Katalog

PARAZİTOLOJİ nayinde çalışanlar. Hastalığın Kuluçka süresi Kene tarafından ısırılma ve virusun alınmasını takip eden klinik Keneler geri dönmediler, herzaman aramızdaydılar. Türkiye’de belirtilerin görülmesi için geçen süre bazı insan salgınlarında kenelerin başlıca rol oynaması keneleri genellikle 13 gündaha güncel hale getirdi. Son on yılda önce Lyme (Borreliosis) dür, ancak bu süre 9 güne kadar uzayabihastalığının ülkemizde görülmesi ve sonra KırımKongo kanalir. Enfekte kan ve malı ateşi olgularının ortaya çıkması ve ölüm olaylarının sapdiğer yollarla (DOKU –ORGAN) tanması, ülkemizin bulunduğu coğrafi kuşakta ciddi bir tehdit doğrudan temas soaltında olduğunu gösteriyor. Prof. Dr. Levent Aydın, Uludağ Üniversitesi, nucu açıl yaralarla bulaşmalarda bu süParazitoloji re 56 gün olup naArgasiade Ixodidae Nuttaliellidae diren 13 güne kayumurta verimleri düşüyor, dar uzayabilmekteçirir. Yani, her zaman yakınımızda bulunarak zamaeneler, tüm dünyada tropik ve subtropik kuderi ve yapağı kalitesi bozuluyor. Bununla ilgili oladir. İyileşme ise 10.günden sonra olmaktadır. Kırım nı bekler. Son yıllarda küresel ısınmayı dikkate alaşakta gerek kan emerek, gerekse birçok hasrak FAO tarafından 1984 yılında yayınlanan bir raKongo Kanamalı Ateşi dünyada % 3050 oranında cak olursak bu keneler gelecekte mevsimsel aktivitalık etkeninin vektörü olarak, hayvan ve inporda, dünya sığır yetiştiriciliğinde kenelerin yol açölümle seyretmesine karşın bu oran ülkemizde % 7 teleri açısından büyük risk yaratacaktır. sanları tehdit eden önemli ektoparazitlerdir. tığı yıllık kaybın yaklaşık 7 milyar USA doları oldugibi düşük bir düzeylerindedir. Hyalomma marginatum marginatum hemen heKeneler direkt etkileriyle Kene felci, Terleme ğu bildirildi. Buna koruma ve kontrol bütçesi de ekmen ülkemizin tüm coğrafik bölgelerinde var. Bugühastalığı, Anemi ve Toksimiye sebep olurken ülkelenirse bu bilanço daha da yükselecektir. VİRÜSÜN İNSANLARA GEÇİŞİ ne kadar yaklaşık virüs kapan 1100 insandan 58’i mizde mekanik ve biyolojik vektör olarak brucelloSon 45 yıl içinde ülkemizde görülen ve her yıl A Virusü taşıyan kenelerin ısırması kaybedildi. Özellikle kenelerin aktif olduğu aylarda sis, veba, salmonellosis, listeriosis, lupingill, lyme, belli mevsimde tekrarlayan KırımKongo Kanamalı B Taşıyıcı hayvanların kesilmesi sırasında kene ısırığı ile bulaşan hastalık kan yoluyla da bulaborreliosis, tropikal theileriosis, babesiosis, KırımAteşi, kenelerle taşınan virüs kaynaklı bir hastalıkhayvana ait kan ve dokularla temas(Açık yaralarşabilmekte. Kirpi, tavşan ve sığır gibi hayvanlar reKongo kanamalı ateşi ve riketsial etkenleri nakletır. Etken 30’a yakın kene türünde tespit edilmesine la) zervuar (taşıyıcı) konakçı olarak bulaşmaya kaynak derler. karşın esasen 7 kene türü aktif taşıyıcıdır. C Enfekte hastalardan teşkil eder. Vücut üzerinde açtıkları yaralarla ikincil enfeksiÖzellikle Hyalomma cinsine ait ülkemizde bulu1 Sekresyonlarla(Akıntı) direk temas Bu keneler ara dönemlerinde kuş ve yabani keyonlara ve miyasis sineklerine ortam hazırlamaları nan Hyalomma marginatum marginatum keneleri, 2 Enfekte doku ve kan teması miricileri bulabildikleri için bir yörede keneleri tanedeniyle oldukça tehlikebu virüsün ülkemizde aktif taşıyıcısıdır ve ilkbahar3 Laboratuvar materyali ile temas