Katalog

ANTROPOLOJİ İki ayaklılık önce ağaç tepelerinde başladı İnsanların iki ayak üzerinde yürümeye başlamasının nedenlerine yönelik çalışmalar, atalarımızın yerde yürümeye başlamadan önce, ağaçların üzerinde ellerinin desteği ile iki ayak üzerinde ilerlediğini gösteriyor. Oysa daha önceki varsayımlar, insansıların ağaçların tepesinden yere indikten sonra iki ayak üzerinde yürümüş olduklarını öngörüyordu. nsanoğlunu diğer primatlardan ayıran en önemli özellik, iki ayak üzerinde yürümesi ve dik durmasıdır. Bugüne dek bulunan fosiller, ilk insansıların bu özelliklerini 6 milyon yıl önce evrim geçirerek kazanmış olduklarını gösteriyor. Bu da, iki ayaklılık özelliğinin, şempanze ve insansıların ortak atasının iki kola ayrılmalarından hemen sonra ortaya çıkmış olduğu anlamına geliyor. Atalarımızın ellerinin serbest kalmasıyla, iki ayaklılık daha sonraki yıllarda alet kullanma becerisinin artmasına ve beynin büyümesine de zemin hazırlamıştır. İ rek, bunun en akla yatkın açıklama olduğunu düşünüyor. AVANTAJLARI Aslında atalarımızın iki ayak üzerine dikilmeden önce nasıl yürüdüklerini tam olarak bilmiyoruz. Bu da iki ayaklılığın evrimini daha da karmaşık bir hale getiriyor. Uzun süredir bazı bilim insanları yerleşik görüşleri sorguluyor ve iki ayaklılığın, yerde değil ağaçlarda başlamış olabileceğine dikkat çekiyor. Bu varsayımlardan birine göre bu özellik dört ayağı üzerinde ağaçlar arasında yol alan küçük bir maymunda başlamış olabilir (The Journal of Experimentary Biology, vol 206, p 1437). Bu görüş geçen yıla kadar kimsenin dikkatini çekmedi. Geçen yıl günümüzün maymun türleri üzerinde yapılan çalışmalardan elde edilen bulgulara dayanarak, ağaçlar üzerinde yürüme konusundaki düşünceler yeniden masaya yatırıldı. Bu çalışmalarda incelenen maymun türü, bizim en yakın akrabamız olan ve yerde yaşayan şempanzeler değil, ağaçlarda yaşayan orangutanlardı. NİÇİN DİK YÜRÜMEYE BAŞLADIK? Bu sorunun yaklaşık bir düzineden fazla yanıtı var. En yaygın varsayımların başında atalarımızın ormanlık alanlardan savanalara (düz, çayırlık alan) çıkarken dik yürüme pozisyonunu almalarıdır. Bunu da nedeni bu şekilde uzun mesafeleri daha az enerji harcayarak yürüyebilmeleriydi. Oysa şempanze ve goriller gibi el parmaklarının eklem sırtı üzerinde yürümek, hem daha yorucu hem de daha yavaştı. Başka bir görüşe göre iklim değişikliği nede ELDEN DESTEKLE YÜRÜMEK niyle ormanlar seyreldiği için atalarımız yemek bulmak Orangutanlar hemen hemen yaşamlarının tümünü amacıyla daha uzun mesafeleri kat etmek zorunda kalmış ağaçlar üzerinde geçirir. Ağaçların tepelerinde dallarda olabilir. Dik durmak ayrıca vücudun daha az bölümünün sallanarak, ağaçtan ağaca atlayarak yol alırlar. Bu sallangüneş ışığına maruz kalmasına yol açar. Böylece ataları ma, gibbon türü maymunlarda olduğu gibi hızlı ve çevik mız günün en sıcak saatlerinde bile açık alanlarda yiyecek olmasa da kendi çapında bir zerafet içerir. Ayrıca ormanpeşinde koşuşturmuş olabilir. da yol alırken dalları kavramak için daha çok ele benzeNe var ki son yıllarda paleoantropologlar, savana ile yen ayaklarını da kullanırlar. ilgili görüşlerin doğruyu yansıtmadığını ortaya çıkarttı. Ancak vahşi doğalarında orangutanları gözleyen BirBulunan fosiller, ilk insansıların dik yürüyüşe uygun ba mingham Üniversitesi'nden Susannah Thorpe, Roger caklara sahip olduklarını ancak tırmanmak için uzun kol Holder ve Liverpool Üniversitesi'nden Robin Cromplara da sahip olduklarını gösteriyor. Dahası, en eski fosil ton, orangutanların repertuvarında başka unsurların daha lerin, çayırlarda değil, ormanlık bölgelerde bulunmuş ol bulunduğunu ortaya çıkarttılar. Zaman zaman oranguması tartışmayı farklı yönlere çekiyor. tanlar dalların üzerinde “yürürler”. Bunu yaparken ayak Bir diğer olasılık da iki ayaklılığın, orman zemini üzerinde yemek yemeye uyum sağlamak üzere İKİ AYAKLILIĞA UZANAN ALTERNATİF