Katalog

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 ilginç SORULAR açtığını kanıtlayan, pastorizasyon işlemini bulan Fransız kimyager – Bir nota. 2. Küçük bitkilerin ortak adı – “Ernst …” (Sesin hızının oranlarıyla ilgili sayılar üzerinde çalışan Çek fizikçi) – Bir ya da birden çok öncülü kaldırılmış olan tasimsal çıkarım. 3. Oyunda yenmek – Veri – Ceriha. 4. Jüpiter’in bir uydusu – Din dışı – Kesin. 5. Yunancada bir harf – Gemilerde güverte ve borda kaplama tahtalarının yan yana gelmeleri sonucu aralarında oluşturdukları çizgi – Saka destanı. 6. Seks ne işe yarar? Soru: Seks evrimsel açıdan ne gibi bir amaca hizmet eder? Yararı nedir? Yanıt: Popular Science, Mayıs 2011 Herkes bu sorunun yanıtını bildiğini iddia etse de evrimsel açıdan yanıt sanıldığı kadar açık ve basit değildir. Bazı hayvanların cinsel ilişkiye girmeden üreyebildiğini düşünürsek cinsel ilişki yoluyla üremenin gerektirdiği karşı cinsin ilgisini çekmek, ilişki öncesi hazırlık gibi enerji ve zaman tüketen faaliyetlerin evrilmiş olmasının nedeni ne olabilir? Önce cinsel ilişki yoluyla üreyen hayvanların geçirdiği evrime bir göz atalım. Erkek gergedan böcekleri erişkin evrede oldukça iridir; vücutlarının yarısı boyutlarında kaba boynuzlara sahiptir. Bu devasa boynuzlar, dişileri için giriştikleri kavgada üstünlük sağlamaya yarar. Kurdele kuyruklu cennetkuşlarının olağanüstü güzellikteki tüyleri, eş seçiminde belirleyicidir. Darwin bu gibi özelliklerin evrimsel açıdan tam olarak ne işe yaradığını açıklamakta zorluk çektiğini, bir arkadaşına yazdığı mektupta şöyle dile getiriyordu: “Tavus kuşlarının kuyruğundaki tüylere her bakışımda hasta oluyorum.” Dahası, cinsel ilişki daha düşük düzeyde bir eşin genlerini bir sonraki nesle aktarmasına izin verir. Bu durumda hayvanlarda, bitkilerde ve mantarlar arasında seks niçin evrenseldir? Doğal seçilim, genetik kumara ve kendini beğendirme çabalarına gerek kalmadan kendini klonlayan hayvanları niçin kayırmaz? Aslında bazı hayvanlar kendi kendilerini klonlar. Bazı deniz anemonları gövdelerinin yanından birbirinin eşi ikiz sürgünler verir. Arılar, karıncalar eşeysiz (cinsel birleşme olmadan) ürer. Çekiç kafalı köpekbalıklarının, hindilerin ve komodo ejderlerinin de bazı koşullarda eşsiz üredikleri görülmüştür. Buna karşın hayvanların hemen hemen tümü yaşamlarının bir döneminde cinsel ilişkiye girer. Biyologlar, seksin yararının, yumurtaları ve spermleri üreten spesifik hücre bölünmesi sırasında (mayoz bölünme) meydana gelen genetik düzenlemelerde görüldüğünü ileri sürüyor. Mayoz bölünme sırasında ebeveynlerin genlerinin kombinasyonu parçalanır ve sonuçta oluşan yumurta ve sperm hücrelerinin içinde, yepyeni bir düzen içinde yeniden yapılanır; ortaya avantajlı olma olasılığı yüksek yeni bir gen bileşimi çıkar. Ancak bir hayvan herhangi bir cinsel ilişkiye gerek kalmadan kendi kendine üreyebilir. Çarklı veya tekerlekli hayvanlar olarak bilinen rotiferalar, milimetrenin onda biri uzunluğunda, solucan benzeri hayvanlardır ve tatlı sularda yaşarlar. 1000 kadar hücreden oluşurlar ve 80 milyon yıldır cinsel ilişkiden uzak bir yaşam sürdürürler. Rotiferaların yaklaşık 400 türünde erkek cinsi bugüne dek görülmemiştir. Bunlar döllenmemiş yumurtalardan ürerler. Yumurtalardan tam anlamıyla doğurgan dişi yavrular çıkar. Bunun nedeni nedir? Harvard Üniversitesi Biyoloji Profesörü Matthew Meselson ve ekibi son birkaç yıldır rotiferaların moleküler genetiğini inceliyor. Hayvanları yüksek düzeyde iyonize radyasyona maruz bıraktıklarında (bu uygulama DNA iplikçiklerinde kopmalara yol açabiliyor) hayvanların genomlarını tümüyle yeniden