açık yaralarmamen yok etmek olanak dışı görülmektedir. Anlidirler. Keneler aynı zayaz mevsiminde aktifleşirler. Erişkinlerine MartEyla, yolları ile olmaktadır. Keneler bir vücut bölgesiSon 45 yıl içinde cak yapılacak periyodik mücadele ile sayıları minimanda naklettikleri etkenlül arası daha çok sığırlarda vucudun arka 1/3’ünde ni ısırmadan önce bölgeye lokal anestezik benzeri bir muma indirilebilir veya kontrol altında tutulabilir. lerin bazılarını kendi nesilülkemizde görülen ve rastladığımız bu kene türü koyun, keçi, deve, at, yamadde salgılar. Bu nedenle ısırığı takiben eğer kene Hyalomma’lar erişkin dönemlerinde daha çok sığır lerine veya gelişme dönembani kemiriciler, kuş, tavuk, kirpi, domuz, geyik ve her yıl belli mevsimgörülemez ise ilk 2448 saatte ısırık farkedilmez. Tagibi büyük hayvanları tercih eder ve kırsal kesimde lerine aktararak enfeksitavşanlarda da saptandı. şıdığı hastalık etkeni kan emmeye bağlı olarak 1216 de tekrarlayan Kırımdaha yaygın bulunur. Bu nedenle şehir merkezlerinyonların nesiller boyu desaatte aktive olarak bulaştırıcılık olur. KırımKongo de bu keneler için çevresel ilaçlamalara gerek yokvam etmesine ve ciddi boKongo Kanamalı AteOLGUN DÖNEMDE BULAŞICI Kanamalı Ateşi virüsü kan emme ile ilk 36 saatte tur. yutlara ulaşmasına neden Keneler virusu insanlara olgun dönemlerinde vişi, kenelerle taşınan kenede çoğalmasını tamamlayabilir.Kene ısırığının Özellikle son yıllarda küresel ısınma ile birlikte oluyor. rürü bulaştırır. Ancak bu dönem ilkbaharyaz ayları35. günlerinde bulaştırıcılık maksimuma ulaşabilir. virüs kaynaklı bir keneler ve diğer böcek ve sinek türlerinin sayıca artBugün dünyada 3 aileye na denk gelmesine karşın, diğer mevsimlerde kenehastalıktır. Etken 30’a ması ve böylece taşıdıkları enfeksiyon etkenlerinin bağlı (ArgasidaeKış, Mesler yabani kuş ve kemiricilerde ara dönemlerini geSAVAŞIM YOLLARI ve insanlarda daha çok görülmesi olasıdır. Hatta ülkeken, Ahır Kenesi, Ixodidae yakın kene türünde HASTALIKTAN KORUNMA mizde bazı tropiMera,Yaz Kenesi, Nuttalitespit edilmesine • Hayvanlar meraya çıkmadan önce meralar ve kal hastalıklarla ellidae Sadece Afrika’da) piknik alanları çarşaflama yöntemi ile kontrol edilkarşın esasen 7 kene karşılaşmamız şa20 soyda 860 kene türü sapşırtıcı olmaz. tandı. Ülkemizde ise 2 ailetürü aktif taşıyıcıdır. Birinci Derece ye bağlı 10 soyda yaklaşık Risk Grupları 32 kene türü belirklendi. Keneler gelişmeleri sırasın• Tarım çalıda yumurta, larva, nimf ve olgun dönemlerinde göşanları rülebilir. Yumurtlamayı takip eden her dönemde • Hayvancılık kan emmek zorundalar. Genelde bıraktıkları yumur• Çalılık, su kenarları ve gür otların buyapanlar ta sayısı türlere göre farklı olmakla birlikte 800900 lunduğu alanlara giren insanlar pantolon pa• Çobanlar ile 15 000 arasında değişir. çaları çorap içinde olacak şekilde ve uzun kol• Veteriner Türkiye’de bazı insan salgınlarında kenelerin lu giymeli (H.m.marginatum gene topraktan Hekimler başlıca rol oynaması keneleri daha güncel hale getirtırmanarak vücuda ulaşır.) • Mezbaha çadi. Son on yılda önce lyme (Borreliosis) hastalığının • Bu bölgelere giren insanlar daha sonra lışanları ülkemizde görülmesi ve sonra KırımKongo kanamabaşta koltukaltı ve kasık bölgeleri olmak üze• Kasaplar lı ateşi olgularının ortaya çıkması ve ölüm olaylarıre