Katalog

Sağlık Kalın bağırsak ve rektum kanseri: Önlenebilir bir hastalık Kalın bağırsak ve rektum kanserleri kadınlarda meme ve akciğer, erkeklerde ise prostat ve akciğer kanserlerinden sonra en sık görülen ve en sık kansere bağlı ölümlere neden olan kanser türü. Günümüzde çeşitli tarama yöntemleriyle bu ürkütücü hastalığı önleme veya erken evrede tespit edildiğinde tam şifa ile tedavisi mümkün. Dr. Tan Attila, Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi Gastroenteroloji ve Hepatoloji Bölümü K olon ve rektum kanseri nasıl oluşur? Kolorektal kanserler kalın bağırsağın ve rektumun iç yüzeyini oluşturan hücrelerin anormal bölünüp çoğalmasıyla ortaya çıkıyor. Anormal bölünüp çoğalan bir kaç hücre zaman içinde polipleri oluşturuyor. Polip, kalın bağırsağın iç yüzeyine doğru büyüyen kabartı görünümünde bir yapıdır. Polipler saplı ve sapsız olarak ikiye ayrılır. Genelde kalın bağırsak polipleri hiçbir belirti vermiyor. Hangi poliplerin kansere dönüşüp dönüşmeyeceği ancak polip dokusunun kolonoskopik yöntemlerle çıkartılıp, mikroskop altında incelenmesiyle ortaya çıkıyor. Zaman içinde polipleri oluşturan hücrelerin kanser hücrelerine dönüşme riski bulunuyor. Kolorektal kanserlerinin büyük bir bölümü poliplerden gelişiyor. Erken dönemde poliplerin içinde sınırlı olan kanser hücreleri zamanla çoğalarak bağırsağın içine doğru büyüyerek bağırsakta tıkanıklığa ve kanamaya yol açıyor. Bağırsak duvarının derinliklerine doğru ilerleyen kanser hücreleri bağırsağın komşuluğundaki ve uzaktaki organlara yayılıyor. Buna metastaz adı veriliyor. Genelde polip oluşumuyla kanser oluşumuna kadar geçen sürenin 5 ile 10 yıl kadar olduğu tahmin ediliyor. Bu sürenin uzun olması kolon kanseriyle savaşta elimize çok değerli bir fırsat veriyor. Hastaların şikâyetleri ortaya çık hastalar doktora gidip kanser tarama testi yaptırma ihtiyacı duymazlar. Bu nedenle kolon kanseri oluşmadan önce elimizdeki çok değerli zaman dilimini heba ederler. Eğer polipler tarama testleriyle erken evrelerde teşhis edilip, kolonoskop yardımıyla çıkartılırsa pek çok hastada kolon kanserinin önüne geçilebilinir. KOLOREKTAL KANSER TARAMA TETKİKLERİ Kolorektal kanser tarama tetkikleri dışkıda gizli kan, kalın bağırsak grafisi, sanal kolonoskopi ve kolonoskopidir. Dışkıda gizli kan: Kalın bağırsak kanserlerinin teşhisi için kullanılan en basit tarama testidir. Kolorektal kanser veya poliplerin yüzeyindeki damarlar dışkının geçişi sırasında zedelenip kanayabilir. Ancak çoğu zaman kanamanın az olması nedeniyle bu kanama gözle görülemez. Özel kimyasal maddeler kullanılarak gaytada kan hücrelerinin bulunup bulunmadığı tespit edilir. Bu çok ucuz ve kolay bir testtir. Dışkı örneğinde bir kez bile gizli kan saptanırsa, ikincisinde saptanmamış olsa dahi endoskopik yöntemlerle araştırılması gerekir. Dışkıda gizli kan testinin 50 yaşından sonra senede üç kez yapılması koruyuculuk açısından önem taşır. Dışkıda gizli kan bakılmasının kalın bağırsak kanseriyle hayatını kaybedenlerin sayısını azalttığı klinik araştırmalarla kanıtlandı. Ancak yöntemin dezavantajlarından bir tanesi, yanlış pozitif ve yanlış negatif sonuçların yüksek olması. Tümörler ya da polipler her zaman kanama yapYaş en önemli risk faktörüdür. Kolorektal kanserlerinin büyük bölümü madığı için, negatif test sonucu, kolon 4550 yaşın üzerindeki kimselerde görülmektedir. Risk altındaki kimseler: kanseri veya polipler olmadığı anlamı50 yaşın üzerindekiler na gelmez. Ailesinde kolon kanseri veya kolon polipleri olanlar Kolon grafisi: Kalın bağırsağın içine Rahim, yumurtalık ve meme kanseri olan kadınlar anüs yoluyla özel bir ilacın lavman şekÜlseratif kolit ve Crohn hastalığı bulunanlar linde verilmesi ve kalın bağırsağın filAilesel adenomatöz poliposis (Familial Adenomatosis Polyposis) veya minin çekilmesiyle yapılır. Orta ve bükalıtımsal polipsiz kolorektal kanser (Hereditary