Katalog

gencbilimci@hotmail.com Neden, niçin, nasıl? SU DEĞİRMENİ GEREKEN MALZEME: Makas Kağıt tabak Kalem Çeşmeden akan su Gökyüzünün şenlikli geceleri Özellikle Ağustos ayı boyunca kayan yıldızlarla dolu olacak gökyüzü. Ve biz, kafamızı kaldırıp bir dilek tutmaya çalışacağız... Ya tutursa! ıldız kayması olarak adlandırılan ve her seferinde heyecana neden olan olay aslında, yıldızların kayması değil, göktaşlarının Dünya’nın çekim gücüne kapılarak atmosferimizden geçmesidir. Göktaşı, gökyüzünde, güneşin çevresinde gezinen gezegen ve yıldızların kırıntılarıdır. Mesela kuyruklu yıldızların parçalanmaları sonucu ortaya çıkan kırıntılar ile küçük gezegenlerin artıklarının hepsi göktaşıdır. Bunlar çok çeşitli boyutlardadır. Kimi bir toz zerresi kadar küçükken, kimi de 10 kilometre çapındadır. Bu taşlar Dünya’nın yörüngesine denk geldiklerinde, hızla atmosferden içeri girerler. Hızları nedeniyle ısınır, yanar ve ışık saçarlar. Yıldız kaymasıyla hiç bir ilgisi olmayan bu hareket kimi zamanlarda öyle çok artar ki, buna da Göktaşı Yağmuru denir. Göktaşı yağmurları saçılma noktalarındaki takım yıldızın adıyla anılırlar; Perseid, Leonid gibi. Kâğıt tabağın içine, kenarlardan 1,5 cm uzaklıkta bir daire çiziniz. Ardından, önce kalemle çizerek kağıt tabağı 6 eşit dilime bölünüz. Bu dilim çizgilerinin kenarından, içerde çizdiğiniz ikinci daireye kadar olan bölümlerden birer kulakçık kesin ve içeri doğru kıvırın. Kalemi kâğıt tabağın tam ortasına saplayarak tabağın rahatça dönüp dönmediğini kontrol edin. Kâğıt tabağınızı çeşmeden akan suyun altında tutun. Y NELER OLUYOR? Çeşmeden akan su kulakçıklara çarptıkça, kâğıt tabaktan yaptığımız çark dönmeye başlar. NEDEN? Bir su çarkı akan suyla döner. Bu da su gücünün enerji üretimi için nasıl kullanılabileceğini gösterir. Eğer, kağıt çarkımıza bir dişli takarsak, o da bir başka dişliyi döndürebilir. Dişliler bir çok mekanik işin temelindeki hareketi güce dönüştüürmemize yardımcı olurlar. PERSEID GÖKTAŞI YAĞMURU Perseid Göktaşı Yağmuru, gökyüzü gözlemcileri için bir şenlik kabul edilir. Her yıl yaz aylarına denk gelen dönemde gerçekleşir. Bu dönemde, Dünya, SwiftTuttle Kuyrukluyıldızı’nın yörüngesinde bıraktığı kalıntıların içinden geçmektedir. Böylece bizler de, yaşanan en yoğun göktaşı yağmurlarından birini izleme şansını elde ederiz. Çoğunlukla şehir ışıklarından uzakta, kırlık yerlerde izlenir göktaşı yağmuru. Çünkü yapay aydınlatmalar gökyüzünü görebilme şansımızı azaltır. Eğer göktaşı yağmuru olduğu zamanlar dolunay vaktine denk gelirsek, yine parlak ışık nedeniyle daha az göktaşı yan kayan yıldız görürüz. YA DÜNYA’YA DÜŞERSE? Göktaşları yerden yaklaşık 120 kilometre yukarda ışık saçarak yanmaya başlar ve yaklaşık 60 kilometre yakınlıkta yok olurlar. Zaman zaman, ancak büyük boyda olanlardan artan bazı parçalar yere ulaşır. Ama bunların da sayısı oldukça azdır. Dünyanın bir göktaşıyla çarpışma ihtimali ise yüzbinlerce yılda birdir. Zaten NASA gibi kuruluşlar da böyle bir çarpışma tehlikesine karşı bir izleme programı uygulamaktadırlar. DüşünEğlen 1. Tarçın ağacının anavatanı hangisidir? a. İran b. Seylan c. Çin 2. Patates cipsi ilk hangi ülkede yapılmıştır.? a. Amerika b. Almanya c. İngiltere 3. Uzaya hangi yıldan beri uydu fırlatılmakta? a. 1930 b. 1973 c. 1957 4. Doğasıyla ünlenen yarımadamız? a. Datça b. Gelibolu c. Çeşme GEÇEN SAYININ ÇÖZÜMÜ: 1c, 2b, 3c, 4a Biliyor musunuz? Tak...tak...tak...! Ağaçkakan, gagasıyla ağaç gövdesine belli aralıklarla vurur. Yansıyan sesleri değerlendirerek kabuğun hangi noktasında tırtıl ya da böcek bulunduğunu keşfeder. Böylece hiç bir zaman kabukları boşuna delmez. Bu sesleri çiftleşme döneminde eşlerine ulaşmak için de kullanır. Ağaçlar için çok faydalı olan bu hayvanların en güzellerinden biri kabul edilen Yeşil Ağaçkakan ülkemizde ve İran’da yaşamaktadır. CBT 1013/22 18 Ağustos 2006