tüm vücutlarını kontrol etmeli en kısa za• Askeri arazi nın saptanması, ülkemizin bulunduğu coğrafi kuşakmanda bulunan keneler vücuttan uzaklaştırılkampları ta ciddi bir tehdit altında olduğunu gösteriyor. malı. İlk 1216 saat hastalık etkenlerinin bu• Kırsal kesiSon birkaç yılda keneler tarafından nakledilen laşması açısından önemlidir. Bu süre içinde me yakın piknik riketsial kökenli enfeksiyonlar da tehdidin boyutukeneler herhangi bir enfeksiyona aktif taşıyıalanları nu arttırmakta. cılık yapamazlar. Enfeksiyon etkeni kenenin • Sağlık PerHayvancılıkta keneler ve taşıdıkları hastalıklarla kan emmesiyle birlikte aktive olmaya başlar Şekil a ve b Hyalomma marginatum marginatum Erkek ve Dişi (Orijinal çizim, İlkbahar yaz aktiviteli kene) soneli ilgili ekonomik kayıplar azımsanmayacak ölçüdedir. ve geçen süre ile birlikte bulaşma başlar. • Dericilik saKene istilasına maruz kalmış hayvanlarda et, süt ve Kenelerden ölümcül salgın K meli, eğer bu alanlarda kenelere rastlanırsa bir hektara deltamethrin ve lambdacyhalothrin 0.030.3 kg petmethrin 0.030.3 kg ve primiphosmethyl 0.11 kg 12 ton su ile karıştırılarak uygulanmalı • Mera ve piknik alanlarındaki uzun otlar biçilmeli, çalılık alanlar temizlenmeli • Aşırı kontamine alanlar sürülerek bir dönem (10 ay) boş bırakılmalı • Ahır, ağıl ve hayvan barınakları sıvalı olmalı ve kenelerin barınabileceği çatlaklar kapatılmalı • Mera keneleri daha yaygın olup türlerine göre bir, iki ve üç konakçıda gelişmelerini tamamlar.Buna göre kene mevsiminde Bir konakçılılarda : 23 gün İki konakçılılarda : 14 gün Üç konakçılılarda : 7 gün ara ile hayvanlar akarasitlerle ilaçlanarak kenelerin biyolojileri kesilebilir. • Keneler üzerinde parazit hayat süren ve onun biyolojisine etki eden Ixodiphagus ve Hunterellus soylarına bağlı örümcekler, bazı karınca ve kuş türleri, kene ve yumurtalarını yok eder. Özellikle ahır ve kapalı alanlarda bu canlıların yuvaları bozulmamalı. KAYNAKLAR Aydın, L; Güney Marmara Bölgesi Ruminantlarında Görülen Kene Türleri ve Yayılışları U.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü ,Doktora Tezi, 157 s, 1994 Dumanlı, N, Keneler, Meydana Getirdikleri Zararlar ve Savaş Yolları Elazığ Bölgesi Vet.Hek.Derg. 23 , 2228 , 1987 Göksu, K.,Tüzer,E.Kenelerin ve neden oldukları hastalıkların önemi. İstanbul Üniv.Vet.Fak.Derg.7(1) 69113,1981 Karaer , Z., Yukarı B.A.,Aydın,L. Türkiye Keneleri ve Vektörlükleri Türk Parasitol. Dern. Yayın No 13, 363 434 , 1997 Karti SS, Odabasi Z, Korten V, Yilmaz M, Sonmez M, Caylan R, Akdogan E, Eren N, Koksal I, Ovali E, Erickson BR, Vincent MJ, Nichol ST, Comer JA, Rollin PE, Ksiazek TG .CrimeanCongo hemorrhagic fever in Turkey. Emerg Infect Dis.;10(8):137984, 2004 Keirans,JE. Systematics of the Ixodida (Argasidae, Ixodidae, Nuttalliellidae): An overview and Some Problems.SpringerVerlag Berlin 123,1992 T.C Sağlık Bakanlığı, KırımKongo Kanamalı Ateşi http,://www.saglik.gov.tr Uilenberg,G., Veterinary Significance of Ticks and Tickborne diseases. Springer Verlag Berlin 2335,1992 Vatansever , Z.,Deniz ,A. CrimeanCongo Haemorrhagic Fever outbreak in Turkey, ICTTD.3 Conference 2628 Nisan 2006 , İstanbul Enfeksiyonlara karşı ‘mucizevi su’ geliştirildi Hastalıktan korunmak için neler yapmalı? KKKA’da ise bulaşma ısırığın 35.günlerinde maksimuma ulaşır. • Vücutta