YOLLAR evrilmiş olmasıdır. Çömelerek yemek yeme alışkanlığı, daha yassı ayakların gelişimini kolaylaştırAĞAÇLARDAN AŞAĞI İNMEK mış olabilir. Böylece kalçaların üzerinde dinlenirMaymun atalarımız dalların ken denge daha iyi sağlanabilir. Çömelerek yemek üzerinde iki ayak üzerinde, yeme, ayrıca, belin esnekliğinin artmasına ve sırtın İlk insansılar, yerde daha ellerinden destek alarak yüyere dik bir duruş kazanmasına yol açar. Bütün fazla zaman geçirmeye rümek üzere evrildi. Bükülü bunlar bir araya gelince atalarımız ayağa kalkıp, başladıkları dönemlerde olmayan bacaklar ve kalçabacaklarını bükmeden yülar burada dikkati çekiyor. dik yürüme becerisine kavuşmuşlardır. Başka bir rüme özelliğini korudular. görüşe göre de iki ayaklılık, kişisel çatışmaları halletmek veya cinsel mesaj göndermek amacıyla oluşmuştur. İnsanların niçin iki ayak üzerinde yürüdüğü veİlk insansılar iki ayak üzerinde Maymun atalarımız, ya dik durduğu ile ilgili varsayımların çeşitliliğine dik durma pozisyonuna geçtiyere indiklerinde el ler. Bunun nedeni belki de karşın, çoğunluk bu özelliklerin yerde yaşamak ile parmaklarının eklemleenerji tasarrufuydu. rinin sırtı üzerinde yüilgili olduğunu düşünüyor. Pek çok insan, şempanrürlerdi. Kıvrık diz ve ze, goril ve insanların ortak atalarının ağaçtan ağakalçalar dikkat çekiyor. ca tırmanarak ve dallarda sallanarak yol aldığını, yere indikten sonra da dört ayak üzerinde yürüdükYERDEN KALKMAK lerini ve kısa süre için dik durduklarını hayal ede parmakları ile dalları kıskıvrak yakalarken, dengelerini sağlamak için üst dallara tutunurlar. Thorpe ve meslektaşları bu yürüyüş şeklini “el destekli iki ayaklılık” olarak tanımlıyor. Aynı tarz yürüyüş diğer maymun türlerinde de görülür. Özellikle orangutanların insanların iki ayaklılığı konusunda söyleyecek çok şeyi oldu Profesör Dr. ğu düşünülüyor. Üner Tan'ın iki Orangutanlar ayakta dururken veya ellerinden destek ala ayaklılığın rak yürürken, tüm primatların genetik bir içinde en fazla insana benzeyen türdür. Bunların kalça ve diz ek mutasyondan lemleri, şempanzelerin kıvrıkkaynaklandiz, kıvrıkkalça versiyonlarından farklı olarak daha uzundur. dığına ilişkin Thorpe'a göre bu özellik, orangutanın el destekli yürüyüşün çalışmasından den iki ayaklılığa geçişi kolay önceki laştırmış olabilir. Bu nedenle şempanzelerin el parmaklarının araştırmalar, eklem sırtı üzerinde yürüme bu özelliğin tarzları iki ayaklılığın öncüsü olamaz. Thorpe ve ekibi ayrıca evrimini ağaçlarda barınan orangutanla atalarımızın rın “ağaçlarda yürüme” alışkanlığını niçin edindiğini de araş hangi maymun tırdı. “Orangutanlar uzun bakolundan cakları ve el destekli iki ayaklılığı sayesinde ağaçların daha in geldiğine ce dalları üzerinde en uç noktabağlıyor. lara kadar ilerleyebilirler” diye konuşan Thorpe, “En lezzetli meyveler de genellikle dalların ucunda bulunur. İnce dalların üzerinde de yürüyebilmeleri ayrıca orangutanların ağaçtan ağaca daha kolay geçmesine ve zaman/enerjiden tasarruf etmelerine yol açıyor” diyor. İri bir hayvan için el destekli yürüme şekli tek bir dala güvenmekten çok daha emniyetlidir. “Ormanda ağaçların tepesinde iki ayakla dolaşmak orangutanlara çok net avantajlar sağlar” diye konuşan Thorpe, “Bu avantajların da doğal seçilim ile evrim geçirmesi normaldir. Ne var ki bizim son çalışmamızın gündeme gelmesine kadar ağaçlar üzerindeki iki ayaklı yürüyüş şeklinin evrimsel açıdan önemi bilim insanlarının gözünden kaçmış” diyor. Thorpe, Holder ve Crompton'ın insanların dik durmasıyla orangutanlar arasında gördüğü benzerlik, iki ayaklılığın ortaya çıkışı ile ilgili bir evrim senaryosu önermelerine yol açtı. Ağaç dalları arasında başladığı için buna ağaçyürüyüşü görüşü denilebilir (Science, vol 316, p 1328). Bu görüşe göre bütün büyük maymunların atası, ağaçlar üzerinde ilerlerken diğer yöntemlerin yanı sıra el des CBT 1096 / 10 21 Mart 20008