Katalog

Yolunda Türkiye’de Bilim Türkiye’de 19912007 yılları arasındaki bilimsel yayın üretiminde (tüm bilim dalları) gelişme. Türkiye’de yayın profilinin zaman içindeki değişimi Ortak çalışma eğilimindeki genel artışın tersine, uluslararası ortak yayın konusunda Türkiye’ye düşen payda herhangi bir değişiklik olmadığı ve son 15 yılda bu oranın %16 ile %20 arasında seyrettiği görülüyor. Uluslararası yayınların yarattığı atıf etkisi ile “ulusal ölçütte” olanların etkisi kıyaslandığında, uluslararası işbirliğinin nispeten düşük düzeyde olması yüzünden ulusal toplam üzerindeki etkinin de sınırlı olduğu görülüyor. Türkiye genelde yabancı ortak yazarlıktan yarar sağlıyor. Görece atıf etkisinin 19922004 döneminde hızla arttığı ve son yıllarda yaklaşık 1.0 değerine ulaştığı gözleniyor. Gelgelelim, uluslararası ortak yazarlı yayınların yer aldığı dergilerin yarattığı etkinin yine de mukabil alandaki beklentilerin altında kaldığı görülüyor. Sonuç olarak, Türkiye’de bilimsel yayın üretimindeki dinamik gelişme, 2006’daki düşüşe karşın, günümüzde de etkisini sürdürüyor. Söz konusu gelişme WOS kapsamında Türk dergilerine çok daha fazla ÜLKELER YAYIN YÜZDE yer verilmesini de içeriİsviçre 51.338 %59.0 yor. Dünya geneline göre, Belçika 38.856 %55,0 tüm temel bilim dallarına İsveç 50.601 %50.2 uzanan, bu görece gelişHollanda 70.516 %48.3 me görünürlük ve atıf etİsrail 31.923 % 39.4 kisi açısından bir artışı da Polonya 42.843 %39,4 beraberinde getirmekteRusya 72.04 %37.6 dir. Brezilya 51.799 %30.9 Gelgelelim, dergi ile Tayvan 48.144 %18.9 alt alan ölçütü arasındaki TÜRKİYE 43.784 %16.2 boşluk yine de genişlemektedir. Uluslararası or Seçilen ülkelerin tüm yayınlarına kıyasla ulustak yazarlık düzeyinin nis lararası ortak yazarlı makalelerin oranı (2004peten düşük olması bir ba 2006) 1992,1994 ÜLKELER EUİS Amerika İngiltere Almanya İtalya Fransa İsviçre Kanada Hollanda Belçika Japonya Azerbaycan Rusya İsrail İspanya 20042006 ÜLKELER YÜZDE Amerika %43.2 EUIS %40.8 İngiltere % 12.9 Almanya % 12,3 İtalya %6.2 Fransa %5.5 Japonya %5.5 Kanada %4.1 Hollanda %3.3 Rusya %2.8 İsviçre %2.6 Belçika %2.5 İsrail %2.4 İspanya %2.4 Azerbaycan %2.1 esas alındığında, bu gelişmenin daha sonraki yıllarda da aynı hızla sürdüğü görülüyor. Bu dönemde Türkiye’nin yıllık büyüme hızının dünya genelindeki payı %14.4’e ulaşıyor. 1991 yılında yaklaşık 1300 olan bilimsel yazı sayısının 2007 yılında 16,000’i aşması ise çok daha çarpıcı bir gerçek. Bu değişim Türkiye’de ARGE harcamalarının GSMH’ya oranının giderek arttığını, ancak 2004 yılında %0,67’ye ulaşan bu oranın yine de AB ölçütlerinin (%1,9) altında kaldığını gösteriyor. Türkiye’nin ARGE/GSMH oranı komşusu Yunanistan ile hemen hemen eşdeğerde olmakla birlikte, Yunanistan’da bilimsel yayınlardaki artışın Türkiye’nin gerisinde kaldığı görülüyor. Bilim ve uygulamalı bilimler dalında üretilen yayın sayısı sıralamasında Yunanistan’ın 1991 yılında 31.sırada yer alırken 25.sıraya düştüğü, buna karşılık Türkiye’nin aynı dönemde 38.sıradan 19. sıraya sıçradığına tanık olunuyor. 