Katalog

TartışmaEditöre Mektup Yaratıcı düşünme becerisi Eğitim sistemimizin derin bir yarası olan "ezbercilik", "papağanlık", "ham bilgi hamallığı", biz öğretmenlerin yarattığı fiili bir durumdur. Bu fiili durumun ortadan kaldırılması için yapılması gerekenler, kuşkusuz bireylerin gücünü aşan bir güçlüktür. Ama hiçbir şey yapılamayacağı anlamına da gelmemeli. Yaratıcılık, yaratıcı olmayı gerektirir mi? Buna, kesinlikle evet ya da hayır demek giiç olmakla birlikte, şu söylenebilir: Yaratıcılık farklı çözümlerin, cevapların, bakış açılarının olabileceğini kabullenebilmektir. Eğer bu algı, yaratıcı bir öğretmenin etkinliklerinden çıkarsa, sonuç da daha memnuniyet verici olabilir. 003 LGS'de 26448 oğrencı, 2004 LGS'de ıse 32177 oğrencı sıfır puan almıştır (Cumhurıyet Gazetesı, 2004) Bu sonuçlar, ılkoğretım kademesındekı başarısızlıgı, tartışmaya açık olmayacak bir şe kılde gozler onune sermektedır Aynı şekılde; 2003 PISA Projesı'nde, matematık, okuduğunu anlama, fen bılımlerı ve problem çozme alanlarında, Turkıye'nın başarısız sonuçlar alması da, ılkoğretım sistemimizin hem ulusal hem de uluslararası sınavlar da başarısızlığını belgelemektedır Oğretmenler, annebabalar ve akran ğrubu, yaratıcı çocuklar karşısında kendılerını gergın, huzursuz ve değersız hıssederler Kımı sorular, deneyler ve yenı (farklı) duşunceler annebaba ve öğretmenlerin (.anını sıkar Bu nedenle de, yetışkınlerın cevap ve tepkılerı çocukta yaratıcı sureçlerın engellenmesı sonucunu çıkarabılır Kuşkusuz, her bir bıreym yaratıcılığının potansıyelı ve yaşama yansıma duzeyı farklılık gosterebılır Ama onemlı olan, şu duşuncenın oğretmen tarafından ıçselleştırilebılmesıdır "Her çocuk yaratıcı olabilir" Yaratıcı duşunce, hayal gucu gerektirir ve ınsanı pek çok muhtemel cevaba, çozume ya da duşunceye goturur (Rawlınson, 1995). Derslerde, oğrencılerın hayal gucunu gehştırebıleceklerı bir serbest zamanları oluşturulmakta mıdır? Okulda, farklı çozümlerı destekleyen, arayan, teşvik eden bir oğretmen profilı var mıdır? Bu tür bir oğretmen profilını yetıştırecek bir oğretmen yetıştırme sıstemıne sahıp mıyız? fizıksel farklılık olarak ele almak mumkundur Oyle ıse bir ınsanın, bir başkasını kendısıne benzetme çabaM ınsanın ınsana yaptığı en buyuk kotuluktur Çunku, yaşam sıradanlasacak, rıtım ve çeşıtlılıgını kaybedecektır lınsan değerlıdır denılıyorsa, yapılması gereken şey farklılığı benımsemek, onaylamak ve teşvik etmektır Insan kendısıne benzeyenı elbette kı sever, onemlı olan benzemeyenı sevmektır Insanın amacı, farklı olanı aramak, bulmak, sevmek ve ondan beslenmektır (Yapıcı, 2005) Bir oğretmen de, yaratıcılığı desteklemek nıyetınde ıse yapması gereken farklı bakış açılarını destekleyerek, onları teşvik edecek bir sınıf ortamı oluşturmak olmalıdır. 