Katalog

TARTIŞMAEDİTÖRE MEKTUP Tam Gün Çalışmada yanlışlar ve tıp fakülteleri için öneriler Hekimlerin kamu kuruluşlarında tam gün çalışmalarını öngören düzenlemede bir dizi önemli yanlış olduğu görüşündeyim. Hasan Yazıcı, Prof. Dr.; İstanbul Üniversitesi. Unutmayalım tam gün çalışma, genelde çalışmanın bir niteliğidir. Ancak erişilmek istenen, ilk aşamada, çalışmadır. Tam günü sonra gelir. Daha iyi bilinen bir örnek vereyim. Demokrasi kuşkusuz insan oğlunun bugüne dek düşünebildiği en ideal yönetim biçimidir. Ancak her çeşit yalanın ulusal kültürün hemen en vazgeçilemez öğesi, yargıçlarının cüzdanlarıyla vicdanları arasında sıkıştıkları doğal karşılanabilen ve vatandaşlarının da büyük bölümünün vergi yüzsüzü olduğu bir ülkede demokrasinin en ideal yönetim biçimi olması lafta kalır. Onyıllardır bir yandan salt kepini havaya atıp üzerine şatafatlı giysiler giymekle üniversite oluştuğunu sanan görüşün ürünü, mesleki rekabetten umacı gibi kaçan, Batı'nın ürettiğini, hem de göndermesiz, öğrencisine aktarmayı marifet sayan öğreticiler tam gün çalışmış, yarım gün çalışmış ne fark eder. Özetle tam gün çalışma, candan destekliyorum, arzu edilen bir çalışma sistemidir. Ancak, aynen demokrasi gibi, doğru işleyebilmesi için ondan evvel başka temel uyarlamalara gerek vardır. mesi, tüm uygar dünyada olduğu gibi ABD tıp fakültelerinde de eğitim ve araştırma ağırlığını klinikçilerden çok temel bilimcilere kaydırmaya başlamış ve giderek bu grup eğitici tıp fakültelerinin müfredatını belirler olmuştur. Bu değişimin temel nedeni hasta bakımı veya öğrenci eğitimini düzeltmek değil, uygar ülkelerin çok da doğru olarak yaşamsal gördüğü, araştırmaların daha verimli yapılabilmesi içindir. Bu yarı zaman çalışanların eğitim, hasta bakımı ve araştırma dışına atılması anlamına gelmez. Bütün bunlar yanında başta ABD olmak üzere İngiltere ve Kanada gibi diğer gelişmiş ülkeler şu sıralar tıp fakültelerini ağırlıklı olarak temel bilimcilere bırakmanın, ne garip ki, değil hasta bakımı özellikle bilimsel araştırmaların gelişmesi için dahi pek de arzu edilir bir şey olmadığını görmüşler ve bunun sonucu tekrar clinician/scientist yetiştirme yolunda girişimlere başlamışlardır. Görebildiğim kadarıyla ülkemizde tam gün çalışmaya geçmekte esas mantık, Batı’da olduğu gibi araştırmaya ve araştırıcı yetiştirmeye yönelik olmayıp, salt daha iyi hasta bakımı ve eğitim amaçlarını gütmektedir. Savunduğum, bir yandan araştırma geleneği çok az gelişmiş bir yandan da mali kaynakları oldukça kısıtlı bir ülkede eğiticileri, salt Batı'da öyle yapılıyor diye, zorunlu tam gün çalıştırmanın, sağlam bir mantığı olmadığıdır. 4. Ülkemizde hekimlik hizmetleri açısından son yılların önemli bir gelişme özel sağlık kuruluşları olup izleyebildiğim kadarıyla, hükümet de bu kuruluşların gelişmelerine oldukça olumlu bakmaktadır. Ancak tıp hizmetleri, doğaları gereği, sermaye birikimine izin vermez. Uygar ülkelerdeki benzer özel sağlık kuruluşları esas olarak vakıfların yönettiği kuruluşlardır. Buralarda kimi örnekte iyi para kazanan hekimler çalışabilir, buraların yöneticileri de yüksek ücretler alabilir, ama bu kurumlarda hiçbir zaman, petrol şirketi, banka veya süpermarket zinciri örneği sermaye birikmez, birikemez. Bunun nedeni ise tıp hizmetlerinden oluşabilecek kârın hemen tekrar daha üst düzey, daha güncel bir hizmeti yönünde olan toplum beklentisidir. O nedenle özel tıp kuruluşuna yatırım, tabii uygar ülke örneklerinde, büyük oranda dışdestek (devlet veya özel) gerektirir. Anlıyorum, böyle ana amacı parasal girdi olan tıp kurumları körfez ülkeleri örneği, bazı zengin ancak uygarlığı tartışmalı ülkelerde görülebilir, ancak bu sanırım pek arzu edilen bir şey değildir. Tam gün yasasının amaçlarından bir tanesinin de böyle özel serrmaye hastanelerini desteklemek olduğu söylentisi de dolaşıyor. Doğru olabileceğini düşünmek dahi istemiyorum. CBT1089/20 1 Şubat 2008 1. Ülkemizin ana sağlık sorunu sağlığa ayrılan paranın azlığıdır. Gerçekte bu nedenden aksayan sağlık hizmetlerini çok sayıda hekimi kamuya çekerek karşılamaya kalkışmak yanlıştır. Hekimlik sağlık hizmetlerinin ancak bir parçasıdır. Sağlığın