Katalog

olan Asya ülkelerinde rastlanan mühendislik ve kimya ağırlıklı “Japonya” modeli olarak sınıflandırılmaktadır. Türkiye’nin uzmanlaştığı konu alanlarına bakıldığında tam olarak bu sınıflandırmalardan hiçbirine girmediği, daha çok “Batı modeline” yakın olduğu söylenebilir. ATIFLAR VE GÖRECELİ ATIF ETKİSİ: Ülke ve kurumların belirli bir zaman aralığında, alanlara göre, yayın başına ortalama atıf oranlarının karşılaştırılmasında, göreceli atıf etkisi gösterge olarak kullanılıyor. Göreceli atıf etkisi, bir ülkenin belirli bir zaman aralığında ve bir konu alanındaki yayın başına ortalama atıf oranının dünyada ilgili alandaki yayın başına ortalama atıf oranına bölünmesiyle hesaplanmakta. Bu göstergenin elde edilebilmesi için yayın ve atıf sayılarının aynı zaman aralığında hesaplanması gerekmekte. Göreceli atıf etkisi 1 ise, ülkenin bu konu alanında dünya ortalamasında, 1’den büyükse dünya ortalamasının üstünde, 1’den küçükse dünya ortalamasının altında olduğu anlamına gelmekte. Türkiye’nin 20022006 yılları arasında TBG konu alanlarına göre göreceli atıf etkisi ve değişimi Şekil 2’de görülüyor. Buna göre Türkiye’nin göreceli atıf etkisi tüm alanlarda dünya ortalamasının altında. 20022006 yılları arasında Türkiye’nin dünya ortalamasına en yakın olduğu alanlar mühendislik, fizik ve yerbilimleridir. Özellikle çok yayın yapılan klinik tıp ve kimya gibi alanlarda Türkiye’nin göreceli atıf oranının düşük olduğu görülmektedir. Göreceli atıf etkisiyle ilgili bilgiler genellikle sosyal ve beşeri bilimler alanlarını kapsıyor. 19982002 yılları arasında Finlandiya Bilimler Akademisi tarafından ISI veritabanı kullanılarak, OECD ülkeleri arasında yapılan bir sıralamada, Türkiye’nin, sıralamaya giren 15 ülke arasında sosyal bilimlerde yer almadığı görülürken, beşeri bilimlerde 1.14’lük göreceli atıf endeksiyle Kanada, Belçika ve Almanya’nın üstünde, 10. sırada yer aldığı görülmektedir. kelerin bilim ve teknoloji raporlarında olduğu gibi, tam sayı yöntemi kullanıldı. Tam sayı ile sayma yöntemine göre ortak yazarlı bir makalede, adresi bulunan her ülkenin katkısı eşit kabul edilip, ülkelerin yayın sayılarına bir yayın olarak eklenmektedir. Son on yılda ülkemizdeki uluslararası ortak yazarlı makalelerin, toplam makalelere oranı Şekil 3’te verilmektedir. DİĞER ÜLKELERLE KARŞILAŞTIRMA: Şekil 3 Göreceli atıf etkisiyle ilgili bilgiler genellikle sosyal ve beşeri bilimler alanlarını kapsıyor. 19982002 yılları arasında Finlandiya Bilimler Akademisi tarafından ISI veritabanı kullanılarak, OECD ülkeleri arasında yapılan bir sıralamada, Türkiye’nin, sıralamaya giren 15 ülke arasında sosyal bilimlerde yer almadığı görülürken, beşeri bilimlerde 1.14’lük göreceli atıf endeksiyle Kanada, Belçika ve Almanya’nın üstünde, 10. sırada yer aldığı görülmektedir. ORTAK YAZARLI YAYINLAR: Uluslararası ortak yazarlı yayın sayılarında, son yirmi yıldır, tüm ülkelerde artış olduğu gözlemlenmekte. Genel olarak araştırmacılar, giderek kurumların, ülkelerin ve alanlarının sınırlarını aşarak ortak yayın yapıyor. Küreselleşme sonucu bilim dünyasının giderek daha çok birbirine bağımlı ve etkilenir hale gelmesi, bu