Katalog

EKONOMİ Dış Borç Göstergeleri: Türkiye ekonomisinin 2000’li yıllardaki en temel özelliği hızla artan dış borçlanmada görülüyor. Türkiye’nin 2002 yılında 129.5 milyar dolar olan toplam dış borç stoku 237.8 milyar dolar artarak 2013 yılının ikinci Grafik oku 367 milyar dolara vurdu çeyreğinde 367.3 milyar dolar gibi son derece yüksek bir değere ulaşıyor.1 B. Ali Eşiyok ların ulusal hasıla içerisindeki payının düşmüş olmasına karşın, en riskli ülke olarak Türkiye öne çıkıyor. Dünya Bankası’na göre bir ülkenin dış borçlarının ulusal gelir içerisindeki payının %50’yi aşması halinde “dış borç yükü ağır” sayılıyor. Türkiye’nin dış borç yükü henüz “dış borç yükü ağır” eşiğinin altında olmasına karşın (2011 yılında %40.1) diğer gelişmekte olan ülkelerle kıyaslandığında en riskli ülke olarak öne çıkıyor. Türkiye’yi %26.3 oranı ile Arjantin ve %26 oranı ile Endonezya izliyor. Diğer taraftan, Türkiye’nin son yıllarda dış borç stoku/GSMH oranının düşmesi ise esas olarak (uluslararası likidite bolluğu nedeniyle) artan sermaye girişleri sonucunda dövizin ucuzlamasından kaynaklanıyor ve aldatıcı/sanal bir gelişmeyi yansıtıyor. Ekonomide diğer önemli bir dış borç ve kırılganlık göstergesi de kısa dönem dış borç/toplam rezervler oranıdır. Söz konusu gösterge uluslararası derecelendirme kuruluşları başta olmak üzere, uluslararası finans sisteminin yakından izlediği en temel göstergelerin başında geliyor. Bu göstergeye göre Türkiye’nin göreli pozisyonunun önemli ölçüde bozulduğu anlaşılıyor. Buna göre 2002 yılında %57.9 olan kısa dönem dış borç/toplam rezervler oranının 2011 yılına gelindiğinde %95.3 oranına yükseldiği anlaşılıyor. Söz konusu göstergeye göre Türkiye ile birlikte göreli pozisyonu bozulan diğer bir ülke olarak da Hindistan öne çıkıyor. Hindistan’ın 20022011 arasında kısa vadeli dış borç/ toplam rezervler oranının %5.7’den %26.1’e yükselerek önemli bir kırılganlık kaynağını oluşturuyor. Aynı dönemde Türkiye ve Hindistan’ın aksine, diğer gelişmekte olan büyük ekonomilerin kısa dönem dış borç/toplam rezerv oranında belirgin bir düşüş izleniyor. Söz konusu göstergenin Arjantin’de %157.6’dan %36’ye, Brezilya’da %49.9’dan %12.0’ye, Meksika’da ise %38.8’den %34.4’e düştüğü izleniyor. Türkiye’nin dış borç faiz ödemeleri nedeniyle dış dünyaya transfer ettiği kaynağın diğer gelişmekte olan ekonomilere göre oldukça yüksek gerçekleştiği görülüyor. 2011 bulguları göz önüne alındığında,Türkiye’de dış borç faiz ödemelerinin ulusal gelirin %2’sine kadar yükseldiği anlaşılıyor. Borç faiz ödemelerinin ihracat gelirleri (mal ve hizmet) ile işçi gelirleri toplamı içerisindeki payı göstergesine göre de Türkiye’nin diğer gelişmekte olan ülkelerden önemli ölçüde ayrıştığı izleniyor. 