Katalog

POL T K B L M Aykut Göker http:/www.ınovasyon.org;[email protected] Uçurtma ve enerji üretimi Uçurtma MÖ IV.yy’da Asya’da icat edildi. O günden bu yana gökyüzünü biçim ve renkleriyle şenlendirmektedir. Baharın da müjdecisidir, kırlangıçlar gibi. Her yaşta insanın kolaylıkla yapabileceği zevkli bir uğraştır. Dernekleri, şenlikleri, yarışmaları vardır. İnsanoğlu şimdi de dünün oyuncağı uçurtmadan enerji elde etmek için kafa yoruyor. Tükenmez, temiz enerjiler arasına yakında kolaylıkla girecektir. Uçurtma ile aydınlatma sağlanacak, yemek pişirebileceksiniz. ‘Yok, daha neler!’ demeyin! Dr. İsmail Kılınç Mülkiyelilerin 1314 Mayıs’ta Ankara Üniversitesi’nde düzenledikleri 21. Yüzyılda Planlamayı Düşünmek Kurultayı’ndan da esinlenerek ‘strateji’ konusunu sürdürüyorum... Sanayi Stratejilerini İzleme Kılavuzu (2) Peşpeşe yayımlanan sanayi stratejisi ve sektör stratejilerini yerli yerine oturtup izleyebilmemiz için geçen hafta bir kılavuz ortaya koyabilme denemesinde bulunmuştum. Dilerim, bu deneme, sandığım kadar fazla kafa karışıklığı yaratmamıştır. Belirttiğim gibi, sistemik bir bütünlük içinde, bir arada hazırlanması gereken sanayi stratejileri ile bilim, teknoloji ve yenilik stratejilerinin, bizim ülkemizde, birbirinden kopuk olarak hazırlanması gerçekten de umut kırıcı bir durumdur. İnsan, ister istemez, mâdemki durum bu, o halde başarısızlığa mahkum olduğu baştan belli olan bir sanayi stratejisini ben niye izleyeyim; bunun için bir kılavuza ne gerek var, diye düşünebilir. Orası öyle ama yine de izlemek, özellikle de, sanayi stratejisi ile bilim, teknoloji ve yenilik stratejisi arasındaki kopukluğun giderilmesi için, bir baskı grubu olarak izlemek gerekir; çünkü göz ardı edilmemesi gereken önemli bir nokta var. O da, AB’den gelen bir zorlamayla da olsa, bir sanayi stratejisinin ortaya konmuş ve bunu tamamlayan sektör stratejilerinin yayımlanmış ve yayımlanacak olmasıdır. Kafalarda müphem bir nokta kalmaması için onu da söyleyeyim; böyle bir stratejinin hazırlanması, Türkiye’nin üyelik sürecinde AB ile yürüttüğü 35 müzakere faslından biri olan ‘İşletmeler ve Sanayi Politikası’ faslının kapanış kriterleri arasında yer almaktaydı ve bunun sonucu olarak gündeme gelmiştir. İsteyen AB’dir ama, ben o kanıdayım ki, strateji belgesini hazırlayan teknisyenler de, hazırlık sürecine katkıda bulunan sanayi kesimleri de işi ciddiye almışlardır. Bu ciddiye alış, AB’nin isteği ile söz konusu sanayi kesimlerinin somut gereksinmelerinin örtüşmesinden de kaynaklanmaktadır. Bu gereksinmenin karşılanması, son çözümlemede, toplumumuzun da çıkarınadır. Onun için diyorum ki, ortaya çıkışı hangi nedenle olursa olsun, bu strateji önemsenmeli; öngörülen hedefleri bizim idealimizdeki ölçütlere göre sınırlı da olsa, gerçekleşmesi desteklenmelidir. Çünkü, Sanayi Stratejisi’nde öngörülen ana hedef “Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim üssü olmak...”tır ve öyle anlaşılmaktadır ki, sadece imalatta değil, üretim sürecinin, bilim ve teknolojide daha fazla yetkinlik kazanmayı gerektiren bazı aşamalarında da seçkin bir merkez olmak istenmekte; daha da önemlisi bu istek, sanayicilerimiz ve onların teknokratlarınca da paylaşılmaktadır. Eğer bu hedef gerçekleşirse, Türkiye’de kurulu olan sanayi, mevcut iktisadi sistemin doğasında ya da kurulu sanayinin sermaye yapısında herhangi bir köklü değişiklik olmadan da, en azından, bu topraklarda daha fazla net katma değer üretecek bir noktaya çekilmiş olacaktır. Bu yeterli midir? Elbette değil. Ama, amaçlanan hedefe erişildiğinde, her halükarda, sanayimizdeki yetenek birikiminde niteliksel bir gelişme sağlanmış; zaten var olan imalat yeteneğimizin ötesinde kavram ve tasarım geliştirme, tasarım doğrulama ve belki araştırma yönünde belli bir açılımda bulunulmuş olacaktır. Bu açılımın yaratacağı artımsal birikim, toplumumuz için çok daha iyi bir gelecek yaratmak isteyenlerin önemsemeleri gereken bir noktadır. Toplumumuzun bu yönde kazanacağı her yetenek kendisi için çok daha iyi bir geleceğin inşasında kullanılabilecek sağlam bir yapıtaşı olacaktır. Çağımızda hiçbir birikim beyin gücü kadar değerli olamaz. Mevcut iktisadi sistemin verili koşullarında bu sanayi