yapılandırdıklarını keşfetti. Bu, hayvanlar âleminde şimdiye kadar görülmemiş bir özellikti. Son olarak Meselson ve ekibinden Eugene Gladyshev, daha da şaşırtıcı bir keşif yaptı. Rotiferaların kromozomlarında bakteri ve mantarlardan gelen yabancı DNA’lar bulundu. Bu da genetik çeşitlilik için çok büyük bir kolaylıktı. Bizler ise sekse odaklı bir yaşama mahkum yaratıklar olarak, üremek için ter döküyoruz. “Emile …” (Gramofon plaklarını bulan, Alman SOLDAN SAĞA asıllı Amerikalı) – Sarımsı yeşil renkli, cam parıl1. Gözleri görmeyen için alfabe geliştiren Fransız öğtılı, magnezyem ve demirli silikat. 7. Edebiyatın retmen – Namuslu. 2. “Nikolaus …” (ilk dört zabir dalı – Belediye – Bir bağlaç. 8. Eski bir Mezomanlı motoru yapan Alman mühendis) – Eski Yupotamya uygarlığı – Donmuş su – Baba. 9. El sınan mitolojisinde şafak tanrıçası – Olivin. 3. Bir kışma – Cennet – Amerikan Borsası (kısa). 10. meyve – Tarlayı sürerek dinlenmeye bırakmak. 4. Uzunçalar – ran’da bir göl – Kanca, kopça. 11. Yapım – Fransızların ünlü ansiklopedisi. 5. Yapay Göze takılan mercek – “Joseph …” ( lk pratik latatlandırıcı – Kriptonun simgesi – Eşkenar dörtgen. vaboyu, hidrolik presi bulan ngiliz mucit) – Bar6. Kişisel bilgisayar – At tüyünün rengi – Kurtçuk yumun simgesi. 12. Deliliğe Övgü adlı yapıtıyla taevresinde ekinlerin kökünü, ergin evrede başaklanınan Hollandalı hümanist – Saymaca. 13. Ülkü rı kemiren, kahverengi, kın kanatlı böcek. 7. An– Üzgü. 14. Değerli bir orkide türü – Astatin simtlaşmaya göre olan – Bir cins devekuşu – Kalıtım – gesi – Bitkisel. 15. Tümler açının sinüsü – Büyük Arseniğin simgesi. 8. Sosyolojide kabile bölümü – fare – Bilinç. Işık – Spielberg’in bir bilimkurgu filmi. 9. Cevizin yeşil kabuğu ya da yaprağı – Simge. 10. Bir kara yumuşakçası – “Samuel …” (Telgraf alfabesini bulan 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 J O H A N N M E N D E L Amerikalı mucit) – Avrupa’da bir başkent. 11. UtanÇ U 2 O D E S A U S T A B A Ş I ma duygusu – Manisa’nın bir ilçesi – Nicelik, vasıf, 3 U E F A AMA V E E D öz. 12. Matematik – Kucak çocuğu. 13. Sivrisinek 4 G R A N D MA Y A D A K 5 U A N T K A N MA tableti – Kalelerde mazgal ve mazgal siperlerinin oluş6 E K S E N R K A D E T R turduğu, girintili çıkıntılı dış duvarların üst bölümü. 7 T L A Hazırlayan: 8 T U O M A Ç Z A A C M N S G O 14. Konsantre – Almanya’da bir eyalet – Bir cetvel T R U N I E S İlker 9 P U Ş E T A L K O M E T türü. 15. Kalça kemiği – BM Çocuk Fonu – Gözün K A T E R U Mumcuoğlu 10 A R K O N renkli bölümü. 11 N DO OR A N U L A Z YUKARIDAN AŞAĞIYA 1. Mikropların mayalanmaya ve hastalıklara yol 12 13 14 15 D A N E E K N T U R A OM G T A D A L E E K R A D A N S A O L AMA Z A R A R E S A S E N T E T d ü ş ü n SORULAR FAKTÖRYELLER TOPLAMI Düzenleyen: Necah Büyükura Üç basamaklı bir N sayısının okunuşunu oluşturan dört sözcüğün ( üç yüz elli dört gibi...) her birinin harf sayısının faktöryeli olan sayıların toplamı N sayısına eşit olan bir N sayısı arıyorum. CBT 1262/20 27 Mayıs 2011 1260.sayıdaki “Ardışık Üç Terim” isimli bilmecenin yanıtı: 261626 Bilmeceyi doğru çözen okuyucularımız: Ender Aktulgaİstanbul, Necah BüyükduraAnkara, Ahsen Canatİzmir, Faruk Kozİzmit, Celal Erelİzmir, Ahmet SaraçoğluDenizli, Gülbin Akgünİstanbul, Güngör Bingölİstanbul, Aydın BingölAnkara, Kirkor Ömürberkİstanbul, tayfun Bahçekapılıİstanbul, Ercan HayırAnkara, Sevinç Ödül Oruç+Coşkun Umut OruçAnkara (not: 1’den N’ye kadar olan sayıların çarpımı olan sayı, N sayısının faktöryelidir.) SORU: Okunuşunu oluşturan sözcüklerin her birinin harf sayısının faktöryelinin toplamına eşit olan üç basamaklı sayı kaçtır?