2011 yılında söz konusu oran Türkiye’de %8 oranında gerçekleşirken, Hindistan’da %1.6, Endonezya’da %2.8, Arjantin’de %3.5, Meksika’da %3.6 ve Brezilya’da %5.7 oranında gerçekleşiyor. Bu bulgular Türkiye’nin dış borç nedeniyle diğer gelişmekte olan ekonomilere göre dış dünyaya daha fazla kaynak transfer ettiğini ortaya koyuyor. Tablo1: Türkiye ve Seçilmiş Gelişmekte Olan Ekonomilere İlişkin Dış Borç Göstergeleri(%) Arjantin Arjantin Arjantin Arjantin Arjantin Arjantin Arjantin Brezilya Brezilya Brezilya Brezilya Brezilya Brezilya Brezilya Hindistan Hindistan Hindistan Hindistan Hindistan Hindistan Hindistan Endonezya Endonezya Endonezya Endonezya Endonezya Endonezya Endonezya Meksika Meksika Meksika Meksika Meksika Meksika Meksika Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Türkiye Dış Borç Stoku/GSMH Dış Borç Stoku/(Mal ve Hizmet İhracat Gelirleri+İşçi Gelirleri) Kısa Dönem Dış Borç S./Toplam Dış Borç Toplam Rezervler/Toplam Dış Borç Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Rezervler Dış Borç Faiz Ödemeleri/GSMH Dış Borç Faiz Ödemeleri/Mal ve Hizmet İhracat Gelirleri+İşçi Gelirleri Dış Borç Stoku/GSMH Dış Borç Stoku/Mal ve Hizmet İhracat Gelirleri+İşçi Gelirleri Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Dış Borç Toplam Rezervler/Toplam Dış Borç Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Rezervler Dış Borç Faiz Ödemeleri/GSMH Dış Borç Faiz Ödemeleri/Mal ve hizmet ihracat gelirleri+işçi gelirleri Dış Borç Stoku/GSMH Dış Borç Stoku/Mal ve Hizmet İhracat Gelirleri+İşçi Gelirleri Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Dış Borç Toplam Rezervler/Toplam Dış Borç Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Rezervler Dış Borç Faiz Ödemeleri/GSMH Dış Borç Faiz Ödemeleri/Mal ve hizmet ihracat gelirleri+işçi gelirleri Dış Borç Stoku/GSMH Dış Borç Stoku/Mal ve Hizmet İhracat Gelirleri+İşçi Gelirleri Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Dış Borç Toplam Rezervler/Toplam Dış Borç Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Rezervler Dış Borç Faiz Ödemeleri/GSMH Dış Borç Faiz Ödemeleri/Mal ve hizmet ihracat gelirleri+işçi gelirleri Dış Borç Stoku/GSMH Dış Borç Stoku/Mal ve Hizmet İhracat Gelirleri+İşçi Gelirleri Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Dış Borç Toplam Rezervler/Toplam Dış Borç Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Rezervler Dış Borç Faiz Ödemeleri/GSMH Dış Borç Faiz Ödemeleri/Mal ve hizmet ihracat gelirleri+işçi gelirleri Dış Borç Stoku/GSMH Dış Borç Stoku/Mal ve Hizmet İhracat Gelirleri+İşçigelirleri Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Dış Borç Toplam Rezervler/Toplam Dış Borç Kısa Dönem Dış Borç/Toplam Rezervler Dış Borç Faiz Ödemeleri/GSMH Dış Borç Faiz Ödemeleri/Mal ve hizmet ihracat gelirleri+işçi gelirleri 154.0 132.5 452.5 429.2 10.1 13.8 7.2 8.8 140.8 157.6 2.2 1.7 6.6 47.7 5.6 44.1 2002 2003 114.4 2004 2005 72.0 2006 56.7 2007 47.1 2008 38.2 2009 42.6 2010 31.2 2011 26.3 378.4 248.9 197.0 165.4 139.1 16.0 27.3 23.9 16.0 16.4 11.9 22.0 27.0 38.3 38.1 134.6 124.1 88.4 41.8 43.1 1.7 1.7 1.9 1.4 1.0 5.5 34.3 5.9 22.0 6.7 18.3 4.8 17.8 3.6 16.3 181.0 133.4 15.7 12.4 37.9 46.7 41.3 26.6 1.2 1.0 5.0 17.7 4.3 16.7 113.1 14.5 40.3 36.0 0.8 3.5 16.6 132.5 10.4 87.1 12.0 0.7 5.7 18.3 74.8 23.3 89.4 26.1 