4 TEMEL PARADİGMA MODELİ Daha önce yapılan araştırmalar yayın profilinde dört temel paradigma modelini gözler önüne sermekteydi: I klinik tıp ve biyomedikal araştırmaların ağırlıkta olduğu “batılı model”, II eski sosyalist ülkelerin başta kimya ve fizik dallarındaki etkinliklerini içeren tipik model, III odak konusunu biyoloji, yeryüzü ve uzay bilimlerinin oluşturduğu “biyoçevresel model”, IV mühendislik ve kimya dallarının ağırlıkta olduğu “Japon modeli”. Türkiye’nin ulusal yayın profili bunların hiç birine tam olarak uymasa da, I ile III’ün karışımı denebilecek bir özellik taşıyor. Ülkenin kaydettiği gelişmede öncelikle iki temel eğilim göze çarpıyor: Tarım ve Çevre ile Yaşam bilimlerindeki görece artışa karşılık, doğal bilimler ve mühendislik dallarındaki yayınların sayısında bir düşüş gözleniyor. Yaşam bilimleri, doğal bilimler ve uygulamalı bilimlerle ilgili Türk araştırmalarına yapılan atıflara bakacak olduğumuzda, şimdilerde Türkiye’deki bilimsel yayınların ortalama olarak yayımlandıkları dergilerin ölçütlerine uyduklarını ancak son yayınların yine de o alanlarda benimsenen ölçütlerin bir hayli gerisinde kaldıklarını görüyoruz. ULUSLARARASI BİLİMSEL İŞBİRLİĞİ Uluslararası ortak yayınların atıf etkisinin değerlendirilmesi (Çubuklar uluslararası makalelerin orantısını gösteriyor Türkiye çıkışlı yayınların sektörlere göre göreceli atıf oranındaki gelişme. CBT 1100 / 21 18 Nisan 2008 Ortak yazarlık/işbirliği ilişkisinin ikilik özelliği bibliyometrik literatürde oldum olası tartışılan bir konudur. Bireysel yazarlık ya da kurumsal düzeyde ortak yazarlık araştırma ortaklığını tam anlamıyla yansıtmadığı gibi, bilim insanlarının farklı eğilimleri nedeniyle çarpıtmaya da uğrayabilir. Yine de, ortak yazarlığın kurumlar, bölgeler ve ülkeler arasında “daha yüksek düzeyde”araştırmaların yürütülmesinde oldukça etkili bir unsur olduğu kanıtlanmış bir gerçektir. Özellikle de uluslararası ortak yazarlı yayınlar genelde kabul görmekte, dolayısıyla bu düzeyde de işbirliğinin iyi bir göstergesi sayılmaktadır. Yayınlarla ilgili verilere göz atıldığında, ilk bakışta Türkiye’de uluslararası ortaklık düzeyinin son derece düşük olduğu göze çarpıyor. SIRA 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 YÜZDE %49,6 %36,4 %18.4 %16.9 %6.4 % 5.3 %4.5 %3.7 %3.4 %:3.1 %2.9 %2,6 %2.5 %2.1 %1,9 1990’larda ve 2000’li yıllarda yayımlanan “uluslararası” nitelikteki tüm Türkiye’nin en önemli ortaklarıyla ortaklaşa yazılan yazıların oranı kıma çarpıcıdır. Orta ve Doğu Avrupa’daki yeni AB üyelerinin ve AB’ye ortak ülkelerin (İsrail) tersine, Türkiye’nin AB ile ortak yazarlık ilişkisinin, A.B.D ile işbirliği lehine, giderek ağırlığını yitirdiğine tanık olunuyor. Kaynak: Wolfgang Glaenzel, “Turkey on the Way to European Union? On a Scientific Power Rising Next Door”, 20052008, International Society for Scientometrics and Informetrics (ISSI), 1017, March 2008