Katalog

1945, Atom Bombası ABD adına çalışan bir grup fizikçi tarafından yaratılan ilk nükleer silah, Hiroşima ve Nagazaki üzerinde patlatıldı. 1988, Zamanın Kısa Tarihi Kara deliklerdeki Hawking radyasyonunu keşfeden Stephen Hawking, çok geniş bir okuyucu kitlesine hitap eden “Zamanın Kısa Tarihi” isimli kitabını yayımladı. 1981, Büyük Genişleme Alan Guth, Big Bang’den sonra evrenin genişlemesinin nedeninin itici kütleçekimi kuvveti olduğunu ileri sürdü. siyle ortaya çıkan ısıdan kaynaklandığını biliyoruz. Doğada, evrenin başlangıcında veya maddeyi yöneten yasalarda Tanrı’nın izlerini bulmayı uman insanlar, büyük bir olasılıkla hayal kırıklığı yaşayacak. Aslında hepimiz şöyle veya böyle bir şekilde hayal kırıklığı yaşayacağız. Ancak Tanrı’ya inananlar daha büyüğünü yaşayacak. Bunlar inandıkları Tanrı’nın niçin böyle olup, başka türlü olmadığı sorusuna hiçbir zaman yanıt bulamayacaklar. Dine inansın veya inanmasın, tüm insanlar, içinde bulunduğumuz dünyayı tam olarak anlamamanın getirdiği trajik ikilemi yaşamak zorunda kalacaklar Ben Tanrı’ya inanmıyorum, fakat Tanrı’ya inanmama durumunu bir din haline getirmiyorum. Mantıksal olarak benim fikrimi değiştirmeme yol açacak bir şeyler olabilir ve bunu izlemek ilginç olabilir. Ne var ki böyle bir şeyin olacağını sanmıyorum. Doğada, bilimsel olarak açıklayamadığımız, ilahi bir müdahalenin yarattığı bir şeyi keşfetmemiz mümkün. Böyle bir şey şu ana dek olmadı. Ben zayıf kuvvet ve elektromanyetik kuvvet arasındaki simetriyi kırmak için ilahi bir gücün varlığına ihtiyaç duyulduğuna inanan dindar bir insana bugüne dek rastlamadım. Nihai olarak Higgs bozonlarını keşfetmek veya elektrozayıf simetriyi kırma kuramını ispat etmek insanların dinine halel getirmeyecek. 1993, Hiçbir Yere Gitmeyen Tünel ABD Kongresi iki milyar dolar harcadığı Teksas, Waxahachie’deki Süper İletken Süper Çarpıştırıcı’nın fişini çekmek zorunda kaldı. lerimize göre yeni bir deney beklenmedik keşiflere gebe olabiliyor. LHC, evrenin sırlarını ortaya dökmek üzere geliştirilmiş uluslararası bir projedir. Dört yılda 10 milyar dolara mal oldu. Bu ilk başta korkunç bir rakam gibi görünmekle birlikte, aynı dönemdeki dünya gayri safi hasılasının yalnızca % 0.005’ini oluşturuyor. Evreni anlamak bundan daha fazlasını hak etmiyor mu? Ayrıca her anlamda güvenilir bir proje. Bu projenin minik bir kara delik yaratacağı ve bunun da dünyayı yutacağı yönünde söylentiler almış başını gidiyor. Ancak LHC’deki çarpışmalar bir kara delik yaratırsa ki çok küçük bir olasılık tekrar buharlaşacak ve parçacıklara özgü bir yol izleyecek. Bu tür çarpışmalar bu şiddette ve daha büyük enerjilerdeDünya’nın atmosferinde gün içinde milyonlarca kez oluyor ve felaketlere de yol açmıyor. Kaygılanmayın! LHC döndüğü zaman dünyanın sonu gelmeyecek. Evrende olup bitenlere bir göz attığımız zaman LHC’nin yaratacakları bunların yanında devede kulak kalıyor. Eğer bir felaket olacaksa, bugüne dek olmuş olurdu. QUO VADİS? Alan Guth, kozmolog Hedefimiz, evren tarihinin ilk saniyelerinde neler olup bittiğini anlamak ve evrimin nasıl bir yol izlediğini görmek. Enflasyon Kuramı konvansiyonel Big Bang Kuramı’nda küçük bir uyumsuzluktur. Değişen, evrenin oluşumundaki ilk dakikalarla ilgili görüşlerimizle ilgilidir. Kuram, kütleçekiminin çekici olmak yerine itici olduğu çok kısa süreyi içine alacak şekilde evrimin kapsamını