Katalog

CBT 1201/ 18 26 Mart 2010 lerinde 42 bini aşan kontenjanı, 33 binlere kadar düşürmüştür. Ancak 2007 yılı sonunda göreve gelen yeni yönetim döneminde, eğitim fakülteleri kontenjanları 33.305’ten 53.693’e yükseltilerek %60 oranında arttırılmıştır.. Bu politikayla hem öğretmen yetiştirmede niteEğitime ilişkin kamuoyuna yansıyan olaylardan biri de, öğretmenlik diploması olduğu halde kadrosuzluk nede likten ödün verilmiş hem de kamuoyuna öğretmenler” adı ile yansıyan isniyle “atanamayan öğretmenler”lerin durumudur. Türkiye’nin gündemine yeni gelmeye başlayan “atanamayan “atanamayan tihdam sorununun katlanarak artmasına yol öğretmen” sorunu nereden kaynaklanıyor, nasıl çözülebilir? Bu sorulara yanıt verebilmek için, Türkiye’de öğ açılmıştır. retmen istihdamı politikasını gözden geçirmek gerekir. Prof. Dr. İsa Eşme Nitelikli Eğitim, Nitelikli Öğretmenle Sağlanır: Ülkemizin eğitim alanında; PISA ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın Öğretmen İstihdamı Politikası: TIMSS gibi uluslararası değerlendirmelerde, OECD ülkeleri araumhuriyetten bugüne öğretmen istihdamı konusu ele Milli Eğitim Bakanlığı, öğretmen istihdamında üç yol izlemekte: sında hep son ya da sondan ikinci sırada yer aldığı biliniyor. Her alındığında, 1990’lı yıllara kadar, nerdeyse tüm öğret Kadrolu öğretmen, sözleşmeli öğretmen ve ücretli öğretmen sta yıl CBT’de genel bir değerlendirmesini yapmaya çalıştığım ÖSS menlik alanlarında sorun, “öğretmen açığı” olarak tüleri. 2010 yılı başı itibarıyla MEB bünyesinde görev yapan öğ sonuçları da uluslararası değerlendirme sonuçları ile örtüşen bir gündeme geldi. 1930’lu yıllarda açılan Köy Eğitmen Kursları, retmelerden kadrolu olanların sayısı 584.507, sözleşmeli olan eğitim karnesini işaret etmekte. Eğitimde yaşanan bu olumsuzluğu 1960’lı yıllarda gündeme gelen yedek subay öğretmenlik, ların sayısı 73.950, ücretli olanların sayısı 55.786’dır.. 1980’li yıllardan itibaren uygulanan pedagojik formasyon kurs Ücretli öğretmen sayısı yıllara ve illere göre değişiyor. Grafik 2: Yıllara göre eğitim fakülteleri kontenjanları ları bu çözümlere örnek olarak gösterilebilir. İstanbul, 8.493 ücretli öğretmenle iller arasında ilk sıraİhtiyaç fazlası öğretmen sorunu ilk kez, 1980’li yıllardan iti da; bu sayılar Hatay’da 2.904, Şanlıurfa’da 2.846, baren, ortaöğretim branş öğretmenliği ve meslek liseleri mes Diyarbakır’da 1.444’tür.. Bu rakamlar, belirtilen iller için lek dersleri öğretmenliği alanlarında gündeme geldi. Bunun baş oransal olarak oldukça yüksektir. lıca nedeni, 1970’li yılların ortalarından itibaren eğitim enstitülerinde uygulanan mektupla eğitim ve hızlandırılmış eğitimle ÖĞRETMENLİK MESLEK Mİ? çok sayıda mezun verilmesidir. 1981’de yürürlüğe giren 2547 Milli Eğitim Bakanlığı’nın ücretli öğretmen görevSayılı Yasa gereği, öğretmen yetiştiren tüm okullar, eğitim fa lendirmesi şu soruyu akla getirmekte: Öğretmenlik meskültesi çatısı altında üniversite bünyesine toplandı. Eğitim fa lek mi yoksa her üniversite ya da yüksekokul mezununun aşmanın en ekonomik ve en etkili yolu, nitelikli öğretmen yekültelerinin, ilköğretim yerine ortaöğretim öğretmeni yetişti yapabileceği bir iş mi? Sorunun yanıtı, 1739 Sayılı Milli tiştirmektir. Nitelikli öğretmen yetiştirmede, istihdam en etrecek şekilde yapılanması, arz talep dengesinin, ortaöğretim öğ Eğitim Temel Kanunu’nda var. 43.maddede, “Öğretmenlik, dev kili unsurlardan biridir. Mezun her 100 öğretmen adayından 5’i retmenliğinde