0.4 1.6 26.0 99.1 17.9 51.6 34.7 0.7 2.8 25.2 76.6 17.9 52.0 34.4 1.2 3.6 40.1 164.4 27.3 28.6 95.3 2.0 8.0 316.8 271.6 10.1 10.4 16.3 20.9 61.8 49.9 3.1 3.1 20.4 20.4 18.8 19.4 196.6 138.3 119.4 121.6 109.2 11.4 12.7 10.5 16.5 13.9 24.0 28.6 44.2 75.6 73.7 47.7 44.6 23.7 21.8 18.9 2.3 1.6 1.4 1.1 1.0 13.1 17.3 9.8 14.6 9.1 16.9 7.4 16.5 6.7 18.7 148.6 146.2 14.1 18.6 84.7 81.9 16.7 22.7 0.9 0.7 7.4 18.9 5.7 17.4 143.3 134.7 3.9 5.3 67.7 87.3 5.7 6.1 0.8 0.9 5.7 74.3 6.3 59.3 102.3 75.6 79.2 80.7 70.8 5.6 7.3 15.7 17.7 19.3 106.5 113.7 111.6 135.6 113.4 5.2 6.4 14.1 13.0 17.0 0.6 0.5 0.5 0.6 0.6 3.7 56.1 2.8 52.1 2.5 39.0 2.9 35.7 2.3 32.1 93.3 80.7 18.2 19.4 111.1 103.5 16.4 18.8 0.4 0.3 2.0 34.5 1.5 28.4 190.8 189.9 13.8 14.6 25.0 27.1 55.0 53.7 2.3 1.9 5.9 25.0 89.6 15.0 31.8 47.2 1.6 5.8 56.8 6.0 23.9 90.6 13.9 36.0 38.8 1.4 5.3 47.9 162.1 146.2 120.9 116.1 104.4 16.0 7.8 9.0 12.6 13.0 26.4 24.5 31.3 38.5 32.7 60.7 31.7 28.7 32.8 39.7 2.0 1.2 1.1 1.2 0.9 5.8 22.6 81.6 12.0 37.9 31.6 1.4 5.0 40.9 3.5 21.1 74.7 12.6 42.1 30.0 1.4 4.8 35.9 3.4 18.6 63.7 15.1 44.0 34.4 1.3 4.5 39.9 4.0 19.6 67.0 13.7 43.8 31.4 1.4 4.6 40.4 3.1 19.2 65.1 13.7 46.1 29.8 1.0 3.4 40.1 139.7 115.7 13.4 16.9 36.9 49.3 36.4 34.3 0.9 0.8 3.5 23.0 79.6 13.8 50.0 27.6 1.1 3.8 45.8 3.2 23.8 75.7 16.0 49.5 32.4 1.1 3.4 41.4 226.2 196.3 12.7 16.1 21.9 24.9 57.9 64.7 2.5 2.2 9.9 9.1 168.0 157.5 169.3 171.4 157.9 19.5 22.3 20.4 16.7 18.3 23.6 30.6 30.2 29.6 25.4 82.7 72.9 67.4 56.4 72.1 1.9 1.8 1.9 1.9 1.9 7.7 8.0 8.0 8.2 7.4 186.7 187.0 17.9 26.1 27.0 28.7 66.3 90.9 2.0 1.6 8.3 7.2 Kaynak: Dünya Bankası veri tabanından hareketle oluşturuldu. Dünya Bankası’nın yıllık bazda en son verileri 2011 yılını kapsadığı için (her bir ülkeye ilişkin ulusal veri tabanlarını kullanmanın sakıncaları da göz önüne alınarak) analizin çerçev CBT 139014 / 8 Kasım 2013 B u yazıda Türkiye’nin dış borcunda meydana gelen gelişmeler seçilmiş göstergeler bağlamında inceleniyor. Ancak sadece Türkiye’nin dış borçlarının incelen mesi yetersiz kalabiliyor. Bu nedenle Türkiye ile birlikte aynı kategoride yer alan diğer gelişmekte olan büyük ekonomilerin de incelemeye dahil edilerek ülkelerin göreli pozisyonlarının ortaya konması gerekiyor. Bu çerçevede Türkiye ile birlikte Arjantin, Brezilya, Hindistan, Endonezya ve Meksika gibi seçilmiş gelişmekte olan büyük ekonomilere2 ilişkin dış borç oranlarını gösteren Tablo 1 incelendiğinde, Türkiye’nin 7 dış borç göstergesine göre de en kötü değerlere sahip olduğu anlaşılıyor. En temel dış borç göstergelerinin başında dış borç stokunun ulusal gelir içerisindeki payı geliyor. Ülkelere ilişkin dış borç stoku/GSMH oranları incelendiğinde, Meksika dışında, diğer ülklerin dış borç yükünün düştüğü görülüyor. Dış borç Tablo 1’deki göstergelerden hareketle oluşturulan Tablo 2 incelendiğinde, Türkiye’nin en kötü borçluluk rasyolarına sahip ülke olarak öne çıktığı görülüyor. Hiç kuşkusuz Gelişmekte Olan Büyük Ekonomiler Arasında Dış Borç Göstergeleri En Bozuk Ülke Türkiye