Katalog

Sürdürülebilir “Yeşil” Binalar (II) “Yeşil” binalar, enerji, malzeme, su ve inşaat alanının etkin ve akıllı kullanımı sayesinde yerkürenin doğal kaynaklarının korunmasına önemli ölçüde katkıda bulunur. Yeşil binalar, insanların sağlıklı yaşama olanağını arttırıp, daha iyi bir çevre sağlarken, kaynaklarımızı daha verimli şekilde kullanabilmemiz için de iyi bir fırsattır. Yeşil binalar hem yeni yapılar olarak hem de eski binaların bir kısmının ya da tamamının tadilatı ile oluşturulabilmektedir. Yrd. Doç.Dr. Nihal Sarıer, Arş. Gör. Serap Özay, Arş. Gör. Yılmaz Özkılıç, İstanbul Kültür Üniversitesi merika Birleşik Devletleri’nde inşaat şirketleri, mühendisler, üniversiteler, federal ve yerel yönetimler ile sivil toplum kuruluşları tarafından kurulan Yeşil Bina Konseyi, “Enerji ve Çevre Tasarımında Liderlik: The Leadership in Energy and Environment DesignLEED” başlığı ile bilinen yeşil binalar için bir akreditasyon sistemi oluşturmuştur. LEED ölçütlerine göre binaların gözden geçirilmesi ve notlandırılması sürecine üniversiteler de büyük ilgi göstermişlerdir. Örneğin, 10 yerleşkesi bulunan Kaliforniya Üniversitesi tüm yerleşkelerinin yeşil bina akreditasyonu almak üzere tadilatlarını 1998’de hedefleri arasına koyarak, uygulamaya başlamıştır. Fotoğrafta görülen bina Kaliforniya Üniversitesi’nin 2007 yılında LEED Gümüş Madalya ile ödüllendirilmiş yeşil binasına aittir. Yeşil bina uygulamalarında dikkate alınan temel kıstaslar şöyle özetlenebilir: 1) Binanın çevresi ile uyumu: a) Binanın yapıldığı yerin doğal özelliklerini koruyup bu özellikleri sürdürmek. Örneğin binanın içinde bulunduğu çevrede yetişen ağaçlar cinsinden ağaç ekmek; b) Az sulama, az ilaçlama ve az bakım ihtiyacı olan bitkileri seçmek; c) Organik gübre kullanmak, bitki köklerini sıcaktan, soğuktan, kuraklıktan koruGrafik için kaynak: http://www.mcgill.ca/ mak için saman ve yaprak karışımı ile ağaç diplerini örtmek; d) Geri dönüşümü olan asfaltlama ve döşeme malzemeleri kullanarak döngüye katkıda bulunmak. 2) Enerji Verimi: a)İnsanların üretkenlik ve esenliğine olumlu etkisi olan doğal ışıktan en fazla yararlanmak için stratejiler geliştirmek; b) İleri düzeyde ışıklandırma kontrolleri olan, hareket algılayıcılarına bağlı olarak ayarlanabilir ışıklandırma kontrolleri içeren yüksek verimli sistemler kurmak; c) Dinamik ısı yönetimi yapabilen, termal direnci yüksek yalıtım malzemeleri ile duvar, tavan ve çatı yalıtımı yapmak; d) Bu yalıtım sistemi ile birlikte uygun boyutta, yüksek verimde ısıtma/soğutma sistemi kullanmak; e) Doğu ve batı yönleri için en az düzeyde cam kullanmak; f) Işıklandırma, teçhizat ve cihazlar için elektrik yükünü sınırlandırmak; g) Halihazırda mevcut olan yeni ürün ve cihazlarda fotovoltayik güneş pilleri ya da yakıt pilleri gibi yeni seçeneklere ve bunların uygulanmasına yönelmek; h) Elektriksel ve mekanik sistemler ile dış cephenin tasarlanmasında bilgisayar paket programlarından yararlanarak modelleme yapmak. 3) Bina Yapımında Kullanılan Malzeme Verimi: a) İnşaat, yıkım ve yapı analizi ile ilgili malzeme yönetimi planları yapmak; b) Boyutsal planlama ve diğer malzeme verimini arttırma stratejilerini kullanmak; c) Bina malzemelerini, parçalarını ve sistemlerini binanın kurulacağı bölgeden temin etmek; d) Kullanım ömrü bittikten sonra kolayca parçalanabilen ve yeniden kullanıma uygun olan tekrar kullanılabilir ya da geri dönüştürülebilir malzemeleri seçmek; e) Geri dönüşümü kolaylaştırmak için uygun alanlı tasarımlar yapmak ve katı atık yönetimi programı oluşturmak; f) Yeniden kullanım, geri dönüştürülmüş içerik, çevreye zararı sıfır veya düşük seviyeli olan gazlarla çalışmak, sıfır veya düşük zehirlilik oranı, sürdürülebilir malzemeler, yüksek geri dönüşüm yeteneği, dayanıklı, uzun ömürlü ve yerel üretim gibi çeşitli özellikleri değerlendirerek sürdürülebilir yapı malzemelerini ve ürünlerini seçmek; g) İnşaat ve yıkım sonucu ortaya çıkan malzemeleri yeniden kullanmak ve geri dönüştürmek. Örneğin reaktif olmayan yıkım malzemelerini park alanlarında temel tabaka olarak kullanmak, böylece malzemeleri çöp alanlarına gitmekten kurtarıp maliyeti düşürmek. 