Katalog

Bunları Biliyor musunuz? CBT 1500/18 Aralık 2015 23 Nobel Ödülleri ile ilgili 12 şaşırtan gerçek Nobel ödülleri, tutukluktan tutun da bizzat ödülün bir yerden başka bir yere taşınmasında yaşanan güçlüklere uzanan, çeşitli sorunlarla dolu bir geçmişe sahip N obel ödülleri ile ilgili sorunlar dünyanın en saygın ödüllerinden biri sayılan bu ödüllerin ilk kez verildiği 1901 tarihinden çok önce yaşanmaya başladı. Aşağıda, kimileri bizzat ödüle hak kazananlar tarafından aktarılmış, ilginç öyküler ve gerçekle ilgisi olmasa da halk arasında kabul görmüş şaşırtıcı birtakım bilgiler yer alıyor. • İmbikten geçirilen bir dil: Hücre aktarımı ile ilgili araştırmasından ötürü 2013 yılında Nobel ödülünü alan Randy Schekman’a göre, ödüle hak kazananların ödül töreni kapsamında verilen ziyafet sırasında hazırlık yapmadan konuşmalarına izin verilmiyor. Schekman yapılacak konuşmanın İsveç diline çevrilmek üzere tö ödülün sahibine geri vererek, ödülün sahibinde kalması ve ödediği paranın araştırmalara harcanması gerektiğini belirtti. • Sinir bozucu güvenlik: 2011 yılında karanlık enerji adı verilen bir gücün varlığını Adam Riess ile birlikte bularak Nobel Fizik Ödülü’nü kazanan Brian Schmidt altın madalyanın havaalanı güvenliğinden geçirilmesinde epey sıkıntı yaşadı. Schmidt, “Nobel Ödülü’nü yanınızda taşımanın herhangi bir sorun yaratmayacağını düşünebilirsiniz. Nitekim, madalyamla birlikte Fargo’dan (Kuzey Dakota) yola çıkmaya yeltenip röntgen aygıtından geçinceye dek tam da öyle oldu,” diyor. • Yaşı geçkin: Tüm dallarda Nobel ödülü sahiplerinin ortalama yaşı 59. Ne var Nobel alan 90 yaşındaki Leonid Hurwicz en yaşlı bilim insanı, 17 yaşında Nobel Barış ödülü alan Malana Yousafzai en genç Nobel sahibi olan kişi. renden en az 24 saat öncesine dek Nobel Vakfı’nın eline ulaştırılması gerektiğini belirtiyor. • Tutukluluk: Sırasıyla 1935, 1991 ve 2010 yıllarında Nobel Barış Ödülü’ne hak kazanan üç kişinin tümü de ödülü aldıklarında tutukluydular. Bu kişiler Alman barış yanlısı ve gazeteci Carl von Ossietzky, Birmanyalı politikacı Aung San Suu Kyi ve Çinli insan hakları savunucusu Liu Xiaobo idi. • Değeri ne? 1988 yılında müon nütrinonun bulunmasındaki katkılarından ötürü Nobel fizik ödülünü kazanan Leon Lederman bu yılın başlarında sağlık harcamalarını karşılamak için ödülünü sattı. Müzayede yönetimi kimliği gizli tutulan alıcının ödül karşılığında 765 bin dolar ödediğini belirtti. Bugüne dek halen yaşamakta olan yalnızca iki Nobel ödülü sahibinin ödüllerini sattıkları ve her ikisinin de satışının geçtiğimiz yıl gerçekleştiği belirtiliyor. • Geri verme politikası: Rus milyarder Alisher Usmanov, Francis Crick ile birlikte DNA’nın çift sarmal yapısını bulan dirimbilimci James Watson’un kazandığı altın Nobel madalyasını 4.7 milyon dolara satın aldı. Ancak Usmanov sonradan madalyayı ki, bugüne dek bu ödülü alan en yaşlı kişi 2007 yılında Ekonomi Nobel’ine (teknik adıyla Sveriges Riksbank Ödülü) hak kazanan 90 yaşındaki Leonid Hurwicz oldu. Gelmiş geçmiş en genç Nobel ödülü sahibi ise, 2014 yılında henüz 17 yaşındayken Barış Ödülü’nü alan Malala Yousafzai. • Param ne oldu? Adolf Hitler Nobel ödülü kazanan üç Alman’ın ödüllerini almalarına izin vermedi Richard Kuhn (Kimya, 1938), Adolf Butenandt (Kimya, 1939) ve Gerhard Domagk (Fizyoloji ya da Tıp, 1939). Daha sonra bu kişiler diploma ve madalyalarına eninde sonunda kavuştular, ama para ödüllerini alamadılar. • Zorlu başlangıç: Kasım 1895’te İsveçli kimyacı Alfred Nobel vasiyetnamesini imzalayarak mal