2 Uluslararası Eğıtım Başarılarını Belırleme Kurulu, 19941995 yıllarında, "Uçuncu Uluslararası Matematık ve Fen Bılgısı Araştırmaları Projesı" (T1MMS) adlı bir proje yurutmuştur Turkıye uç kez gerçekleştırılen bu çalışmalardan 1999 yılında yapılmış olanına katılmış, 38 ulke ıçınde, matematık başarısında 31 sırada, fen bılgısı alanında ıse 33 sırada yer alabılmıştır Bir başka araştırmada, 2001 yılı Mayıs ayında Uluslar arası Okuma Becerılerınde Gelışım Projesı kapsamında, ılkoğretım 4 sınıf oğrencılerıne, okuma becerı ve alışkanlıkları, okuma becerılerını kazanmalarında aılelerının etkısı, uygulanan oğretım yontemlerı gıbı soruları kapsayan bir anket uygulanmış ve yanıtların değerlendınlmesı sonucunda 35 ulke arasında Turkıye 28 olmuştur (http //www cankaya.gov tr) Ilkoğretım kademesı, geleceğın entelektuel ve zıhınsel becerıler açısından uretıcı bıreylerının yaratıldığı en onemlı eğıtımoğretım kademesıdır Bu kademede, zıhınsel, duyuşsal ve fizıksel açıdan gereklı altyapıyı kazanan bireylerin, gelecekte, sorunlarla dolu yaşamın ıçınde, sorunların ustesınden gelmelerı beklenır Ilkoğretım kademesı yeterlılıklerıne ulaşmada, eğıtımoğretım ortamının bıreyın yaratıcılığının destekleneceğı bir yapıda olması ğereklı gorunmektedır Bu yaratıcılığın nasıl sağlanacağı konusunda, son yıllarda, MEB'den başlayarak ozel okullara kadar, bir dızı lyı nıyetlı çalışma yapıldığı gorulmektedır Ancak, yenılık adı altında, tek tıpleşmeden vazgeçılemedığı, sadece çoktan seçmelı sorulara yer veren unıte dergılennın hararetle tavsıye edıldığı gorulmektedır Ilkoğretım ders kıtaplarında, çocukların mer keze alınmaya çalışıldığı da gorulmektedır Ancak, bir noktadan bakıldığında fazla değışen bir şeyın olmadığı da söylenebilir Hâlâ tek ders kıtabından eğıtımoğretımın kurgulandığı gorulmektedır. Ne kadar mukemmel olursa olsun teklık, enınde sonunda statuko, onyargı ve tek tıp duşunme ıle sonuçlanacaktır Çunku, yaşam tek değerlı, tek kutuplu değıldır Oysa eğıtım sıstemlerı oyleymış gıbı davranmaktadırlar Eğıtımoğretım ortamında yaratıcılık, her şeyı bılmek zorunda olmayan, bılgıye ulaşma yollarını bılen, farklılıkları destekleyen, tek cevapla yetınmeyen, eleştırel duşunen oğretmenlerın varlığı ıle mumkun olabilir. SINIFTA YARATICILIK Sınıf ortamında, derslerın hangı yontemlerle ışlendığı de yaratıcılığın ortaya çıkmasında temel belırleyıcılerden bırı olabilir. Tek tıp ders kıtabı gıbı, tek tıp yontem ve stratejı ıle derslerın kurgulanması da yaratıcılık açısından sakıncalıdır Oğretım ortamının, dersın nıtelığıne ve çocuğun bılışsel ve duyuşsal duzeyıne uygun olarak, yaparak, yaşayarak oğrenme yaşantılarını ortaya çıkaran yontem ve stratejılerle (demonstrasyon, drama, eğıtsel oyunlar, ışbırlığıyle oğ renme teknıklerı, keşfederek oğrenme .vb gıbı) desteklenmesı gerekır Oğretmenın bu yontem ve stratejılerı uygulama konusunda motıvasyon ve kurumsal (bakanlıktan okul mudurluklerıne kadar) desteğe sahıp olması gerekır Oğrenmeoğretme sureçlerınde, ozellıkle drama ve turlennın yaratıcılık uzerındekı olumlu etkısı bılımsel çalışmalarla bılınmektedır O zaman oğretmene duşen ış, bıreyın bu potansıyelını sergılemesıne ızın verecek oğretım tasarımını planlamak ve kılavuzlamak olmaIıdır. Yaratıcı