4) Su Verimi: a) Çift kaynaklı su hatları tasarlamak: tuvalet temizliği gibi ihtiyaçlarda kullanılabilecek geri dönüşümlü su veya yağmur suyundan elde edilen gri su sistemleri ile içme suyu hatları; b) Tuvaletler için son derece düşük su tüketimli sifon sistemleri kullanarak su tüketimini azaltmak, düşük akış oranı olan duş başlıkları ve diğer su koruyucu donanımlar kullanmak; c) Merkezi sıcak su dağıtımı için çevrim sistemleri kullanmak; d) Daha uzak mesafedeki yerler için “kullanım noktası” sıcak su ısıtma sistemleri kurmak; e) Peyzaj düzenlemeleri için sulama planı ve bir su bütçesi oluşturmak; f) Peyzaj alanları için binaların dışında, farklı su sayacı kullanmak. Çimensiz bölgelere su sağlamak için fıskiye ve yüksek basınç püskürtücüsü içermeyen mikrosulama sistemleri kurmak; g) En gelişGrafik için kaynak: miş sulama kontrol aygıtları, http://www.city.portcoquitlam.bc.ca/ kendiliğinden kapanan hortum başlıkları kullanmak. 5) Kullanıcı Sağlığı ve Güvenliği: a) Yapısal ve tamamlayıcı malzemelerde hava kirliliğine sebep olabilecek gaz öğeleri içermeyen veya çok az oranda içeren malzemeleri tercih etmek: Pek çok bina malzemesi, temizlik ve bakım ürünleri zehirleyici buharlaşabilen organik bileşikler ve formaldehit gibi gazlar yayar. Bu A gazlar, kullanıcı sağlığında kötü etkilere yol açıp üretkenliği etkiler; b) Asgari kimyasal emisyon: En düşük uçucu organik bileşik (UOB) yayan malzemeler kullanmak. Kimyasal emisyonu azaltırken, kaynak ve enerji verimliliğini arttıran malzemeler kullanmak; b) Temizlik için basit, zehirsiz veya düşük UOB metotları gerektiren sistem ve malzemeler; c) Yeterli düzeyde havalandırma ve uygun filtrelemeye sahip ısıtma ve soğutma sistemleri kullanmak, yeterli düzeyde havalandırma sağlamak; d) Nem direnci olan, mikrobiyal büyümeye karşı dirençli malzemeleri seçerek iç mekân kirliliğinin önüne geçmek, e) Bina çatısı ve çevresinden geçen etkili bir pis su sistemi ve kanalizasyon sistemi sağlamak, f) Yatak odalarında etkili bir havalandırma sistemi kurmak ve nem oranını kontrol etmek. 6) Satın alınabilirlik: Bir yeşil binanın satın alınabilirliği, yaşam döngüsü maliyetinin, geleneksel malzemelerle inşa edilmiş bir bina ile karşılaştırılabilir olması şeklinde tanımlanmaktadır. Sürdürülebilir yapılar alanında faaliyet yürüten kurum ve şirketler tarafından, yeşil binaların kuruluş aşamasında geleneksel binalardan daha maliyetli olabileceği, fakat binanın kullanımı sürecinde düşük işletim giderlerinin bu maliyeti karşıladığı bildirilmektedir. Yeşil Binalarla İlgili Araştırma Konuları: Sürdürülebilir yeşil binalar için farklı bilim dallarını ilgilendiren araştırma gereksinimi bulunmaktadır. Araştırmaya açık konulardan bazı başlıklar: Su kaynaklarının korunumu ve yeniden kullanımı; Yeraltı su kaynaklarının korunması ve yeniden doldurulması; inşaat fazlalığı olan malzemelerin kontrolü; yeşil bina ürünleri geliştirilmesi ve kullanımı; iç mekân çevre kalitesinin arttırılması (örneğin, gün ışığından yararlanma, havalandırma, düşük düzeyde zararlı gaz yayan malzemeler); zehirli atıkların çevre üzerindeki etkisini dikkate alan tasarım ürünleri; yeşil binaların maliyet tasarrufu üzerindeki etkileri, çalışan üretkenliği ve sağlığı; yeşil bina ürünlerinin ve atıklarının çevre üzerindeki etkisini içeren karşılaştırılabilir bilgi olarak sıralanabilir. Kaliforniya Üniversitesi kampusundaki ödüllü yeşil bina (http://www.universityofcalifornia.edu/news/2007/aug27.html) Kaynaklar: 1) The Leadership in Energy and Environmental Design (LEED) Green Building Rating System, http://www.usgbc.org/leed; 2) D.M. Roodman and N. Lenssen, A Building Revolution: How Ecology and Health Concerns are Transforming Construction, Worldwatch Paper 124, Worldwatch Institute, Washington, D.C., March 1995, p. 5; 3) California Integrated Waste Management Board Green Building , www.ciwmb.ca.gov/GreenBuilding/. 4) Sustainable Building Technical Manual, http://www.sustainable.doe.gov/freshstart/articles/ptipub.htm 5) A Guide to Irrigation Water Needs of Landscape Plants in California: www.dpla.water.ca.gov/urban/conservation/landscape/wucols/ 6) Indoor Air Quality Web site: www.caliaq.org 7) Environmental Building News: www.buildinggreen.com/ CBT 1124/ 17 3 Ekim 2008