keneye rastlanırsa hemen sağlık kuruluşuna başvurmalı, kene ezilmemeli, yapay ısı uygulanmamalı, keneyi uzaklaştırmak için herhangi bir kimyasal madde uygulanmamalı. • Keneler hekim kontrolünde usulüne uygun çıkarılmalı asla deri ensizyonu yapılmamalı • Çıkarılan kene tür teşhislerinin yapılması, hastalığın hızlı tanısında ve diğer hastalıklardan ayırıcı tanıda son derece önemlidir.Bu nedenle konunun uzmanlarına başvurulmalı. CBT 1054/13 1 Haziran 2007 CBT 1054/12 1 Haziran 2007 BC ve Daily Mail’in internet sitelerinde yayınlanan habere göre su, enfekte bölgedeki kan akışını artırarak yaraları iyileştiriyor. Oculus isimli ABD kökenli üretici firmanın yetkililerinden Dan McFadden “İnsanlar bu suyun doğru olamayacak kadar yararlı olduğunu düşünüyor. Şimdi bu düşünceyi kırmaya çalışıyoruz. Bu hayal değil, gerçek” diyor. Negatif yüklü parçacıklarla dolu olan su, tuzlu suyun kimyasal olarak değiştirilmiş bir versiyonu. Bu parçacıklar, hücre duvarlarında delikler açarak tehlikeli mikroorganizmaları öldürüyor. İngiltere’de de kullanım izni çıkan Dermacyn, şişesi 16 sterline satılıyor ve raf ömrü iki yıl. Yalnızca dış kullanım için önerilen becerikli suyun içilmemesi gerekiyor. Ne ver ki üretici şirket, suyun içilmesi durumunda zarar vermeyeceğini, hâttâ ağız kokusunu giderici bir etki yaratabileceğini ileri sürüyorlar. Diyabetli hastalarda kullanıldığında, suyun inatçı ayak ülserleri için halihazırdaki tedavi yöntemlerinden daha etkili ABD’li bilim adamları olduğu görüldü. İyodin ve antibiyoaralarında hastane tik ile 55 günde iyileşen ayak ülsermikrobu olarak da bililerinin Dermacyn ile 43 günde iyileştiği görüldü. Oregon’da ürünü nen MRSA’nın da buyaklaşık 1.000 hasta üzerinde denelunduğu çok sayıda yen Dr.Cheryl Bongiovanni, “Bir mikrobu öldüren muciyaranın üzerine ilacı püskürttüğüzevi bir su geliştirdiler. nüz zaman tedavi edilen bölgenin pembeleştiğini ve kabardığını gö“Dermacyn” adı verilen rürsünüz. Bu da o bölgede oksijen su ayrıca, şeker hastamiktarının arttığını gösterir” diye larında görülen ayak konuşuyor. Diğer araştırmalarda yaralarının da iyileşmeda küçük miktarda püskürtülen Dermacyn’in çok büyük miktarda sini hızlandırıyor. bakteri, virüs ve mantarı öldürdüğü görüldü. İlacın etkili olduğu mikropların arasında MRSA ve clostridium difficile gibi hastane mikropları, e.coli, ve salmonella gibi gıda zehirlenmesine yol açan bakteriler, tüberküloz mikrobu ve HIV bulunuyor. Merkezi Kaliforniya’da bulunan Oculus’un Başkanı Hoji Alimi, “Kronik yaraların tedavisinde ilk aşamada yaranın dezenfekte edilmesi gerekir. Burada önemli olan bakteri miktarını azaltarak geriye kalanın sağlıklı dokular tarafından temizlenmesidir. Bizim geliştirdiğimiz teknoloji vücudun bakterilerle savaşırken benimsediği teknolojilere benziyor. Bu da yara tedavisinde bir devrimdir.” diye konuşuyor. Sprey ve sıvı şeklinde satılan Dermacyn’e, ABD’den sonra İngiltere’de de reçetesiz olarak satılmasına izin verildi. İngiltere mucize ilacın yara iyileştirme yeteneğini araştıran Manchester Royal Infirmary ‘den Profesör Andrew Boulton, “İlk işaretler çok olumlu. Özellikle yaşlı insanlar için ayaklardaki yaralar büyük stres kaynağı, çünkü insanların yürümelerine engel oluyor. Bu yaraların iyileşmesi yaşlı insanların yaşam kalitelerini büyük ölçüde düzeltiyor.” B PARAZİTOLOJİ