bir oğretım ortamı ıçın, oğrencilerın yaratıcılıklarını sergıleyebıleceklerı serbest duşunme alanları yaratılmalı ve bu desteklenmelıdır Bunun ıçın ıkı temel aracın nasıl kullanıldığına ılışkın olarak yaratıcılık desteklenır ya da kosteklenebılır Bu ıkı temel araç, ders kıtabı ve olçme aracıdır YARATICI ÇOCUĞUN ÖĞRETMENİ Oğretmenın, oğretmenlık mesleğıne ve ınsana karşı tutumu, onun yaratıcı bırey YARATICILIK VE ÇOCUK Yaratıcılık kesın ve betımleyıcı bir açıklaması yapılamayan bir sosyal olgu olarak gorunmektedır Bunun nedenı, yaratıcılığın doğrudan ınsanın farklılığının yaşama yansıması olarak algılanmasından kaynaklanmaktadır Herkes yaratıcı olabilir Bir çoban, bir oğretmen, bir satıcı, bir polıtıkacı, vb Her bir bıreyin yaratıcılığı da dığerınden farklı gorunebılır Zaten yaratıcılık adına soylenenlerın bırbırını tekrarlaması durumunda, yaratıcılıktan bahsetmenin de pek anlamı kalmazdı herhalde Bu durumda, yaratıcılığı hıç de yaratıcı olmayan bir şekılde kategorılere bolmek yerıne, nasıl yaratıcı olunacağı uzerınde duşunmek ve çalışmak daha yararlı olabilir Annebaba ve oğretmene duşen rol; çocuğun yaratıcı bir yetişkin olarak yaşama katılması ıçın, guven ıçınde buyumesını, bırey olarak duzeyıne uygun sorumlulukları taşımasına ızın vermektır (Yapıcı, 2002) Yaratıcı ınsan (Arık, 1987, May, 1987, Mayesky , 1995; Sungur, 1997, Sınger ve Sınger, 1998; Bentley, 1999); kendıne guvenır, kendısını sever, sınırlarını bılır, farklı duşunur, empatı kurar, deneyımlerden yararlanır, sıra dışıdır, yasa ve sosyal normlara karşı eleştıreldir, kendı değerler sıstemı vardır, yalnızlığı sever, ozgurlukçudur, arayış ıçındedır, herkesten farklı alışkanlıkları olandır, hata yapmaktan korkmayandır, meraklıdır, soru sorar Çocuğun ve gencın yaratıcı olabılmesı ıçın olgu ve olaylara ılışkın sureklı sorular sorması, dış dunya ıle kendı duygu ve duşuncelerını etkıleşıme sokması gerekır ler yetıştirıp yetıştırmemesındeki belırleyıulerden bırısıdır. Öğretmenlerin, eğitimöğretım ortamında çocukların yaratıcılıklarını desteklemelerı ıçın, oncelıkle kendılerıne ilişkin olumlu benlık algısına sahıp olması gerekir Kendıne guvenı olmayan, "ınsan değerlıdır" ılkesını yaşam felsefesıne donuşturmeyen, tek tıp ders kıtabı dışında arayışı olmayan bir oğretmen, yaratıcılığın onundekı en onemlı engellerden bırısıdır. Insan denıldığınde farklılık anlaşılmalıdır Insanlar bırbırlerıne benzemezler Insanlar bırbırlerınden farklı duşunup, olgu ve olayları bırbırlerınden farklı algılarlar. Insanın sosyal yaşamındakı zengınlık ve çeşıtlılığının kaynağı ınsanın farklılığıdır. Bu farklılıkları, temelde kulturel farklılık, dıl farklılığı, bılışsel farklılık, duyuşsal farklılık, İKÎ TEMEL ARAÇ Ders kitaplan: Ders kıtoplarının oğrencının yaratıcı sureçlerının desteklenmesınde rol oynayabılmesı, onun araç mı amaç mı olarak kul lanıldığına bağlıdır Tek tıp ders kıtabını sorgusuz sualsız doğru ve tartışmasız olarak kabul etmek, onu amaca donuşturur 951/20 11 Hazlran 2005