Katalog

Bilgi ekonomisinde fikri mülkiyet 90’lı yıllardan itibaren bilgi toplumu, bilgisayar çağı, iletişim devrimi gibi terimler ile tanımladığımız olgu; günümüz ekonomisinde bilginin temel bir ekonomik kaynak konumuna gelmesine neden oldu. Bilgi / fikir üretiminin değeri arttı, bir çok sektörde fiziki mal üretiminden önemli duruma geldi. yacağını ve son tahlilde kamu yararının sağlanamayacağını savunur. Fikri Mülkiyet konusunda politik felsefe açısından bir yaklaşım John Locke’un 1690 tarihli " Hükümet üzerine İkinci Tez"ine dayanır, ve çoğu kez "Lockean" mülkiyet teorisi olarak anılır. ".. Emeğin mülkiyeti tartışılmaz biçimde emekçiye aittir; ondan başka kimsenin, emeği ile kendisine bütünleştirdikleri üzerinde hakkı olamaz – kamuda diğerlerine kalanların da yeterli ve iyi olması koşulu ile." Mülkiyet emeğe dayalı bir hak olarak tescil edilmekte, ancak diğer yandan da kamu yararı dikkate alınarak sınırlandırılmaktadır. Enez arkeolojik kazısından Prof. Sait Başaran ve ekibi tarafından çıkartılan ve milattan önce 6 ve 7 inci yüzyıllara ait olduğu tarihlenen seramik parçalar. B CBT 1045 / 15 30 Mart 2007 ir kuruluşun iş yapma, organize olma yöntemleri, yeni düşünceler ve kavramlar üretme potansiyeli, yeni ürün ve hizmetleri geliştirme ve pazara sunma yeteneği varlıklarının en değerli bölümünü oluşturabiliyor. Bu fikri varÜÇ KATEGORİ lıkların değeri arttıkça Fikri Mülkiyet kavramı da Bildiğimiz gibi, günümüzde fikri varlıklar; Yatartışma konusu olabiliyor. yın Hakkı (Copyright), Patentler ve Ticari SırFikri mülkiyeti elinde tutan tüzel kişilikle lar biçiminde üç kategoride korunmaktadır. toplumun geri kalan kısmı arasında"Lockean" mülkiyet teorisinin "kaki ilişkiyi incelemek için, fikri varmuda diğerlerine kalanların da yelıkların ayırt edici özelliklerine bak Fikri varlıklar aynı terli ve iyi olması" koşulu mülkiyet mak gerekiyor. Fikri mülkiyet konukonusu olan alanda başkalarına da anda birden fazla su olan varlıkların mülkiyeti genel fikir ürünleri geliştirme olanağı sağyerde bulunabilir, olarak bunların başkaları tarafından lanmasını gerektiriyor. birden fazla kişi kullanılmasını dışlamaz. Bir fikri Copyright konusu olan bir kitap varlığı aynı anda "N" sayıda kişi tarafından kullanıveya bir bilgisayar programı, diğerkullanabilir, dahası "N" sayıda kişi labilirler, kullanıl lerinin aynı alanda benzer (taklit tarafından kullanılan bir fikri varlıdeğil) bir düşünce ürününü geliştirmakla tükenmez ğı "N+1’inci kişiye sağlamanın marmesini engellemez. Bir şirketin ticajinal maliyeti çok düşük, hatta sıfıra veya eskimezler. ri sırları varsa, bu sizin de ticari sıryakındır; Microsoft’un Windows işlarınız olmasına engel değildir. Bu letim sistemi gibi. Fikri varlıklar ayaçıdan baktığımızda gerek copyright nı anda birden fazla yerde bulunabilir, birden fazgerek ticari sırlar bu koşulun gereğini yerine gela kişi tarafından kullanılabilirler, kullanılmakla tirmektedir. tükenmez veya eskimezler (Hettinger, Justifying Oysa patent alanında aynı sonuca varmak koIntellectual Property, Princeton Unv Press ). lay değildir. Patenti ilk alan, diğerlerinin benzer Tarlanın sahibi ve/veya ortakları vardır, başbir buluş yapsalar bile bunu hayata geçirmelerini kaları kullanamaz; tarla aynı anda iki yerde olayasaklar, rakiplerin durumunu kendi lehine kötümaz, ara sıra da nadasa bırakmak gerekir. Bir petleştirir. Bu bir tür "erken gelen oturur" mantığırol veya kömür yatağının kullanılabilir rezervi dır; bir yandan pazar ekonomisinde araştırma–gevardır, bir fabrikanın amortismanı söz konusudur. liştirme yatırımlarına ivme kazandırır, diğer yanOysa aynı tasarım, aynı imalat resimleri ile aynı dan geç kalanları tasfiye ederek önemli bir topanda