stratejisinde öngörülenden daha fazlasını bir hedef olarak ortaya koymak; bu hedefe ulaşmak mümkün müdür? Mümkündür. Kapitalizmin dünya sisteminde bunun ülke örnekleri var. Aynen tekrar edilebilir değil ama; en azından ilham alınabilir, uyarlanabilir ya da bizim koşullarımızda yeniden üretilebilir örnekler... Asgari şart, ‘asgari’ sözcüğünün altını çiziyorum, bu ülkede de, o ülkelerdeki kadar ulusal çıkarları gözetecek bir siyasî seçeneğin üretilebilmesidir. U çurtmadan enerji elde etme konusunda çok sayıda çalışma var ama önce biraz bilgi. Bildiğimiz rüzgâr türbinlerinin yüksekliği en fazla 80100 metre arasında değişiyor. Bu yükseklikte rüzgârın hızı ise 4,6 5 m/saniyedir. Oysa uçurtma gökyüzünde daha yükseğe çıkabilir ve 800 metrede rüzgâr hızı 77,2 m/saniyedir ve bu yükseklikte rüzgâr fazla değişiklik göstermez. Ayrıca uçurtma gökyüzünde yatay sekiz şeklinde uçtuğundan üreteceği enerji daha fazladır. Uçurtmadan enerji elde etmek için yer seçimi yapmazsınız. Oysa rüzgâr türbini için rüzgarlı bölgeler olmalı. Şimdi çalışmaları görelim: 1 Deniz ulaşımında, 2 Su altında enerji üretiminde, 3 Gökyüzünde rüzgâr türbini yerine kullanarak enerji üretiminde uçurtmayı kullanan değişik projeler bulunuyor. Deniz ulaşımında, özellikle büyük tankerlere takılacak bir uçurtma büyük ölçüde yakıt tasarrufu sağlamakta ve karbondioksit salımını da azaltmaktadır. Bu konuda en önemli proje Hamburg’da kurulu bulunan Skysails firmasının Beluga Skysails kargo gemisine yerleştirdiği uçurtmadır. 15 metre yüksekliğinde bir direğe bağlı olan 160 m2’lik ve 300 metrede uçan bir yelken ya da uçurtma düşleyin. Bu uçurtmanın gücü 8 ton metrik yani Airbus 318 uçağının bir motor gücüne eşit. Venezüella’ya kadar bu uçurtmayla giden Beluga gemisi %20 yakıt tasarrufu sağladı. Parasal değeri ise günlük 1000 Avro’dur. Uçurtma yüzeyi iki katına çıkarılırsa tasarruf %30’a kadar çıkabilir. Dünyada bugün 100.000’e yakın kargo gemisi var. Firma 2015 yılına kadar 1500 kadar kargo gemisine bu uçurtmayı DEN Z ULAŞIMINDA CBT 1262/ 6 27 Mayıs 2011 takmayı planlıyor. Uçurtmanın maliyeti bugün için fazla olsa da (500.000 ile 2 milyon Avro arası) yapılacak tasarrufla kısa sürede amorti edilebilir. Uçurtmanın deniz ulaşımında bir diğer kullanımı yelkenin yerini almasıdır. Örneğin Samoa Adaları’nda yerliler adalar arasındaki ulaşımı kayıklarına bağladıkları uçurtmalarla sağlıyor. Ayrıca, yelken yerine uçurtma kullanarak Manş denizi (Mad Kite projesi bir parapant gibi olup 2, 4, 8, 16 m2’lik uçurtma ile katamarana bağlı olarak denendi) ya da Atlantik Okyanusunu( Kiteboat projesiyle 4,26 m2’lik uçurtmaya bağlı sandal ile) geçmek için denemeler yapıldı. Su altında bulunan dalgalardan ya da gelgit olaylarından yararlanarak, uçurtma ya da uçurtma benzeri türbinli aletler kullanarak enerji elde etmek için çalışmalar da var. sveçli Saab Minesto firması ngiltere’de 2020’den itibaren Deep Green adlı projeyle 530 GWh enerji üretmeyi planlıyor. 2,5 m/saniye hızında deniz akıntısı 260 km/saat’lik bir rüzgârdan daha fazla sinetik enerji yaratabilir. Su altında bulunan 12 metre kanat uzunluğuna sahip uçurtma/türbin/jeneratör ile deniz akımına göre konumlanmaları bilgisayar tarafından hesap edilir. Bu şekilde üretilecek enerjinin maliyetinin 0,06 ilâ 0,14 avro arasında olması bekleniyor. Seakinetics adlı firmanın ‘ H ydr oWi ng’ projesi de öncekine benzemekte ve 25 metre derinliğe giderek derin sularda kanat ya da uçurtma arasında yerleştirilmiş türbinlerle enerjiyi aramaktadır. (www.oceanpowermagazine.net/2009/11/05/thehydrowingbyseakinetics/) Fırtınalı, güçlü dalgaların olduğu zamanda derinde olduğundan güvenle çalışabilir. Üzerinde en çok çalışılan projeler ise bildiğimiz uçurtmalarla yapılan çalışmalardır. Bunlarda birkaç örnek: * Hollanda’da Delft Tekonoloji Üniversitesi bilimcileri 2007 yılında yaptıkları 10 m2’lik bir yüzeye sahip uçurtma ile 10 kW enerji sağladı. Yüksek irtifada, hızla yatay sekiz şeklinde, güçlü rüzgârın etkisiyle sürekli dönen uçurtma bir jeneratörü harekete geçirir. 10 kw 10 hanenin elektriğini sağlayabilir. Birçok uçurtmayı bir araya getiren Laaddermill adlı projeleriyle 50 kW enerji üretmeyi planlıyorlar. Aynı üniversiteden Ban Lansdorp