Katalog

Sağlık Çocuklarda gelişim geriliği belirtileri nelerdir? Çocukların sağlıklı olduklarının en önemli göstergesi büyümeleridir. Gelişme geriliği, bir çocuğun bulunduğu toplumdaki yaşıtlarına göre boy ve kilosunun düşük olmasıdır. Çocukların yaşlarına göre düzenlenmiş gelişim eğrileri mevcuttur. Kendi yaşının en alt sınırı ve altında (%3 ve altı) olan çocuklarda gelişme geriliği vardır. Dr. Nihal Memioğlu, Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi Pediatrik Endokrinolog Çocuğunuz gerçekten zayıf mı nasıl anlayabilirsiniz? Çocukta zayıflığın nedenleri ne olabilir? Anneler bu konuda ne tür önlemler alabilirler? Çocuğun zayıf olup olmadığı gelişim çizelgeleri üzerinden anlaşılabilir. Eğer vücut ağırlığı boya göre düşükse çocuk gerçekten zayıftır. En önemli zayıflık nedeni iştahsızlıktır. Ayrıca gıda alerjileri, sık enfeksiyon geçirme (başlıca idrar yolu ve geniz eti büyüklüğüne bağlı solunum yolu enfeksiyonları), kronik hastalıklar (örneğin böbrekkalpkaraciğer hastalıkları), çölyak hastalığı, iştah kesici ilaç kullanılması gereği (örneğin dikkat eksikliği için kullanılanlar), metabolizmanın hızlı olması da (hipertiroidizm) zayıflık nedenlerindendir. Ani gelişen zayıflamalarda tip 1 diyabet ve diğer acil sorunlar olabileceği unutulmamalıdır. Anneler çocuklarının yemek saatlerinin düzenli olmasına, yemek zamanı çocukları ile iletişime dikkat etmelidirler. Yemek yemek bir inatlaşma ya da işkenceye dönmemelidir. Yemek saatlerinde birkaç seçenek sunulması, sabır ve sevgi ile yemek teklif edilmesi, bir saatten fazla sofrada oturtulmaması uygun olacaktır. Bir sonraki öğüne kadar başka yiyecek verilmemeli ve yemek pazarlık konusu olmamalı, gerekirse pedagog yardımı alınmalıdır. Bunların yanı sıra çocuk düzenli olarak çocuk doktoruna götürülürse boy ve kilosu takip edileceğinde geriye gidiş ve ona neden olabilecek durumlar erken tanınarak önlem alınmış olur. Çocuğunuz fazla kilolu mu, çocukta fazla kilolu olma nedenleri ve bu konuda annelerin alabilecekleri önlemler nelerdir? Obezite, alınan enerjinin harcanandan daha fazla olması sonucu vücutta aşırı yağ depolanmasıdır. Obezitenin en sık görülen nedenleri beslenme ile aşırı enerji alınması ve aktivitenin azalmasıdır, bunun sonucunda gelişen obeziteye basit obezite denir. Basit obezitesi olan çocuklar genellikle yaşıtlarına göre uzundurlar ve hızlı gelişim gösterirler. Günümüzde, “fast food” beslenme, abur cubur yeme alışkanlığı, şekerli içeceklerin sık tüketilmesi, sebze ve meyvenin yetersiz alımı başlıca beslenme yanlışlarıdır. Bunların yanı sıra okula servisle gidilmesi, yetersiz oyun alanları, bilgisayartelevizyon başında çok vakit geçirme, sürekli sınavlar ve yoğun çalışma ile oyuna zaman ayıramama gibi nedenlerle de çocukların aktivitelerinde azalma da söz konusudur. Çocuklarda daha az oranda görülen diğer obezite nedenleri içerisinde bazı hormonal ve genetik hastalıklar, bir kısım ilaçların kullanılması ve beyinde iştah merkezini etkileyen hastalıklar sayılabilir. Ailenin çocuk obezitesinde pek çok yönden etkisi vardır. Araştırmalara göre çocuğun obez olma riski, her iki ebeveyn obez ise %80, bir ebeveyn obez ise %40, ikisi de obez değilse %14’dür. Ancak çoğu kez hastalık söz konusu olmayıp, ailevi beslenme alışkanlığı ve yaşam tarzı ön plandadır. Ebeveynler gerek beslenme gerekse sportif aktiviteler konularında çocuklarına örnek teşkil ederler. Ayrıca, çalışan annenin yemek yapımına ayırdığı zamanın az olması, aile içi stres, tek çocuk olmak, parçalanmış aile çocuğu olmak gibi ailevi faktörler de beslenme yanlışlarına neden ailevi etkenlerdir. Doğru beslenme bebeklik döneminde başlamalıdır; ilk 6 ay anne sütü verilmeli, ek gıdalara erken başlanmamalı ve bebek doyduktan sonra mamayı bitirmesi için zorlanmamalıdır. Çocukluk çağında kalorisi yüksek gıdalardan, hazır şekerli içeceklerden kaçınılması, sebzebaklagiller ve salata yeme alışkanlıklarının kazandırılması gereklidir. Ayrıca yemek saatlerinin düzenli olması, yavaş ve iyice çiğnenerek yenilmesi, bol su içilmesi, abur cubur yemekten kaçınılması da obezitenin önlenmesinde önemlidir. Bunların yanı sıra çocukların doğal aktiviteleri için ortam hazırlanmalı, televizyon ve bilgisayar başında geçirilen zaman sınırlandırılmalı, spor aktivitelerine katılımları desteklenmelidir. Hangi aktiviteye katılacağını belirlerken çocuğun istek ve becerileri göz önüne alınmalıdır. Çocuğunuzun boyunu neler belirleyecek? Beslenme ile boy uzaması arasındaki bağlantı nedir? Boy uzatan besinler var mıdır? Doğumdan sonraki ilk 2 yıl büyümede en önemli faktör beslenmedir. 