olgunun ana nedenlerini oluşturmakta. Bu çalışmada, OECD, Avrupa Topluluğu ve diğer ül Çeşitli ülkelerin bilim ve teknoloji göstergeleri raporlarında, bir ülke grubu seçilerek kıyaslama yapılmaktadır. Bu çalışmada karşılaştırma açısından örnek olarak nüfusları ülkemize yakın olan Polonya (38 milyon) ve İspanya (44 milyon) seçildi. Polonya 2004’de, İspanya 1986’da Avrupa Topluluğu’na katıldı. Her üç ülkenin bazı bilim ve teknoloji girdilerinin ve çıktılarının karşılaştırılması Tablo 3’te verildi. Polonya, yayınlarda dünyadaki payı, milyon kişi başına yayın sayısı ve göreceli atıf etkisi açısından Türkiye’nin iki sıra üstündedir. Gerek Polonya’nın, gerekse İspanya’nın atıf ve yayın sayılarının Türkiye’den çok fazla olmasının nedeni, Polonya’nın 19952005 yılları arasında tam zamanlı araştırmacı sayısının Türkiye’den fazla, yaklaşık iki katı ve İspanya’nın ise üç katı olmasıyla açıklanabilir. Ayrıca, uluslararası ortak yayınların oranına bakıldığında, her iki ülkenin de uluslararası işbirliğinin Türkiye’den çok daha fazla olduğu görülüyor. Diğer yandan Türkiye’nin araştırma ve geliştirme giderlerinin gayri safi milli gelirdeki payı açısından, Polonya’yı son yıllarda geçmiş bulunduğu, ancak İspanya’nın on yıl önceki durumuna yeni geldiği görülmektedir. SONUÇ VE ÖNERİLER: Eldeki verilerlerle gerçekleştirilen analiz sonucunda oluşan görüşler ve öneriler aşağıda sıralandı: 1) Türkiye’nin yayın ve atıflar açısından hızlı bir sayısal büyüme döneminde olduğu, ancak bu gelişmenin yayınlardaki Tablo 1: Türkiye, Polonya, İspanya karşılaştırması Türkiye Polonya İspanya kalite artışına aynı oranda yansı1995'de Arge giderleri madığı görülüyor. Türkiye, sadece (satın alama paritesine göre milyon $)* 1,305 1,859 5,009 birkaç konu alanında göreceli atıf 2005'de Arge giderleri(satın alama etkisi açısından dünya ortalamasıparitesine göre milyon $)* 3,485 3,018 13,263 na yaklaşmış durumda, fakat birçok 1995'de Arge giderlerinin gayri alanda dünya ortalamasının altında safi milli gelirdeki oranı * 0,38 (2004) 0,63 0,79 kalıyor. 2005'de Arge giderlerinin gayri 2) Uluslararası ortak safi milli gelirdeki oranı * 0,76 0,57 1,12 yazarlı yayın sayılarında yıllara göre 1995'de tam zamanlı araştırmacı bir artış gözlenmekle birlikte, topsayısı(çalışan 10000 kişi başına) * 23.083 (11) 55.174 (35) 47.342 (35) lam yayın sayılarına oranlandığın2005'de tam zamanlı araştırmacı da bir ilerleme olmadığı görülmeksayısı(çalışan 10000 kişi başına) * 39.000(18) 60.944 (40) 109.753(57) te. Gerek yayın ve gerekse atıf sayı20002004 yılları arasında larının artışı açısından uluslararası dünyadaki yayın payı % ** 1,07 1,41 2,7 işbirliğinin önemi göz önüne alın20002004 arası milyon kişi başına yayın sayısı** 118 276 557 dığında, bilimsel araştırmaların, bu 20002004 arası milyon kişi başına konuya öncelik verilerek destekgöreceli atıf etkisi** 0,39 0,64 0,94 lenmesi gerekliliği ortaya çıkıyor. 