nonpoliposis colorektal yük boy polip ve kanserlerin teşhisinde cancer) hikâyesi olanlar. çok etkindir, ancak küçük boy poliplerin teşhisinde istediğimiz kadar hassas bir test değil. Kolon grafisinde bir lezyon bulunduğunda bu lezmadan yapılan tarama testleriyle tespit edilen polipler çıyonların çıkartılması veya parça alınarak mikroskop altında karıldığında kolorektal kanser oluşumunun önüne geçilincelenmesi için kolonoskopi yapılması gerekir. miş olunuyor. Sanal kolonoskopi: Yeni bir teknoloji olan sanal koKlinik belirtileri neler? Kolorektal kanserler sinsi lonoskopi , bilgisayarlı tomografi yardımıyla kalın baseyrediyor. Genelde hastaların çoğu tarama testi yaptır ğırsağın görüntülenmesine denir. Orta ve büyük boy lezmadıkları için, hastalığın ileri evresinde hekimlere baş yonların teşhisinde hassas olmasına rağmen, küçük boy vuruyorlar. Rektal kanama, tuvalete çıkma alışkanlığın ve düz poliplerin teşhisindeki hassasiyeti pek çok araşda değişiklik (kabızlık veya ishal), dışkıda eskiye oranla in tırmada kolonoskopinin gerisinde kalır. Diğer bir dezacelme, dışkıladıktan sonra tamamen boşalmama hissi, ka vantaj da sanal kolonoskopi sırasında hastaların radyasrın ağrıları, gaz şikâyetleri, kansızlık ve açıklanamayan ki yona maruz kalmaları. Teknolojinin gelişmesiyle sanal kolo kaybı olan kimselerin hiç vakit kaybetmeden hekime lonskopi daha sık kullanılan bir tarama testi olma potansiyeline sahip. başvurmaları gerekmektedir. Bu yöntemin en büyük dezavantajları, işlem sırasında örnekleme ve tedavi yapılamaması ve kolonoskopi sıRisk Altında Olanlar Ne Yapmalı? Hastalığın belirrasında gözle görülebilen düz lezyonların teşhis edilemetileri ortaya çıkmadan tarama testleri yaptırmak suretiymesi ve hastaların radyasyona maruz kalmasıdır. Kolon grale kolon kanseri önlenebilmekte. Bağırsak poliplerinin çok büyük bir bölümü maalesef hiç bir belirti vermediği için, fisinde olduğu gibi sanal kolonoskopidede polip veya kan Dr. Tan Attila ser bulundugunda bu hastaların kolonoskopi olması gerekmektedir. Kolonoskopi, ucunda kamera bulunan, bükülebilinen bir alet yardımıyla kalın bağırsağın iç yüzeyinin görüntülenebilmesi işlemidir. Kalın bağırsak problemlerinin tanımlanmasında, poliplerin çıkartılmasında ve biyopsi alınmasında (mikroskop altında incelenmek için parça alımı) kullanılır. Kalın bağırsağın içi işlemden bir gün önce ishal yapan ilaçlarla temizlenir. Kolonoskop yardımıyla anüsden kalın bağırsağın ince bağırsakla birleştiği yere kadar tetkik yapılır. İşlem sırasında gerekli durumlarda biyopsi alınır ve polipler çıkartılır. Genelde sakinleştirici ilaç verildiğinden dolayı işlem sırasında hastalar rahatsızlık hissetmezler. Hastalar tetkikten sonra normal gıdalarını alabilir. Kolonoskopinin en önemli dezavantajları, işlemden evvel barsak temizliğinin yapılmasının gereksinimleri ve kolonoskopiye bağlı kanama, perforasyon gibi risklerdir. Diğer tarama yöntemlerine göre kolonoskopinin avantajı, aynı işlem sırasında poliplerin çıkartılabilmesidir. Kolonoskopi en etkin kalın barsak kanseri tarama ve teşhis testidir. Kolonoskopi ne sıklıkla yapılmalı? Ailede kolon kanseri hikayesi bulunmayan ve kolonoskopisinden herhangi bir polibe rastlanmayan hastaların kolonoskopilerini 10 yıl sonra tekrarlamaları önerilir. Kolonoskopisinde herhangi bir polip bulunmayan, fakat ailede kolon kanseri hikayesi olanların riskleri daha fazla olduğundan dolayı kolonoskopilerinin 5 yıl arayla yapılması önerilir. Kolonoskopide polip bulunması durumunda poliplerin mikroskopun altındaki görüntüsüne, sayısına ve büyüklüğüne göre takip kolonoskopisine karar verilir. Yapılan araştırmalar tarama yöntemleri sonucu kolon poliplerinin tespit edilip çıkartılması yoluyla kolon kanserinin önlediği veya erken teşhis ile kolon kanseri hastalarının daha uzun yaşadığını ortaya koymuştur. Kimler risk altında? CBT 1217/17 16 Temmuz 2010