Katalog

SOSYAL DİNAMİZM CBT 1380 14 / 30 Ağustos 2013 Gezi: Sistemin içinde ve çokkatmanlı2 B neklerini, sezgilerini yaptıkları işe odaklamış bilim emekçilerini… Araştırmacıları… • Bilimsel ve teknolojik araştırmageliştirme laboratuvarlarında zihinsel yeteneklerini yapılan araştırmaların hizmetine vermiş destek elemanlarını… • Mal ve hizmet üretimi alanlarında yeni kavramlar, yeni tasarımlar geliştiren, geliştirdikleri tasarımları doğrulamaya uğraşan mühendisleri… • Yeni pazarlama yöntem ve tekniklerini, yeni organizasyon tekniklerini geliştirenleri… • İş süreçlerinde işi, zamanı, teknolojiyi, Bir Toplumsal Hareketlenmeyi İş Süreci (ya da Entelektüel Emek) Bağlamında Kavrayabilme yenilikçiliği, tedariki, kısacası üretimi yönetenDenemesi…: Üretimin Küreselleşmesinde Ortaya Çıkan Asimetriler ve Entelektüel Emeğin leri… • Bu son bağlamda, üretimi planlayanları, Dünya Coğrafyasında Asimetrik Dağılımı… Tülay Akarsoy, Müfit Akyos, Aykut Göker programlayanları, coğrafi dağılımını örgütleyenugün kapitalizmin dünya sistemiyle bütünleşmiş ya Söz konusu küresel değer zincirlerini denetimleri altınleri ve ağyapıları yönetenleri… da bu sisteme eklemlenmiş ülkelerin oluşturduğu da tutan şirketlerin ana merkezleri çoğunlukla gelişmiş ül• Eğitimöğretim ve sağlık dâhil, akla gelebilecek heekonomi coğrafyasının mutlak egemenleri çok uluslu kelerde konuşlanmışlardır. Denetimleri altındaki zincirle men her alanda, bütünüyle entelektüel donanıma, entelekşirketler; büyük tekellerdir. Doğal olarak da bu coğrafyanın rin, entelektüel emek yoğunluğunun en yüksek, dolayısıyla tüel birikime dayanan hizmetleri sunanları ifade eder… insanlarının ezici çoğunluğu, ülkeler arası gelişmişlik düzey da yaratılan net katma değerin en yüksek olduğu halkaları • Hatta bu sayılanlara, teknoloji tabanlı türev firmalalerine göre değişen derece farklarıyla, bu şirketlerin doğru da genellikle bu gelişmiş ülkelerdedir. Onun içindir ki, rın (‘startup’ların), tek sermayeleri yaratıcılıkları, zihinsel dan sömürüsü ile birebir karşı karşıyadırlar. Örneğin, tıbbi sistem içinde yaratılan dünya nimetlerinden aslan payını yetenekleri olan kurucuları da eklenebilir. cihaz üretiminin %60’ı aşan kısmı uluslararası ticaretin ko da zinciri denetimi altında tutan şirketler ve o şirketlerin nusudur. Dünya’daki en büyük otuz tıbbi cihaz firmasının merkezlerinin konuşlandığı gelişmiş ülkeler almaktadır. YARATAN BİLİM VE TEKNOLOJİ küresel pazardaki payı %89’dur. Kalan 27.000 firmanın ise Bunun çarpıcı bir örneği, tek bir ürün (‘Apple iPhone 5’) GÜÇLERİ, AMA.. pazar payı %11’dir. bazında, yukarıdaki şemamızda görülmektedir. Listeyi daha fazla uzatmayalım; ama gezegenimizde İletişim teknolojilerinin getirdiği olanakların küçültSisteme eklemlenmiş, geriden gelen ülkelere ve bu üretimi denetimleri altında tutanlar, saydıklarımızın ve tüğü, aynı zamanda da neredeyse bütünüyle kapitalist sis ülkeler coğrafyasındaki şirketlere kalan pay ise, bunların benzerlerinin beyin gücüne dayanırlar. Asıl güçlerini, kultemin egemen olduğu dünyamızda ‘üretim teknolojileri’, uluslararası ‘üretim zincirlerinin’ hangi halkasında konuş landıkları terimle söyleyelim, ülkelerinin sahip olduğu bu ‘üretim yöntemleri’ ve ‘üretim biçimleri’ hızla değişirken, landıklarına bağlı olarak belirlenmektedir. Sırası gelmişken entelektüel sermayeden/zihinsel sermayeden alırlar. üretim ilişkilerinde de, kapitalist sisteme ilişkin öz aynı belirtelim; bizim burada uluslararası ‘üretim zincirleri’ olaBeyin gücünü oluşturanlar, günümüzde, özellikle, bütün kalmakla birlikte, belli bir değişimin olduğu gözlenmekte rak andığımız, o zincirler üzerindeki denetimi ve en yüksek bir dünya coğrafyasında üretimi denetimleri altında tutan dir. Artık nihai çıktısı mal veya hizmet olan ve halkaları katma değerin yaratıldığı başlangıç halkalarını ellerinde gelişmiş ekonomilerde hem nicelik hem de nitelik olarak bütün bir dünya coğrafyasına dağılmış ‘uluslararası üretim tutan dev şirketler için, o zincirlerin, geriden gelen ülkeler öne çıkan, mal ve hizmet üretiminde işlevsel açıdan büyük zincirleri’nden söz edilmektedir. coğrafyasında yer alan parçaları birer ‘tedarik zincirinden’ ağırlık kazanan bir katman hâline gelmişlerdir. Sistemin kendi terminolojisiyle söylersek, ‘üretim’, ibarettir. Bu katmanın asıl gücüyse, belli kesimleriyle, başta iş doğası gereği, ‘net katma değer’ yaratma