1997 31 Agustos 2007 yayın(atıf) sayıları*** 95.357 121.061 270.139 3) Bu çalışmada yapı(342.951) (658.927) (2.248.541) lan ülke çapındaki büyük ölçekli 1997 31 Agustos 2007 yayın başına analizin, üniversite ve araştırma kuortalama atıf oranı** 3,6 5,44 8,32 rumları için orta ölçekli olarak ya2001 yılında uluslararası ortak yazarlı pılması, üniversitelerin yayın ve yayınların toplam yayındaki payı % ** 22,9 54,8 37,9 atıflarına bakarak hangi alanlarda 2005'de üçlü patent sayısı* 27 11 201 uzmanlaştıklarının saptanması, tek*OECD 2007 **ISI"Ulusal Bilim Göstergeleri" 2005 *** ISI "Temel Bilim Göstergeleri" nik üniversite, tıp, tarım ve sosyal bilimler ağırlıklı üniversite olarak profillerinin çıkarılması gerekiyor. Benzer şekilde bölümler ve araştırma gruplarının yayın ve atıf performansları ölçülmeli ve dünya standartlarıyla karşılaştırılmalı. Ancak bu şekilde uluslararası alanda rekabet edebilecek araştırma grupları belirlenerek araştırma destekleri doğru yönlendirilebilir. Üniversiteler ve araştırma kurumlarının, bölümlerin ve araştırma gruplarının belirli bir zaman aralığında, uluslararası düzeyde kıyaslanabilmesi için aşağıda İngiltere Yüksek Öğretim Kurumu’nun 2008 yılından itibaren üniversitelere araştırma fonlarının dağıtımında ve Türkiye’nin göreceli üniversitelerin değerlendirmeatıf etkisi tüm alanlarsinde kullanmayı planladığı temel bibliyografik göstergeleda dünya ortalamasıre bakmakta yarar var: nın altında. 20022006 4) Uluslararası hakemli yılları arasında dergilerdeki yayın sayıları. 5) Kendi kendine atıfTürkiye’nin dünya orlar dahil ve hariç, atıf sayıları. talamasına en yakın 6) Yayın başına ortalaolduğu alanlar mühenma atıf oranları (Kendi kendine atıflar dahil ve hariç). dislik, fizik ve yer bi7) Hiç atıf almayan yalimleridir. Özellikle çok yınların oranı. yayın yapılan klinik tıp 8) Üniversite, araştırma kurumu, bölüm ve araştırve kimya gibi alanlarma gruplarının yayınlarını içeda Türkiye’nin göreceren dergilerdeki yayın başına li atıf oranı düşük... ortalama atıf oranlarının, dünyada aynı dergilerdeki yayınların ortalama atıf oranlarıyla kıyaslanması. 9) Üniversite, araştırma kurumu, bölüm ve araştırma gruplarının yayınlarını içeren alandaki yayın başına ortalama atıf oranlarının, dünyada ilgili alandaki yayın başına ortalama atıf oranlarıyla kıyaslanması. 10) Dergi ve alanlarla ilgili kıyaslama sonuçları kullanılarak, yayınların kalitesiyle ilgili göstergelerin hesaplanması. 11) Kendi kendine atıf oranlarının hesaplanması. 12) Bibliyografik göstergeler, uzman raporlarında bir araç olarak kullanılmakta, çeşitli ülkelerde araştırma ve geliştirme politikalarının saptanmasında bibliyografik göstergelerden yararlanılarak uzman görüşlerine başvurulmaktadır. Bibliyometrik analizler ve uzman görüşleri tamamen birbirinden bağımsız değildir. Örneğin konu uzmanları, görüşlerini oluştururken, dergilerin kaliteleri vb. birçok bibliyometrik göstergeyi değerlendirmelerinde kullanmaktadırlar. Bu nedenle, hazırlanacak ayrıntılı bibliyometrik göstergeler, bu tür bir dış değerlendirmeye temel oluşturacak, böylece “bilgilenmiş uzman görüşleri” (informed peer review) alınabilecektir. “19972006 Türkiye Bilim Göstergeleri Analizi” raporu doğrultusunda 7 Aralık 2008 tarihinde YÖK bünyesinde bir “Bilim ve Teknoloji Göstergeleri Merkezi” kurulması kabul edilmiştir. CBT 1099/ 21 11 Nisan 2008