Katalog

Gökyüzünde ilginç gezegen birliktelikleri 1–2 Ekimde Ay–Venüs; 5–8 Ekim arası Ay–Jüpiter; 9–14 Ay–Neptün–Uranüs bir arada... 10–12 Ekim arası doğuda Ay, batıda Güneş; 16–17 arası doğuda Güneş, batıda Ay; 20–21’inde göktaşı yağmuru; 23–26 Türk bayrağı hilali– Satürn; 27–28 arası Ay–Merkür; 31’inde Ay–Venüs yakın konumdalar; Soho: Güneş uydusundan bir kare. Hasan H. Esenoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, [email protected] 2008 Ekim ayında gök olayları günlüğü Gün 5 6 7 12 14 17 21 22 29 30 Saat 14 Ay Yer’e en uzak (404 720 km) Akşam Venüs(güneybatı’da) Mars (14; batı’da) Jüpiter (güney’de) Uranüs (güneydoğu’da) Neptün (güneydoğu’da) Gece Uranüs (güney’de) Sabah Merkür(1431;doğu’da) Neptün(güney batı’da) Satürn(doğu’da) 24 Merkür Güneş’e yakın 12 19 İlk dördün Uranüs Ay’ın 4 derece güneyinde 23 Dolunay 09 Ay Yer’e en yakın (363 825 km) 15 13 Son dördün MerkürGüneş açıklığı en büyük(18 derece batı) 01 Yeni ay 04 Vesta (parlaklığı 6.7 kadir) Güneş’e en uzak Güneş’te durum: Güneşimiz uzun süredir sakindi, biriki leke görülmeye başlandı... Güneş olaylarını SOHO uydusundan saat–saat izlenebileceği adres: http://sohowww.nascom.nasa.gov. Bu sayfada adresi verilen “Günün Astronomi Resmi” sitesinde SOHO’nun çektiği bir resim yayımlandı, bu sayfada da verildi. Resimde Güneş’in bu olağanüstü sakin döneminde Güneş lekesi ile ilişkili aktif (parlak) bölge görünüyor. Bu adresten ayrıca, Yer’den gözlenemeyen çok sayıda kuyrukluyıldız keşiflerini izlemek de olası. Gezegenlerin ilginç görünümleri: Takvim resimden de yardım alarak sırasıyla: 1–2 Ekim akşamları Hilal– Venüs yakın konumda görülecek. 5–8 akşamları İlkdördün–Jüpiter yakın konumda yer alacak. 9–14 akşamları Ay–Neptün– Uranüs teleskop eşliğinde birlikteler. 23–26 sabahları Türk bayrağı hilali–Satürn yakın konumda yer alacak. 27–28 sabahları ince hilal–Merkür kısa süreliğine birlikteler. 31 akşamı hilal– Venüs tekrar yakın konumda görülecek. tıda ufka yakın görülebilir. Güneş çevresindeki dolanımı da çok hızlıdır (yoksa Güneş’e çakılırdı), bu yüzden ay boyunca birden çok burç değiştirmekte. Gezegen ekim ayı boyunca Güneş’ten yeni uzaklaşacağından ayın ortasından itibaren sabahları Güneş doğmadan hemen önce çok kısa süreliğine görülecek. Merkür, doğuda ufuktan en fazla 12 derece yüksekte Başak (Virgo) takım yıldızında bulunacak. Parlaklığı da görülme süresince +1,3’den –0.9 kadire giderek parlaklaşacak. Gezegen, hilal–ilkdördün–şişkinay evrelerinde teleskop ile izlenebilir. Güneş’e olan yakınlığından dolayı Merkür’ün görülmesi her zamanki gibi yine de kolay olmayacak. Sanal oluşturulan takvim resimde 27–29 Ekim tarihlerinde pembe renkte görünen gezegen Merkür’dür. Venüs, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacak. Akşamları Güneş battıktan hemen sonra kısa süreliğine güneybatı tarafta ufuktan en fazla 10 derece kadar yüksekte sırasıyla Terazi (Libra) ve Yılancı (Ophiuchus) takımyıldızlarında görülecek. Venüs’ün parlaklığı –3.9 kadir olup gökyüzünde adeta ışıldayacak. Belki bu yüzden bu parlak gezegene akşamın bir habercisi olarak “akşam yıldızı” demişiz. Venüs teleskopla bakıldığında şişkinay evrede görülecek. Venüs, Merkür gibi ufka yakın olacağından görülmesi zor olacak. Bununla birlikte, şiddetli parlaklığı ve ufka yakınlığını yanlış anlamala ra meydan vermesi olasıdır da. Takvim resimde 1–2 ve 31. günlerde görünen sarı