Katalog

KADIN VE SAĞLIK Kadınlarda kalp damar hastalığı riski nasıl önlenir? Tüm dünyada kadın ölümlerinin başlıca nedeni kalp damar hastalıkları. Kadınlarda ölüm nedenlerinin üçte birini kalp damar hastalıkları oluşturuyor. Nedeni kesin belli olmamakla birlikte, günümüzde kalp damar hastalığı nedeniyle ölen kadın sayısı erkeklerden fazla. Yaşam süresinin uzaması ve sanayileşme sürdükçe kadınlarda kalp damar hastalığı riskinin artması bekleniyor. Doç. Dr. Doğan Yücel, S.B. Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi Klinik Biyokimya Bölümü lk planda kalp damar hastalığı risk faktörlerinin azaltılması gerekli. Amerikan Kalp Birliği (American Heart Association: AHA) bu amaçla 2007 yılı başlarında bir kılavuz yayımladı. Kılavuz aslında, AHA tarafından 1999 ve 2004'te yayımlanan bilgilerin güncellenmesi amacını taşıyor, aynı zamanda. Kadınlarda kalp damar hastalığının önlenmesine yönelik öneriler şöyle: İ YAŞAM BİÇİMİNDE DEĞİŞİKLİK • Sigara. Kadınlar sigara içmemeli, sigara dumanından uzak durmalı. Sigara içenlerde sigara bırakma programı yanı sıra nikotin replasmanı ve başka ilaç tedavileri uygulanmalı. • Fiziksel aktivite. Kadınlar tercihen her gün, değilse haftanın çoğu gününde en az 30 dakika ve orta yoğunlukta fiziksel aktivite (hızlı yürüyüş gibi) göstermelidir. Kilo fazlası olup zayıflaması gereken kadınlarda fiziksel aktivite süresi günde 60 90 dakikaya çıkarılmalıdır. • Rehabilitasyon. Kalp damar hastalığı (yakın zamanda akut koroner sendrom görülen ya da koroner damarlarına müdahale edilen, yeni başlayan veya eskiden beri süren göğüs ağrısı, beyin damarlarında yeni oluşan hastalığı, vücudun dış bölgelerindeki atardamarlarda hastalığı, kalp yetmezliği) olan kadınlarda kapsamlı risk azaltma işlemleri (rehabilitasyon, egzersiz programları gibi) önerilmelidir. • Diyet. Meyve sebze ağırlıklı bir diyet uygulanmalı; lif içeriği yüksek yiyecekler ve işlenmemiş tahıl ürünleri seçilmeli (tahılların dış kabukları lif, B vitaminleri ve bazı iz elementlerce zengindir, dolayısıyla rafine tahıl ürünleri bu elemanları içermez veya daha az oranda içerir); haftada en az iki kez balık, özellikle de yağlı balık yenilmeli (hamile ve lohusa kadınlar fazla civa içeren balıklardan uzak durmalı); diyetle gelen doymuş yağ miktarı, alınan toplam enerjinin %10'unu, daha iyisi %7'sini, kolesterolse günde 300 miligram'ı geçmemeli; alkol alınıyorsa günde 1 kadehi geçmemeli (1 kadehten kasıt bira için yaklaşık 350 mililitre, şarap için 150 mililitre, yüksek alkollü içkiler için 50 mililitre'dir); alınan toplam tuz (sodyum) miktarı günde 2.3 gram'ın (yaklaşık 1 çay kaşığı) altında olmalıdır. Trans yağ asitleri (margarinlerde fazla miktarda bulunur) olabildiğince düşük tutulmalıdır (diyetteki toplam enerjinin yaklaşık %1 kadarı). • Kilo verme. Kadınlar, vücut ağırlıklarını, vücut kütle indeksini 18.5 24.9 kg/m2 arasında, bel kalınlıklarını 89 santimetre'nin altında tutacak şekilde, fiziksel aktivitelerini ve enerji alımlarını dengelemelidirler [vücut kütle indeksi, vücut ağırlığının (kg), metre olarak boyun karesine bölünmesiyle elde edilir]. • Omega3 yağ asitleri. Diyetin yanı sıra, koroner kalp hastalığı olan kadınlarda hap (kapsül) halinde omega3 yağ asitleri (yaklaşık günde 850 1000 miligram eikozapentaenoik asit ve dokozahekzaenoik asit) önerilebilir. Kanda trigliserit düzeyi yüksek olan kadınlarda bu ürünler daha yüksek miktarlarda (günde 24 gram gibi) kullanılabilir. • Depresyon. Koroner kalp hastalığı olan kadınlar depresyon açısından taranmalı, gerekiyorsa tedavi edilmelidir. olan ve aynı zamanda risk altındaki kadınlarda, yukarıda değinilen yaşam biçimi değişiklikleri ile birlikte ilaç tedavisi önerilir. Kişi risk taşımasa bile, LDL kolesterol düzeyi 190 mg/dL'nin üzerindeyse ilaç tedavisi uygulanır. HDL kolesterolü düşük veya HDL dışı kolesterolü yüksek olan büyük risk altındaki kadınlarda, LDL kolesterol hedefine ulaşıldıktan sonra ilaç tedavisi (niasin veya