genişletiyor. Enflasyon Kuramı doğru ise, bu kısa itici kütleçekimi Big Bang’in gerçek gümbürtüsünü oluşturur. Evrenin devasa boyutta genişlemesinde itici gücün bu olduğu anlaşılıyor. Genişleme günümüzde de devam ediyor. Benim de aralarında bulunduğum çok sayıda fizikçi, fiziğin geleceğinin çok da net olmadığını görüyor. Ben gerçek bilimden söz ediyorum, finansal destekleri kastetmiyorum. Bizleri 10 yıl önce en fazla şaşırtan bulgu evrenin hız kazanmasıdır. Bu kuramsal olarak beklenmiyordu. En azından bugüne dek kullandığımız kuramlar çerçevesinde bunu anlamak son derece zordu. Sonuçta LHC, hangi yöne doğru yol aldığımızı söyleyecek. DÖRDÜNCÜ BOYUTUN OLASI KANITI Brian Grene, sicim kuramcısı, Columbia Üniversitesi Bugün doğruluğuna en fazla güvendiğimiz kavram üstün simetridir. Ayrıntılı açıklamak gerektiğinde epey karmaşık olduğunu itiraf etmekle birlikte bunun bir yansımasını basit olarak açıklayabilirim. Dünyadaki bilinen her parçacık türü –elektronlar, kuarklar ve diğerleri için daha keyfedilmemiş bir eş vardır. Bu bizi olağanüstü heyecanlandırıyor, çünkü üstün simetri, sicim kurumanın özüdür. Üstün simetriyi keşfetmeniz, sicim kuramının doğruluğunun kanıtlandığı anlamına gelmez, ancak kuramın en önemli özelliğinin doğru olduğu anlaşılır. Einstein genel görelilik kuramı ile bizlere uzay ve zamanın belirli simetri veya kalitesi hakkında bilgi verdi. Üstün simetri, özünde bu öngörüyü bir üst düzeye taşır. Üstün simetri eğer doğruysa, uzay ve zaman Einstein’ın bile hayal edemediği özelliklere sahip demektir. LHC, uzayın üçten fazla boyutu olduğunu bizlere kanıtlayabilir. LHC içinde yol alan trilyonlarca proton, ışık hızına yakın bir hızda, saniyede 11.000 kez geçiş yaparlar. Ve birbirleri ile çarpışırlar. Bu çarpışmalardan bazı kalıntılar (debris) oluşur ve kalıntılar bildiğimiz üç boyutun dışına, daha üst boyuta taşınır. Bu boyuta doğrudan erişim mümkün değildir. Bunun nasıl farkına varırız? Bazı kalıntılar atıldığı zaman beraberinde enerji de taşıyor olabilir. Bu da şu anlama gelir: Çarpışmadan önceki enerjiyi ve sonraki kalıntı enerjisini ölçersiniz, sonuçta elinizde kalan, başlangıçtakinden biraz daha küçük bir miktardır. Bu da enerjinin ilave bir boyuta kaçak yaptığı anlamına gelir. LHC’nin geleceği hakkında da planlar yapılmış durumda. Bir sonraki aşamada ILC (International Linear ColliderUluslararası Lineer Çarpıştırıcı) devreye girecek. LHC’yi çok güçlü bir mikroskop olarak düşünebilirsiniz, ancak bu, yeni fiziğin yalnızca kaba hatlarını ortaya çıkartabilir. Çok daha hassas bir makine olan ILC, farklı bir tasarıma sahip olduğu için parçacıkların kütlesini, etkileşimlerini, elektron yüklerini ayrıntılarını çok hassas bir şekilde ölçebilecek. LHC DÜNYA’YI YUTMAYACAK! Stephen Hawking, matematikçi, Cambridge Üniversitesi LHC, parçacıkların bundan önceki parçacık hızlandırıcılardan 3 misli daha büyük bir enerji ile çarpışmalarını sağlayacak. Bunun sonucunda ortaya neler çıkabileceği konusunda tahminlerde bulunabiliriz, ancak deneyim BUNU, HUBBLE TELESKOBU OLARAK DÜŞÜNÜN! Edward Witten, sicim kuramcısı, Institute of Advanced Study Düşüncelerimizin pek çoğuna uymayacak bir şeyin keşfedilme olasılığı var. Bu olasılık daha yüksek boyutların bulunmasıdır küçük de olsa olasılık olasılıktır. Her şey yolunda giderse, LHC bunu yapabilir. DEVAMI 16. SAYFADA CBT 1123/ 9 26 Eylül 2008