arz, ilköğretim alanlarında talep lehinde büyü letin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üze atanma şansı yakalarken 95’inin atanma umudu olmazsa, öğmesine yol açtı. Bu dönemde Milli Eğitim Bakanlığı, ihtiyaç faz rine alan özel bir ihtisas mesleğidir” denilmekte. Bu yasa hük retmen yetiştirmede meslek heyecanı ve öğrenme motivasyolası lise öğretmenlerini “yeterlilik sınavı” ile seçme yoluna git müne göre, MEB yetkilileri şu iki soruya açıklık getirmeli: nundan, dolayısıyla nitelikten söz edilemez. Eğitimi planlamaktan ti, ancak arztalep arasındaki uçurum bugünkü düzeyde olmaHangi ihtisas mesleği, öğretmenlikte olduğu gibi, 2530 kre sorumlu olanlar bu gerçeği dikkate almalılar. dığından, konu kamuoyuna bir sorun olarak yansımadı. dilik bir eğitimle kazanılabilmektedir? 1980 ve 90’lı yıllarda ortaöğretim öğretmenliğinde, ihtiyacın Öğretmen olmayanların “ücretli öğretmen” statüsünde MEB ve YÖK YETKİLİLERİNE üzerinde mezun verilmesine karşılık, özellikle sınıf öğretmen derslere sokulması hukuki ve pedagojik açıdan ne kadar doğÖğretmen yetiştirmenin ilk sorumlusu Yükseköğretim liği alanında öğretmen ihtiyacı büyük boyutlara ulaştı ve for rudur? Öğretmen istihdamında bugün karşı karşıya gelinen so Kurulu’dur. Yukarıda işaret edilen olumsuzluklar, YÖK’ün komasyon kursları bile çözüm olamadı. On Birinci Milli Eğitim runun boyutunu görmek için, arz ve taleple ilgili rakamlara bak nu hakkındaki politikasıyla yakından ilgilidir. Kontenjan beŞura kararları gerekçe gösterilerek, sınıf öğretmenliği bölümü malı. MEB 2009 yılı sonu verilerine göre; kadrolu atanan öğ lirlemede, eğitim fakültelerinin akademik kadro ve fiziki koşulları nün, 1990’da hiçbir planlama yapılmadan iki yıldan dört yıla retmen sayısı 22.449, KPSS’ye başvuran öğretmen sayısı ile istihdam faktörleri dikkate alınmalı, yasaların “bir ihtisas mesçıkarılması, bu sonucun başlıca nedenlerinden biridir. Sınıf öğ 243.569, atama bekleyen öğretmen sayısı 310.121, öğretmen leği” olarak tanımladığı öğretmenliğin 2530 kredilik formasretmenliğindeki öğretmen açığını gidermek üzere, dönemin Milli açığı 133.317’dir. yon eğitimi ile kazanılamayacağı gerçeği göz ardı edilmemeli. Eğitim Bakanı Mehmet Sağlam, 199697 eğitimöğretim yılında, Grafik 1’de öğretmenlik alanlarına göre, 2009’da KPSS’ye Eğitimin omurgası olan nitelikli öğretmen yetiştirme hehiçbir formasyon eğitimi almamış, 40 bine yakın üniversite me giren ve atanan öğretmenlerin sayıları verildi.. Görüldüğü gi define ulaşzununu bir gecede “sınıf öğretmeni” olarak atayarak eğitimde bi hemen her alanda, arz ile talep arasındaki fark büyük. Atanma mak için, Fakülte Öğretim Üyesi Okuyan öğrenci oranı yüksek üç alan ve bunların Milli Eğitim Başına düşen sayısı atanma oranları: Din Kültürü Bakanlığı, isöğrenci sayısı Öğretmenliği %100, Özel Eğitim tihdam poliEğitim 64 163.2123 %91, Rehberlik ve Psikolojik tikasını gözHukuk 38 23.446 Fen Edebiyat 33 166.955 Danışmanlık %44, Bilgisayar den geçirmeli. Mühendislik 33 105.090 Öğretmenliği %37’dir. Dikkati çe Öğretmen yeZiraat 13 19.775 ken bir başka nokta, ortaöğretim tersizliği neİlahiyat 9 5.991 alanlarındaki atanma oranlarının deniyle polisdaha düşük olmasıdır. Ortalama leri öğretmen Bazı fakültelerde öğretim üyesi başına düşen ve okuyan öğrenci sayısı (2009) olarak, atanma oranı ilköğretim olarak okulöğretmenliği alanlarında %12, orlarda görevGrafik 1: 2009 Yılında KPSS’ye giren ve aynı yıl kadrolu olarak atanan öğretmen sayıları (Atanma oranı, atanan öğtaöğretim öğretmenliği alanların lendirilirken, atama bekleyen öğretmenlerin sokaklarda eylem retmen sayısının KPSS’ye başvuran sayıya oranı olarak alındı) da ise %6’dır. yapması, Bakanlığın pek de duyarlı olmadığını göstermekte. bir ilke imza attı. Böylece, yedion iki yaş grubunda yer alan on Sözleşmeli öğretmen politikası ile nitelikli öğretmen yetiştiribinlerce çocuğumuz, pedagoji eğitimi almamış, öğretmen eği KONTENJANLAR VE İSTİHDAM lemez. Derslerin ücretli öğretmenlerle doldurulması da, çotimi için önem arz eden, “alan bilgisi” ve “kültür dersleri” okuÜniversiteye girişte yaşanan arztalep arasındaki farkın gi cuklarımızı “eğitmeye” değil, onları okullarında “meşgul etmeye” mamış lisans mezunu gençlere emanet edildi. derek artması, 1970’lerden beri Türkiye’nin önemli bir eğitim yönelik uygulamadır. Türkiye’de kamuda görev yapan 2.279.805 1998’de eğitim fakültelerinin, ilköğretime öğretmen yetiş sorunu olarak hep gündemde yer aldı. Bu sorunu çözmek üze çalışanın 783.141’i Milli Eğitim kadrosundadır ve bunların tiren bölüm ağırlıklı yeniden yapılandırılması ve öğretmen ye re her yıl, fiziki imkânları zorlayacak ve nitelikten ödün vermeyi 601.177’si öğretmendir. Bu sayı bazı AB ülkelerinin eğitim sistiştirmede eğitim fakültelerinin tek kaynak olarak gösterilme göze alacak düzeyde üniversite kontenjanlarında artış yapıldı. teminde yer alan öğrenci sayısının üzerindedir. Ancak “en az si ilköğretimortaöğretim öğretmeni yetiştirme dengesine bir dü Lisans programlarına yerleşen öğrenci sayısı bakımından, eği üç çocuk” söylemiyle genç nüfus artışını özendiren bir siyasi irazen getirdi. Ancak, kontenjanların ölçüsüz olarak arttırılması tim fakültelerinin, 52 fakülte türü arasında ilk sıralarda yer al de, yetişen genç kuşağın eğitimini düşünmek zorundadır. ile 2000’li yıllardan itibaren, birkaçı dışında, atanamayan öğ dığı görülür. Çünkü bir ülke için eğitimli genç nüfus ne kadar büyük avanretmen sayısının artmasına yol açmaya başladı ve sorun bugün Eğitim fakülteleri, fiziki altyapı ve akademik kadro bakı taj ise, eğitimsiz genç nüfus o oranda sorun olabilir. Kaynaklar: Yükseköğretimle ilgili bilgiler: “20082009 bilinen noktaya taşındı. Bugün gelinen noktada, adaylar alan mından öteki fakülteler arasında en olumsuz koşullarda bubilgilerine yer verilmeyen KPSS’den (kamu personeli seçme lunmaktadır. Bu fakülteler için öğretim üyesi başına öğrenci sa Yükseköğretim İstatistikleri, ÖSYM Yayınları20094”ten ve sınavı) aldıkları puanlara göre atama sırası bekliyorlar. yısı 64 olup bu oran, ilahiyat fakültelerinde 9, ziraat fakültele ÖSYM’nin yayınladığı kontenjan kılavuzlarından, Öğretmen sayıları ve diğer bilgiler: “Milli Eğitim Bakanlığı İç Öğretmenlik meslek bilgisi, genel kültür ve yetenek soruların rinde 13, hukuk fakültelerinde 38, mühendislik ve fen edebi Denetim Faaliyet Raporu 2009 ”adlı kaynak ile, Bakan Nimet dan oluşan sınav, bir yeterlilik sınavı değil, sıralama sınavıdır. yat fakültelerinde 33’tür. Bu olumsuzluğu dikkate alan YÖK, be Çubukçu’nun, 26.01.2010 tarihli bir soru önergesi nedeniyle Bu nedenle, sınavın tüm sorularını yapan adayların bile atan nim de görev yaptığım 20052007 döneminde, istihdam soru TBMM’de açıkladığı veriler ve “MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı”nın masının yapılmadığı örnekler vardır. nunu azaltmak ve niteliği arttırmak amacıyla eğitim fakülte 2009 yılı sonu verilerinden alınmıştır. Atanamayan öğretmenler C