2 yaşından itibaren genetik kapasiteye göre büyüme ön plana geçer. Ancak, genetiğinin elverdiği üst sınıra ulaşabilmesi için yeterli ve dengeli beslenme başta olmak üzere yeterli gece uykusu, sağlıklı olması ve yaşına uygun bedensel aktivitede olması gerekir. Boy uzaması yeni doku oluşması ile olur. Vücuttaki hormon ve büyüme faktörlerinin bunu yapabilmesi için yapıtaşlarına ihtiyaç vardır. Beslenme ile bu yapıtaşları alındığından beslenme büyümede çok önemlidir. Besinlerin pek çoğu büyümek için gereklidir. Ancak protein ve süt grubu besinler bu konuda en önemlileridir. Et, balık, tavuk, yumurta en önemli protein kaynaklarıdır. Süt ve yoğurt öncelikle kalsiyum ve fosfor içerdiği için kemik gelişimi için olmazsa olmaz bir gıdadır, ayrıca protein desteği de sağlar. Bunların yanı sıra taze sebze, meyveden alınan vitamin ve mineraller, karbonhidrat ve yağlardan alınan enerji de büyüme işlemi için gereklidirler. Beslenme ile beyin gelişimi arasında bir bağlantı var mı? Hangi besinler beyin gelişimine katkı sağlıyor? Beyin gelişimi ve fonksiyonları için beslenme çok önemlidir. Beyni geliştiren tek bir besin yoktur, ancak proteinli besinlerin alınması özel önem taşır. Ayrıca vitamin ve demir eksikliklerinin olmaması gerekir, yanı sıra omega3 takviyesi yapılmalıdır. Bunun için de kırmızı et, yumurta, balık, ceviz ve pekmeze özel önem verilmelidir. Beynin yeterli aktivite gösterebilmesi için düzenli enerji gelmesi de gereklidir. Bu nedenle öğün atlanmamalı, özellikle kahvaltısız güne başlanmamalıdır. Anneler çocukların gelişimini desteklemek için kemik suyu vermek istiyorlar. Bu doğru bir yöntem midir? Kemik suyu kaç aylıktan itibaren verilebilir? Kemik suyu kemiğin iliği, çok yağlı olması nedeniyle doymuş yağdan zengin bir sudur, önemli bir yararı yoktur. Mutlaka verilmek isteniyorsa etli kemik kaynatılmalı, suyun içerisinde et parçaları olmalı. Bu şekilde bebek 7 aylık olduktan sonra çorbalarında kullanılabilir. Doğadan esinlenen akıllı tekstiller Baştarafı 13. sayfadan devam malarla sınırlı değildir. Biyomimetik ve doğadan esinlenen akıllı giysi sistemleri ile ilgili tasarım, ARGE ve üretim çalışmaları hızla ilerlemektedir. Kaynaklar: Ajay V. Singh, Anisur Rahman, N.V.G. Sudhir Kumar, A.S. Aditi, M. Kerstin Koch, Bharat Bhushan, Wilhelm Barthlott, Multifunctional surface structures of plants: An inspiration for biomimetics, Progress in Materials Science, 54, 2, 2009, 137178. Joseph A Miller Jr, Vasantha Nagarajan, The impact of biotechnology on the chemical industry in the 21st century, Trends in Biotechnology, 18, 2000, 190191. CBT 1346/ 17 4 Ocak 2013 Galluzzi, S. Bovio, S. Barozzi, E. Montani, D. Parazzoli, Bioinspired approaches to design smart fabrics, Materials and Design, 36, 2012, 829839. R.F.Reynolds; M.J.Kinsella, Thermal and visual camouflage system, 2002, US Patent 6,338,292. *Önemli not: CBT’de yayımlanan (30 Kasım 2012, sayı:1341, sayfa:13) bu konu ile ilgili geçen yazımızın orijinal başlığı “Doğadan Esinlenen Akıllı Biyomimetik Tekstiller” şeklindedir. Derginin yayınlanmış nüshasında “Biyomimetik” kelimesinin “Biyomimetrik” olarak yanlış basıldığı görülmüştür. “Biyomimetik” bilimsel ve teknolojik uygulamalarda canlılardan esinlenme ve doğayı teklit etme anlamında kullanılırken, “Biyometrik” insanların ses, parmak izi, göz rengi gibi karakteristik fiziksel özellikleri ya da davranışsal özellikleri ile tanınmasını inceleyen bir bilim dalı olarak tanımlanır.