renkte gezegen Venüs’tür. Mars, ay boyunca Güneş’e iyice yaklaşacağından sadece ilk günler Güneş batar batmaz akşam saatlerinde çok kısa süreliğine görülebilecek. Gezegen 1.6 kadir değişmeyen parlaklıkta batı tarafta Başak takımyıldızında yer alacak. Mars ufuktan en fazla 8 derece yüksekte (özellikle ayın ilk günlerinde) görülecek. Gezegen ayrıca dolunaya yakın evre görünümünde olacak ki teleskoplu okuyuculara ilginç gelebilir. Takvim resimde 1–2 arası günlerde görünen kırmızı gezegen Mars’tır. Jüpiter, ay boyunca Güneş’e yaklaşacak. Akşamdan geç saatlere kadar 3 saat süreliğine görülebilecek. – 2.2 kadir parlaklıklı gezegen, güneyde ufuktan en fazla 25 derece yüksekte Yay (Sagittarius) takım yıldızında (yıl boyunca da aynı burçta) bulunacak. Takvim resimde 5–8 arası günlerde görünen yeşil gezegen Jüpiter’dir. Jüpiter gök atlasında belirtildi. Satürn, ay boyunca Güneş’ten giderek uzaklaşacak, yüksekliği artacağından görülme süresi de uzayacak. Gezegen sabahları Güneş doğuncaya kadar iki saat süreliğine doğu tarafta Aslan (Leo) takımyıldızında (yıl boyunca da aynı burçta) görülecek. Satürn ufuktan en fazla 39 derece yüksekte yer alacak. Gezegenin parlaklığı da sabit olup +1.1 kadir. CBT 1124/ 8 3 Ekim 2008 EKİM AYINDA GEZEGENLER Merkür, sadece Güneş doğmadan önce doğuda veya Güneş battıktan sonra ba GÖK ATLASI, 15 Ekim akşam saat 23:00 için verildi. Ay boyunca gök cisimlerin konumlarını bulabilirsiniz. Bu sanal gök atlasını yukarıdaki tarih ve saatte gerçeği ile karşılaştırmak uzayı kavramada yararlı olur. Bu iş için gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde (bu sayfadaki resimlerde yönlerin baş harfleri kullanıldı) yukarıya kaldırarak eşleştirmek yeterli. Hareketli doğal/yapay gök cisimlerinin gecelik yolları üzerindeki sabit duran parlak yıldızların/takımyıldızların arasından ilerleyişleri gün ve gün işaretlenmeleri ile bu cisimlerin yol izleri de belirlenebilir ve gelecek gecelerde nerede olacağı kestirilebilirde. Yapay cisimlerden İridium uydularına www.satobs.org/iridium.html adresinden bakılabilir. Ayrıca, ülkemizin ve Türk gökbilimcilerimiz de yer aldığı bir NASA projesinde uzay Türkiyemiz dahil tüm dünya üzerinden aralıksız–24 saat taranmakta, ülkelerde konuşlandırılan robotik teleskoplarca her türlü hareketli cisimler de yakalanabilmekte. Meraklılara günlük canlı yayın tadında işte en güzel bir heyecan uğraşısı: www.rotse.net/cgi bin/thumb.pl?scope=3d&dates=080316&thmon=0&tlas=Alltlas&tla2find=&sorttype=file. Geniş uzayda bilinmeyen–anlaşılmasına gereksinim duyulan anlamında UFO arayanlar için de ve gezegen avına teleskopsuz başlayacaklara da ve önemlisi uzaya “küresel” bakmayı isteyenlere en iyi adres! Gök atlasında ayrıca Büyük Ayı (Ursa Major), Küçük Ayı (Ursa Minor), Kutup Yıldızı (Polaris) ve bu sayfada adı geçen burçlardan bazıları da verildi. Gök atlasında yer alan ve hep gökyüzünde kalan Büyük Ayı takım yıldızını gece uzun süre ile yer değiştirdiğini ara ara izlemek, aslında Yer’in göreceli ne yöne döndüğü bilgisini gözlemleyerek/deneyleyerek öğrenmede öncelenebilir. Büyük Ayıtakım yıldızından itibaren 5 çarpanı uzantısında yer alan Kutup Yıldızı’nı ve oradan da yere doğru indirilerek bulanacak kuzeyi ve bu yüksekliğin bulunulan yerin enlemini veriyor olması gibi pratikler yapılabilir. Gök atlasındaki Ay, gezegen ve yıldız büyüklükleri yer uygunluğu için göreceli farklı çizildi.