fibrat) önerilir. • Şeker hastalığı. Diyabetli kadınlarda hemoglobin A1c (HbA1c, Glikohemoglobin) düzeyini %7'nin altına çekebilmek için yaşam biçimi değişiklikleri ve ilaç tedavisi önerilir. ÖNLEM OLARAK İLAÇ KULLANIMI • Aspirin. Eğer zararlı (kontraendike) değilse yüksek risk altındaki kadınlarda aspirin tedavisi (günde 70 325 miligram arasında) önerilir. Bu hastalarda eğer aspirin kullanılamıyorsa, aynı amaca yönelik klopidogrel kullanılmalıdır. Atmış beş yaş üzerindeki kadınlarda, eğer tansiyon normalse, beyin ve kalpte infarktüs riskini azaltmak için mide bağırsak sistemi ve beyin kanaması riski değerlendirilerek aspirin (günde 81 miligram veya gün aşırı 100 miligram) kullanılabilir. Eğer beyin infarktüsü açısından yarar görecekse, 65 yaş altı kadınlarda da aspirin tedavisi (yan etkileri değerlendirilerek) uygulanabilir. • Diğer ilaçlar. Hastanın durumuna göre diğer ilaçlar [beta blokörler, anjiotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri (ACE inhibitörleri), anjiotensin reseptör blokörleri (ARB), aldosteron antagonistleri) kullanılabilir. Kadınlarda Kalp Damar Hastalıklarının Önlenmesi Amacıyla Kullanılması Gereksiz veya Zararlı Olan İlaçlar: • Menopozda. Kalp damar hastalıklarını önlemek amacıyla hormon tedavisi ve seçici östrojen reseptör düzenleyicileri kullanılmamalıdır. • Antioksidan maddeler. Kalp damar hastalıklarının önlenmesi amacıyla E ve C vitaminleri, beta karoten gibi antioksidan maddeler kullanılmamalıdır. • Folik asit. Aynı şekilde, kalp damar hastalıklarının önlenmesinde tek başına veya B6 ve B12 vitaminleri ile birlikte folik asit kullanımı doğru değildir. (Folik asit hamilelik döneminde normal doğum için kullanılmalıdır). • Aspirin. Atmış beş yaş altındaki sağlıklı kadınlarda miyokart infarktüsünün önlenmesi amacıyla aspirin kullanımı önerilmemektedir. Önemli Not: Burada yazılanları, özellikle ilaç tedavilerini, kadınlarımızın hekimlerine danışmadan uygulamaya kalkması doğru değildir. Kaynaklar 1. Mosca L vd. Cardiovascular disease in women: a statement for healthcare professionals from the American Heart Association. Circulation 1997;96:246882. 2. Mosca L vd. Guide to preventive cardiology for women: AHA/ACC Scientific Consensus Panel statement. Circulation 1999;99:248084. 3. Mosca L vd. Evidencebased guidelines for cardiovascular disease prevention in women. Circulation 2004;109:672 92. 4. Mosca L vd. Evidencebased guidelines for cardiovascular disease prevention in women: 2007 update. Circulation BAŞLICA RİSK FAKTÖRLERİ: YAPILACAKLAR • Tansiyon. Yaşam biçimi, tansiyonu 120/80 mmHg'nın altında tutacak şekilde düzenlenmeli: Aşırı kilolar verilmeli, fiziksel aktivite artırılmalı, alkol azaltılmalı, sodyum (tuz) sınırlanmalı, taze meyve ve sebze tüketimi, yağ miktarı düşük süt ürünlerinin kullanımı teşvik edilmelidir. İlaç tedavisi. Tansiyon 140/90 mmHg veya daha yüksekse ilaç tedavisi gerekir. Kronik böbrek hastalığı ya da şeker hastalığı varsa, tansiyon daha düşükken de (130/80 mmHg veya daha yüksek) ilaç tedavisi önerilir. • Kan Yağları. Kan yağları için aşağıdaki değerleri sağlayacak yaşam biçimi önerilmelidir: Halkımızın “Kötü Kolesterol” olarak bildiği LDL kolesterol <100 mg/dL, “İyi Kolesterol” olarak bilinen HDL kolesterol >50 mg/dL, trigliserit <150 mg/dL, toplam kolesterol ile HDL kolesterol farkı <130 mg/dL olmalıdır. Yüksek risk altındaki ve kan kolesterolü yüksek kadınlarda doymuş yağ miktarı %7'den az olmalı, günlük alınan kolesterol miktarı 200 miligram'ın altına çekilmelidir. İlaç tedavisi. Koroner arter hastalığı, damar sertliğine bağlı diğer kalp damar hastalıkları, şeker hastalığı olan kadınlarda LDL kolesterolü 100 mg/dL'nin altına çekebilmek için ilaç tedavisi önerilmelidir. Çok yüksek risk altındaki koroner arter hastalığı olan kadınlarda LDL kolesterolün 70 mg/dL'nin altına çekilmesi doğrudur; bunun için birden fazla ilaç bir arada kullanılabilir. LDL kolesterol düzeyi 130 mg/dL'nin üzerinde CBT 1087 / 16 18 Ocak 2008