beş ayrı ülkedeki fabrikalarda üretim yapalumsal israfa neden olur. bilirsiniz. Ne tasarım ne de imalat resimleri çok Buna karşı korumacıların tezi de tutarlıdır; kullanıldıkları için eskimez, olsa olsa zaman içinpatent alamayarak bir rekabet avantajı sağlayade teknolojik olarak geri kalabilirler. mayacak bir kuruluş, neden bu yatırımı yapsın. Girişimci, kabul edilebilir bir riski göze alarak yaKAMU YARARINI GÖZETMEK tırımının karşılığını almayı bekleyecektir, enaBu özelliklerinden dolayı Fikri Mülkiyetin kazından fikri mülkiyet haklarını makul ölçüde gamu yararı lehine sınırlanmasını savunan bir düranti altına almadan yatırım yapan girişimcinin şünce akımı vardır. Bu görüş özel mülkiyete karşı davranışı rasyonel olmayacaktır. Joan Robinson olmaktan çok fikri varlıkların herkesin kullanıher iki görüşü, belki de birincisine gönül vererek mına açık olmasını savunuyor, fikri varlıkların tişöyle özetliyor: "Patent ilk yatırımcının, yatırım cari meta olarak satılması yerine bu varlıkların giderleri karşılayacak karı elde edene kadar yeni sahiplerinin kamu tarafından başka biçimlerde metodların yayılmasını önlemek için tasarlanmış teşvik edilmelerini veya ödüllendirilmelerini bir araçtır." Fikri mülkiyet haklarını gözardı etöneriyor. mek ile girişimi özendirmek arasında bir seçim Yazarlar ve sanatçılar bu görüşün kapsamı dıyapmadan önce "girişimci olmadan vizyon hayaşında tutulmakta, örnekler daha çok bilgisayar ta geçirilebilir mi" sorusuna bir cevap bulmamız yazılımı ve özellikle biyoteknolojiden verilmekte. gerekiyor. Buna karşın "korumacı" görüş ise fikri mülkiyet ticari kâr ile özendirilmedikçe ve kanunla korunmadıkça teknolojik gelişmenin mümkün olamı Fizik, sanat ve arkeolojinin hizmetinde Bir sanat eserinin orijinal mi yoksa sahte mi olduğu artık bilimsel olarak spektroskopik (tayfsal) yöntemler ile pigment (boya) analizi yapılarak saptanıyor. Louver Müzesi’nde sahte eserler belirlendi. L ouver Müzesi’ndeki sanat eserlerinin pek çoğunun spektroskopik yöntemler ile pigment analizleri yapıldı, bazılarının o sanatçının kullanmadığı veya o tarihlerde kullanılmayan kimyasal boyaları içerdiği saptanarak, original olmadığı, konunun uzmanlarının gözünden kaçmış çok iyi taklit olduğu kanıtlandı (1). Aynı şekilde bir arkeolojik eserin korunması ve onarımı için kimyasal içeriğinin bilinmesi çok önemli. Bu tayin de gene spektroskopik yöntemlerle yapılıyor. Özetle, fizik ve kimya artık sanat ve arkeolojinin hizmetindedir. İstanbul Üniversitesi ve İstanbul Kültür Üniversitesi’nin ortaklaşa yürüttükleri ve TÜBİTAK tarafından desteklenen proje ile, Prof. Dr. Sait Başaran ve ekibi tarafından Enez arkeolojik kazısından çıkartılmış keramik buluntularının pigment analizi ve sikkelerin kimyasal kompozisyonu, tarihi eserlere zarar vermeden spektroskopik yöntemler ile saptanıyor. Yaklaşık 7300 yıl öncesinden itibaren yerleşimin olduğu Enez’de, kazılardan bulunan pişmiş toprak ve seramik örneklerinin o yörede yapılmayıp ticaret yolu ile getirildiği bazı bilim adamlarınca düşünülmekte. Bu çalışmada bu eserlerin o yörede yapılıp yapılmadığı sorusuna açıklık getirilecek ve bu tarihi eserlerin iyi ve doğru restorasyonunun yapılabilmesi için kimyasal içerikleri hassas bir şekilde saptanacak. Bu konu ile üzerine çalışmalarımız iki uluslararası dergide yayınlandı. Ayrıca Kültürel Mirasın Korunmasında Spektroskopik Yöntemler konulu uluslararası bir kongre 58 Nisan 2007 tarihleri arasında İstanbul Kültür Üniversitesi’nde yabancı bilim insanlarının katılımı ile gerçekEnez arkeolojik kazısından Prof. l e ş t i r i l i y o r . Sait Başaran ve ekibi tarafından http://www.icculçıkartılan Roma dönemine (MS 4. her2007.istanyüzyıl) ait sikkeler bul.edu.tr