Katalog

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 SOLDAN SAĞA 1. Memorial Hastanesi Kalp Cerrahisi Bölüm Başkanı – Sümer sağlık tanrıçası. 2. Protein sentezine yardımcı olan bir asit türü – Uyanık, gözü açık – Geveze. 3. Kulak iltihabı – Pamuk kozası – Ksenonun simgesi – Zeybek. 4. Büyük fare – Elektrik ampulü ve fonografı da bulan Amerikalı mucit. 5. Ondalık logaritmanın ve buna karşılık olan fonksiyonun uluslararası kısaltması – Dalgalı akımlı elektrikli motor ya da dinamolarında hareketli bölüme verilen ad – Bir burç adı. 6. Yeşilırmak’ın antik dönemlerdeki adı – Felç – Karagöz oynatılan perde. 7. Tanzanya’nın plaka işareti – Azotun eski simgesi – “Deniz …” (Medüz) – Türkiye’nin plaka işareti. 8. Ölümsüz, ölmez – Namuslu. 9. Hun – Yıldızların yüksekliğinive açık uzaklığını gözlemlemeye yarayan alet. 10. Ünlü bir matematikçi – Çanakkale’de bir burun. 11. Bir nota – Macun – Bir ilimiz. 12. Çiçekleri sarı renkli bir kır bitkisi – Jüpiter’in bir uydusu – “… Herkülü” (Naim Süleymanoğlu). 13. Aktinyumun simgesi – talya’da bir ırmak – Spielberg’in bir bilimkurgu filmi – Dördül. 14. Alaca benekli – Mikroskop camı Hazırlayan: İlker – Matematikte 3,14 sayısı – Koca. 15. Kalkan, zırh Mumcuoğlu gibi korunma aracı – Dölyatağı – Yan, kat. YUKARIDAN AŞAĞIYA 1. “Louis Victor Duc de …” (Maddenin ışık gibi dalgalar halinde hareket edebileceğini söyleyen Fran sız fizikçi) – “Michael …” (Elektrik motorunu ve transformatörü bulan ngiliz fizikçi). 2. Türevi bilinen fonksiyon – Romanya parası – Baryumun simgesi. 3. Erişmiş – Odysseus’un memleketi – Çerkez destanı. 4. Aksi – Ekolali. 5. Harekât merkezi – Bir Japon tiyatrosu – Vergilius’un ünlü destanı – Saka destanı. 6. Çocuklarda oluşan bir kemik hastalığı – Bozkır. 7. Kayak – Bir sayı – Ut çalan kimse – Kum saati. 8. “Pierre de …” (Modern rakamlar teorisinin babası olarak kabul edilen, Fransız matematikçi) – ABD Profesyonel Basketbol Ligi – Güzel sanat. 9. Hollanda’nın plaka işareti – Eşya, hayvan damgası – Bir cins devekuşu. 10. “Sir Hiram Stevens …” ( lk otomatik makineli tüfeği icat eden ngiliz mühendis) – Bağırsak solucanı. 11. Ege’de antik bir kent – Hamız – Japonya’da kullanılmış eski bir hacim ölçüsü birimi. 12. Cezayir’de bir ırmak – Başı pullu, boyu 2 m. kadar olan, zehirli ve tehlikeli bir yılan – Garez. 13. “Elealı …” (Paradokslarıyla tanınan Eski Yunan filozofu) – Teminat. 14. Kıbrıs’ta bir kent – Saniyede bir julluk iş yapan bir motorun güç birimi – Acıbadem ağacı. 15. Rusya’da bir göl – Radonun simgesi – “NicolasFrançois …” (Gıdaların saklanabilmesi için konserve kutularını bulan Fransız kâşif.) ilginç SORULAR Büyük kedilerde desen farkı Soru: Büyük kedi ailesinden yırtıcı hayvanların pek çoğunun postu benekliyken kaplanların postu niçin çizgilidir? Yanıt: New Scientist, 23 Nisan 2011 Büyük kedi ailesinde çizgili post yalnızca kaplanlarda görülür. Kaplanın yakın akrabaları olan büyük kedilerin (leopar, jaguar ve bulutlu leopar) postları ya benekli ya da bulut şeklindeki lekelerle kaplıdır. Bristol Üniversitesi’nden bir bilim ekibinin yürüttüğü çalışma, kedi postundaki lekelerin kamuflaj amacıyla evrildiğini gösteriyor. Kedilerin yaşam ortamlarına ve davranışlarına uyum sağlamaya yönelik olarak gelişen bu kamuflaj, büyük kedilere avlarını kolayca yakalamalarında yardımcı olurken küçük kediler söz konusu olduğunda yırtıcı hayvanlardan gizlenebilmelerini sağlıyor. Aslan gibi genel olarak postları daha sade olan türler, açık alanlarda yaşarlar ve günlük olarak avlanırlar. Oysa