Katalog

TIP TARİHİ Anadolu’nun az bilinen zenginliği: Antik tıp aletleri Tarihte Anadolu insanının tıbbın gelişmesine çok önemli katkıları oldu. Bu katkıların tıp aleti, avadanlıkları ve kitapları ile en iyi şekilde vurgulanacağı kanısındayız. Müzelerimiz bu aletleri, kullanışlarını gösteren şekillerle sergilemeli ve Anadolu uygarlıkları Bilim ve Teknoloji Müzesi açılmalı. Prof.Dr.İlter Uzel; Ç.Ü. Tıp Fakültesi Tıp Tarihi Öğretim Üyesi ve Diş Hekimliği Fakültesi Dekanı let yapım ve kullanımının bilim ve teknoloji tarihindeki önemi tıp tarihi için de geçerlidir. Bulunan bir alet onunla yapılan tıbbi işlemin orada yapıldığını gösterir. Bir antik çağ mezarında keşfedilen aletler o zamana kadar meçhul bir antik çağ doktorunu gün yüzüne çıkartır. Antik tıp aletleriyle ilgili en sağlam kaynak, şüphesiz alet resimli tıp kitaplarıdır. Ancak, antik tıp literatüründe tıbbi bitkilerle ilgili resimli eserler de vardır, ki bunun en eski örneği M.S. 1. yüzyılda yaşamış ve Çukurova Dioscorides’in "Materia Medica" sıdır. Bu eserin günümüze kadar gelen en eski kopyası İstanbul’da beşinci yüzyılda yazılYaradan ok çıkarma, mıştır. "İstanbul Kodeksi" (Codex ConsAntik Çağda çok tantinopolitensis) önem verilen bir ceradıyla ünlenen bu yapıt, Bizans İmparatorahi işlemdi. M.Ö. 4. runun kız kardeşi Juliyüzyılda yaşayan ana Anicia adına yazılmıştı. Yunanlı hekim Kitap, Kanuni Karystos’lu Diocles, Devri’ne kadar kaybu işlem için özel bir bolmadan geldi ve Josef Hamon adındaki alet icat etmişti. bir saray hekimi tara A hekimi Şerefeddin Sabuncuoğlu’nun (1385–1468) Türkçe kaleme aldığı Cerrahiyyetül Haniyye’dir. Üç kopyası bulunan bu anıt eserin en iyi korunanı Fatih Sultan Mehmet’e armağan edilmiş olan ve şimdi Paris’te Bibliothèque National’deki nüshasıdır. Kitapta bazıları yazar tarafından geliştirilen 163 tıp aletinin kendisi tarafından yapılan çizimleri yer almıştır. TIP ALETLERİ NASIL YAPILIRDI? Tarih öncesi çağlarda tıp aletleri yapımında bıçak için obsidiyen ve çakmaktaşı kullanıldı. Delgi ve ka (RESİM:1)Efes Müzesi’nde teşhir edilen Roma çağı tıbbi bıçakkaşık kombinasyonu. şıklarda hayvan kemikle Tıbbi bitkilerin öz suyu, metal kaşıkbıçak yerine kemik veya fildişinden yapılma aletlerle toplanırdı. rinden yararlanıldı. Alet yapımı Roma Çağı’nda mükemmeliyete erişti. Üstün de sergilenir. M.S.1 yüzyılda yaşayan Celsus ve işçilikle hazırlanan bu aletlerin ergonomik açıBergamalı Galen gibi hekim yazarların eserledan kullanışlılığı da mükemmeldi. Bu çağda tıp rindeki tanımlar yardımıyla, bunların kullanım aletlerinin büyük çoğunluğu kullanım için en alanları ve adları belirlenir. uygun alaşım olan bronzdan yapılır, tombak Antik tıp aletleriyle ilgili ilk bilimsel eser tekniğiyle üzeri altın veya gümüşle kaplanırdı. John Stuart Milne adındaki Aberdeen’li bir İnAltın ve gümüş yumuşak olduğundan çok az giliz cerrah tarafından 1907 yılında yazılmıştır. kullanılmıştır. Önemi nedeniyle 1964’te tıpkıbasımı yapılan Demir ve çelik de alet yapımında kullanılbu kitapta yazar Latince ve Grekçe antik tıp mış ise de zamanla çürüyüp yok olmuştur. Oysa kaynaklarının hepsini taramış, yüzlerce aletin literatür bilgilerimize göre antik tıpta çok uyguilk tanımını yapmıştır. lanan dağlama işlemi demir aletlerle yapılırdı. Hatta "dağlama aleti" ile "demir" eşanlamlı EFES TIP ALET BULUNTULARI olarak kullanılırdı. Bunun yanında fildişi ve Milne’nin eseri basılmadan iki yıl önce kemik de alet yapımında kullanıldı. Tıbbi bit1905 baharında Theodor MeyerSteineg adınkilerin öz suyu, metallerin olası zararlı kimyasal etkisinden korumak için bir tarafı bıçak bir tarafı kaşık şeklinde hazırlanmış fildişi aletlerle toplanırdı ki bunların literatüre geçen iki örneği de Anadolu’da bulundu. Bir tanesi Efes Müzesindedir. (Resim:1) Taş, pişmiş toprak ve cam kaplardan ilaç ve parfüm saklamada yararlanıldı. İlk buluntu ve araştırmalar: İtalya’da 1777 yılında Pompei varoşlarında sonradan "Cerrahın Evi" adı verilen yerde paketlenmiş yüzlerce alet bulunur. (Resim:2) Hepsi bronzdan yapılan bu aletler, araştırıcıların dikkatini çeker. (RESİM: 3)Solda: Vücuttan ok ucu çıkarmada kullanılan Çizimleri yapılır. Bu arada Avrupa’nın çeşitli "Diokles Kaşığı" (Efes’te bulunmuştur.)Dünyadaki tek öryörelerinde bulunan tektük alet çeşitli müzelernektir. Sağda: Aletin kırık ucu tamamlanan kopyası (Künzl). RESİM: 2)Pompei’de "Cerrahın Evi". Burada 1777’de yüzlerce tıp aleti bulunmuştur. fından Avusturya Büyükelçisi aracılığıyla dönemin Avusturya İmparatoruna satıldı. Bu çok kıymetli eşsiz eser halen Viyana’da Avusturya Milli Kütüphanesinde saklanıyor. Alet resmi içeren yazma tıp kitaplarının en güzel örneği 11. yüzyılın ünlü Endülüsİslam cerrahı Ebulkasım Zehravi’nin "atTasrif" eseridir. Bu eserin en eski ve en güzel kopyası 13. yüzyılda yazıldı ve İstanbul’da Süleymaniye Yazma Eserler Genel Kütüphanesi’nde saklanmaktadır. Dünya tıp tarihinde en sistematik alet çizimi içeren ilk eser ise Amasyalı bir Türk CBT 1013/16 18 Ağustos 2006