varlığının büyük bir bölümünün ölümünden sonra Nobel Vakfı’nın kurulmasına ayrılmasını uygun gördü. O dönemde Nobel’in bu davranışı ateşli tartışmalara neden oldu. Ailesi onun bu kararına karşı çıktığı gibi, seçtiği ödül komitesi de Nobel’in isteklerini yerine getirmeyi reddetti. • Yeni Baştan: John Bardeen 1956 yılında daha çok BCS kuramı olarak bilinen (buluşu gerçekleştirenlerin adlarından türetilmiş) süperiletkenlikle ilgili kuramın geliştirilmesindeki katkılarından ötürü Nobel Fizik ödülünü kazandığında aile bireylerinin çoğu ödül törenine katılmadı. Scientific American dergisinin video editörü Eliene Augenbraun, “Oğlu bana babasının okuldan geri kalmalarına gönlünün razı olmadığını, evde kalıp sınavlara hazırlanmalarını istediğini söyledi. Kendi bile işi bırakıp törene gitme konusunda gönülsüzdü,” diyor. İsveç kıralı tören sırasında onların yokluğuna dikkat çekerek Bardeen’i tersledi. Bardeen “bir sonraki kez” onları da yanına alacağı konusunda söz verdi. Nitekim, Bardeen 1972 yılında ikinci kez Nobel ödülünü kazandı (böylelikle de Nobel ödüllerinin verilmeye başlandığı tarihten bu yana ödülü iki kez kazanan üçüncü kişi oldu). Bu kez ödül törenine tüm aile bireylerini yanına almayı da ihmal etmedi. • Ölüm tarihi: 1970’lerde Nobel Vakfı bir kişinin ölümünden sonra bu ödüle hak kazanamayacağına karar verdi (daha önce bu ödül ölmüş kişilere iki kez verilmişti). Ancak 2011 yılında tıp ya da fizyoloji dalında Nobel ödülüne hak kazanan Ralph Steinman ödül kazandığı haberinin kendisine ulaştırılmasından üç gün önce ödül komitesinin haberi olmaksızın bu dünyadan göçüp gitti. Vakıf, yine de ödülün iptal edilmeyip Steinman’a verilmesini uygun gördü. • Dönüş süresi: Bir bilim insanının Nobel ödülüne değer bir buluş yapmasıyla ödülü alması arasında genellikle büyük bir zaman dilimi söz konusudur bu süre, ödülün dalına göre, ortalama 2030 yıl arasında değişir. Kimi zaman bu bekleme süresi çok daha uzun olur: 1966’da Peyton Rous urlara yol açabilen virüslerle ilgili araştırmasından ötürü Nobel Tıp ya da Fizyoloji ödülüne hak kazandı. Buluşu 1910’ların başlarında gerçekleştirdiği çalışmalara dayanmaktaydı ki, bu da yaklaşık 50 yıllık bir bekleme süresi demekti. Buna karşılık, Chen Ning Yang ve TsungDao Lee 1957 yılında temel parçacıklarla ilgili önemli buluşlara yol açan parite yasaları konusundaki çalışmalarından ötürü Nobel Fizik ödülünü kazandılarçalışmalar 1956 yılında gerçekleştirildi. • Kendini tanıtma arsızlığı: 152 Nobel ödülü sahibi Scientific American dergisine yazı yazdı. Bu kişiler toplamda 246 makale kaleme aldılar. Rita Urgan Scientific American Online/ 5 Ekim 2015 Aydınlanma sempozyumu Ankara’da Türkiye’nin önde gelen bilim insanları 2627 Aralık’ta yapılacak Aydınlanma Sempozyumu’nda gençlerle buluşacak. Ankara’daki üniversitelerde faaliyet gösteren öğrenci kulüpleri ile Ütopya Bilimsel Araştırmalar Kooperatifi’nin işbirliğiyle Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Büyük Fizik Amfisinde yapılacak etkinliğe yetmişe yakın üniversite öğrenci kuruluşu katılacak. Sempozyumun hedefi, laik ve aydınlanmacı görüşleri gençliğe aktarmak olarak belirlenirken, bu alanda önde gelen isimlerin de öğrencilerle buluşması hedefleniyor. Sempozyumda yer alacak konuşmacılar, laiklik mücadelesinin farklı yönlerini, tarihsel ve düşünsel kökenlerini katılımcılarla paylaşacak.  Sempozyumda ayrıca, Türkiye Barolar Birliği Genel Başkanı Metin Feyzioğlu ve Atatürkçü Düşünce Derneği Genel Başkanı Tansel Çölaşan da onur konuğu olarak yer alacak.