korunmasında hekimlik ve hemşirelik gibi ilgili dalları kapsayan genel tıp hizmetlerinin katkısı doğal olarak önemlidir, ancak en az onlar kadar önemli çeşitli başka öğeler de vardır. Temiz hava, içme suyu, yeterli beslenme, uygun mes“30 yıldır bir üniversite ken, taşıt kazalarını önlehastanesinde çalışıyomek ve tıp merkezlerine kolay ulaşım sağlamakta rum ve bu süre içinde en başta devlete ondan tam gün çalışanlarla sonra da hekimlerden fazyarım gün çalışan la, mühendislere, çevrecihocalar arasında hasta lere, yatırımcı tüccara ve endüstriciye iş düşer. bakımı, eğitim ve araşÖzellikle totaliter retırma etkinlikleri arajimler, tarih boyunca ve sında anlamlı hiçbir popülizm uğruna değindiğim sağlıktıp ayrımını kafark olmadığını teredsıtlı olarak göz ardı edip dütsüz söyleyebilirim. tüm sağlık hizmetlerini heİşin ahlak boyutuna gekimlerin üzerine yıkmaya çalışmışlardır. En güzel örlince, güncel koşullarnek Mao rejiminin ünlü da tam gün uygulamaçıplak ayaklı hekimleridir. sının ilk sonucu, korka12 Eylül sonrasının “EKG rım, kaçak çalışmayı cihazına ne gerek var, doktor dediğin dinleme aletiykurumsallaştırması le de infarktüs tanısı koolacaktır.” yar” diyen sağlık bakanlarını da unutmayalım. Uygar toplumlardaki tıp hizmetlerine ulaşabilmenin ülkemizde tıp hizmetlerine ayrılan güncel parayla olanak dışı bulunduğu ve aradaki uçurumun da gittikçe açıldığı dürüstçe söylenmelidir. Bir iltihaplı romatizma veya Behçet hastasının yıllık tedavi bedeli arasında Avrupa ülkeleri ile ülkemiz arasında anlamlı bir fark yoktur. Ancak bu bedel kişi başına düşen milli gelire oranlandığında benzer hastalıklara yakalanmış büyük bir grup vatandaşımızın neden ve nasıl uygar ülkelere koşut bir tıbbi tedavi göremedikleri ortaya çıkar. Kamu hastanelerinde tam gün çalışıp çalışmamanın ise sağlığa para kaynağı yaratılmasıyla bir ilişkisi yoktur. 2. Muayenehanede çalışmanın eğitimi, araştırmayı, hasta bakımını ve parasal girdiyi kötü etkileyebileceği söylenebilir. Muayenehanesi olan üniversite hocası veya bir şefin kamu görevini kişisel para kazanmasına araç olarak kullanabileceği de doğrudur. Bu böyle ama 30 yıldır bir üniversite hastanesinde çalışıyorum ve bu süre içinde tam gün çalışanlarla yarım gün çalışan hocalar arasında hasta bakımı, eğitim ve araştırma etkinlikleri arasında anlamlı hiçbir fark olmadığını tereddütsüz söyleyebilirim. İşin ahlak boyutuna gelince, güncel koşullarda tam gün uygulamasının ilk sonucu, korkarım, kaçak çalışmayı kurumsallaştırması olacaktır. DİNAMİKLERİ ANLAYALIM 3. Batı’nın, geçmişini, oraya nasıl geldiğini incelemeden, bugününü doğrudan taklit etmek Tanzimat’tan bu yana büyük bir kararlılıkla içine düşmeye doyamadığımız bir çukurdur. Halbuki önemli olan “bugüne gelinmesine neden olmuş” dinamikleri anlayabilmektir. Örneğin günümüzde ABD tıp fakültelerinde profesör olarak çalışan öğretim elemanlarının büyük kısmı gerçekten tam gün çalışır. Ancak bu tam güncüler yanında çok sayıda yarı zaman hekim de, çeşitli unvanlar altında (clinical professor, adjunct, instructor vb.) eğitime, hasta bakımına ve araştırmaya katkıda bulunur. Olayın tarih içinde gelişimine baktığımızda şunları görürüz. 19. yy sonu ve 20. yy başlarında ABD'de, bir yerde bugün bizim de yapmaya çalıştığımız gibi, düzinelerce tıp fakültesi açılmıştır. Ancak 1920 başlarında ülke aydınları, o yılların Avrupa'sını ve özellikle Almanya'yı daha iyi tanımaya başlamış, bunun sonucu başta Johns Hopkins olmak üzere akademik standartları gününe göre çok yüksek yeni fakülteler açılmış, eski tıp fakülteleri de yine düzineler mertebesinde kapanmıştır. Bu yeni açılan tıp fakültelerinde bundan 25 30 yıl evveline kadar hasta bakımı, eğitim ve araştırma programlarının baskın hakimi klinikçiler (clinicianscientist) olmuş, temel bilimciler ikinci planda kalmıştır. Modern tıpta halen uygulanan birçok, bilgi, buluş ve yöntemin böyle yönetilmiş kurumlarca insanlık hizmetine sunulduğunu unutmamak gerekir. Son yıllarda özellikle moleküler biyolojinin geliş TIP FAKÜLTELERİ HASTANELERİ: NE YAPMALI? Önerim, bundan 2030 yıl evveline kadar uzun süre ABD'de başarıyla uygulanmış, hatta günümüzde de