süreci olarak da Uluslararası üretim ya da değer zincirlerinde gözlenen süreci olmak üzere, toplumsal yaşamın bütün alanlarında görülebileceği için, bu uluslararası üretim zincirleri ‘ulusla bu coğrafi dağılım, sonuç olarak fiilen oluşmuş, uluslara köklü değişiklikler yaratan; mal ve hizmet üretiminin bütün rarası değer zincirleri’ olarak da anılmaktadır. Bu ‘üretim rası bir işbölümünün varlığına işaret etmektedir. Bu fiili bir dünya coğrafyasında yeniden örgütlenmesini mümkün zincirlerinin’ ya da bununla aynı anlama gelmek üzere ‘de işbölümü, aynı zamanda yetkinliklerin/entelektüel emeğin kılan teknolojilerin de yaratıcısı, geliştiricisi olmasından dünya coğrafyasına dağılımındaki kaynaklanır. Sağladıkları üretkenlik/verimlik (prodüktiviasimetrilerin de bir açıklamasıdır. te) artışlarının sınırına dayanan teknolojileri her seferinBu dağılımda, entelektüel emeğin de bir üst düzeyde yeniden geliştirerek / yeniden üreterek yoğunluk kazandığı coğrafyalar, kapitalist sistemin sürdürülebilirliğini sağlayanlar da, o daha açık bir anlatımla, kurumsal kesimlerdendir. Ne var ki söz konusu kesimler yarattıkları laşmış, güçlü araştırmageliştirme teknolojilerin gerçek sahipleri değildirler; bu teknolojilerin altyapısına ve yenilik (inovasyon) kullanılmasında söz ve karar sahibi değildirler. Gerçek sasistemine sahip, yüksek katma de hipler, sermayenin sahipleridir. ğer üretebilen ülkeler, kazandıkları Bu teknolojilerin ancak, mal ve hizmet alanları dışında yetkinlik düzeyleri ile gezegeni da kullanılması söz konusu olduğunda, nihai karar hakkı mizdeki mal ve hizmet üretimini yalnızca sermaye sahiplerinin değil, içinde sermayenin siyadenetimleri altında tutabilmekte si temsilcilerinin de yer aldığı iktidar blokunundur. dirler. Örnek vererek somutlayalım: Yeni teknolojilerin yeni Burada bu ‘denetim altında silah sistemlerine dönüştürülmesinde ya da bir adım öteye Apple iPhone 5’in Küresel Tedarik Zinciri… tutabilme’nin neye dayandığını çok gidelim, yeni silah sistemleri geliştirebilmek için yeni tekaçık olarak görmek ve aynı açıklık nolojiler geliştirilmesinde nihai karar iktidar blokundadır. ğer zincirlerinin’ halkalarını, kabaca, ‘kavram geliştirme’, la da ortaya koymak gerekir. Günlük konuşmalarımızda bu Bu tür teknolojiler geliştirme kararlarını kuvveden fiile ‘tasarım geliştirme’, ‘tasarım doğrulama’, ‘imalat veya seri nun genellikle ülkelerin bilim ve teknoloji gücüne, ürün ve geçirecek olanlarsa, yine, sözünü ettiğimiz kesimlerin üyeüretim’, ‘satış’, ‘satış sonrası teknik hizmetler’ biçiminde üretim yöntemlerinde yenilikler yapabilme gücüne, ARGE leridirler. Onlar kendilerine hemen daima ‘ulusal çıkar’ sıralayabiliriz. Bu halkaların her biri farklı ülkelerde konuş ve tasarım gücüne, sanayi gücüne / üretebilme gücüne da olarak sunulan bu kararlar doğrultusunda, silah sistemleri lanabildiği gibi her bir halkanın içerdiği işlevler, yine farklı yandığını söyleriz. Bu doğrudur da. geliştirme, teknoloji geliştirme süreçlerinde de rol alırlar. coğrafyalarda yer alabilen ama belirli bir ağyapı üzerinde O süreçler onlarsız olmaz. birbirine bağlanmış birden fazla kuruluş tarafından yerine KİLİT İSİM: BEYİN GÜCÜ Ne yazıktır ki, gezegenimizi yok olmaya doğru götüren getirilebilmektedir. Ama burada kullandığımız, örneğin ‘bilim ve teknoloji iklim değişikliğinin ardında da aynı kesimlerin, kullanıBurada, entelektüel emek gereksinmesinin en aza indiği, gücü’ ya da ‘sanayi/üretim gücü’ gibi kavramlar birer soyut mında söz ve karar sahibi olmadan ürettikleri ama sermaye dolayısıyla da yaratılan net katma değerin ve sonuçta kârın en lamadır. Aslında bu soyutlamanın ardında asıl anlatılmak sahiplerinin kârlarını mutlak olarak büyütme güdüsüyle ve düşük olduğu halka ‘imalat’ halkasıdır. Bu nedenle bu halka istenen beyin gücüdür ve bu güç de çok somut bir gerçekli her türlü çevresel ve toplumsal duyarlılığı geriye iterek kulgenellikle gelişmemiş çevre ülkelere / geriden gelen (bilim, ği, entelektüel donanıma sahip, bu donanımlarına dayana landıkları teknolojiler vardır. teknoloji ve sanayide önde koşanlara yetişmeye çalışan) rak iş yapan emekçileri ifade eder… Kısacası, sözünü ettiğimiz entelektüel emek katmanıülkelere bırakılmaktadır. • Nerdeyse bütün zamanlarını ve bütün zihinsel yete nın üretim sürecinde en etkin rolü oynayan kesimleri, süreç Entelektüel emeğin dağılımı, dünyada asimetrik