pars ve kaplan gibi daha karmaşık desenli kediler, ağaçlıklı bölgelerde yaşarlar ve çoğunlukla geceleri avlanırlar. Çizgili postlu kaplanlar, jaguar ve parslardan daha büyüktür ancak genel olarak ekolojileri aynıdır; ayrıca tarihsel gelişimleri ve doğal yaşam ortamları açısından parslarla örtüşürler. Öyleyse niçin birbirlerine benzemezler? Bunun nedenlerine ilişkin onlarca yıl önce ortaya atılan fikirlerden biri şöyle: Tipik bir parsın yaşadığı ortam ile karşılaştırıldığında, tipik bir kaplanın yaşadığı ortam, bambu gibi çok sayıda dikey bitki içerir. Ancak zaman içinde giderek sayıları azalan kaplanlar, bugün çok dar bir alana sıkışmış oldukları için postlarının nasıl bir ormanda evrildiğini net olarak öğrenmemiz mümkün değil. Kaplanların çok gelişmiş bir kamuflaj avantajına sahip olduğunu kabul etmekle birlikte, bu görüntünün ardındaki faktörler hâlâ gizemini koruyor. Bristol Üniversitesi ekibi, ayrıca büyük kedilerinin post desenlerinin evrimsel zaman ölçeğinde, görece olarak çok kısa bir sürede değişim geçirdiğini keşfetti. Belki de bizden sonraki nesiller, kaplanların benekli, parsların çizgili postlarına bakıp, aralarındaki farkın hangi etmenlere bağlı olduğunu araştıracak. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 C O P E R N C U RO S E S N A NO S H Y E R A P T O L E AM T A A T A R E C A N O V E L O V K H A P A D B A L K K U P N A E L M F A K T A R EM E G E Ç Y E E A V E F A ONO N T N A A R K N E S K U T K A R K Y A M S E N L E K R A L U S A R Z V O Ş AM M A F A N DO S E N EM T A L Y A R E T O R R K A T OR L O T RON R E N B E T A E N G N d ü ş ü n SORULAR Ender Aktulga, [email protected] Evrendeki atomların elektronlarının durumları, dört kuantum sayısı ile tanımlanmaktadır. Mevrendeki(!) atomların elektronlarının durumları da yine dört kuantum sayısı ile belirlenmektedir. Evrende olduğu gibi Mevrende de her elektron değişik bir kuantum durumunda bulunmaktadır. Mevrendeki kuantum durumları (a, b, c, d) sayıları ile gösterilmektedir. a sayısı 1, 2, 3,... değerlerini almaktadır. b sayısı 0 ile a1 arasındaki değerleri almaktadır. c sayısı b ile b arasındaki değerleri almaktadır. d sayısı ise ya 1 ya da 1 değerini alabilmektedir. Buna göre a sayısı 1 olan iki kuantum durumu bulunmaktadır: (1, 0, 0, 1), (1, 0, 0, 1) a sayısı 2 olan kuantum durumlarının sayısı ise sekizdir: (2, 0, 0, 1), (2, 0, 0, 1), (2, 1, 1, 1), (2, 1, 1, 1), (2, 1, 0, 1), (2, 1, 0, 1), (2, 1, 1, 1), (2, 1, 1, 1) Mevrende bu kuantum durumlarına karşılık gelen enerji düzeylerinin hesabı çok kolaydır. a‘lar 7, b‘ler 5, c‘ler 3, d‘ler de 2 enerji birimiyle çarpılıp toplanmaktadır. a sayısı 1 olan kuantum durumlarının enerji düzeyleri için yukarıdaki sıraya uygun olarak 5 ve 9, a sayısı 2 olanlar için de 12, 16, 14, 18, 17, 21, 20, 24 birimlik enerji değerleri hesaplanmaktadır. Evrende olduğu gibi Mevrende de elektronlar kuantum durumlarını, en düşük enerjili olanından başlayarak enerji değeri sırasına göre doldurmaktadır. Buna göre Mevrende, 4 elektronlu bir atomun elektron enerjileri toplamı 5 + 9 + 12 + 14 = 40 birimdir. SORU: Mevrende, 30 elektronlu bir atomun elektron enerjileri toplamı kaç birimdir? Evren, Mevren 1257.sayıdaki “Şifrelenmiş Kelimeler” isimli bilmecenin yanıtı: YÖK MÜDÜRÜ KARDA KAYDI Bilmeceyi doğru çözenler: Ender Aktulgaİstanbul, Necah BüyükduraAnkara, Naim Uygunİstanbul, Yusuf Öztürkİstanbul, Nejat Çorakİstanbul, Ahmet SaraçoğluDenizli 1256.sayıdaki bilmeceyi çözen okuyucularımız: Turgay Yüktaşİstanbul CBT 1259/20 6 Mayıs 2011