Katalog

Astronomi Gezegen buluşmaları ve göktaşı yağmuru 1120 arasında MarsUranüs buluşması 13'ünde Ay Satürn PolluxCastor bir arada ve ışık topluluğu göriiniimünde 20'sinde Ay Jüpiteri örtecek 29'unda AyNeptiin buluşması 31'inde AyMars buluşması Hasan H. Esenoğlu(*) GÛKATLAS üneş, gökyüzünde günlük yaklaşık 1 derecelik bilinen hareketiyle ilerleyerek 19 Nisan13 Mayıs 2005 tarihlerı arasında 25 gün boyunca Koç (Aries) takım yıldızında ve 14 Mayıs21 Haziran 2005 tarihleri arasında 39 gün boyunca da Boğa (Taurus) takım yıldızında kalıyor. Ayın ortasında 15 Mayıs'ta Güneş'in yükselerek en tepeye çıktığı öğlen saat 13:00 olup bulunduğu burç Boğa takım yıldızıdır. Ancak gün aydınlığında yıldızlar ve dolayısıyla Boğa burcu görülemez. Güneş batımından hemen sonra takip eden akşam saatlerinde doğuda yükselerek ilk gözlenen burç Terazi (Libra) olup ancak bu şekilde öğle saatinde Güneş'in hangi burçta olduğunu anlayabiliyoruz... Yer'in dönmesinden dolayı ilerleyerek gece yarısında saat 24'de Güneş'in gün ortasında yer aldığı Boğa takım yıldızındaki yerinde (meridyenimizde) bu sefer artık Terazi burcunu görürüz. Bir yıldız olarak Güneş'in gezegenler gibi disk görünümü kolaylığından günlük yüzey görünümünü, bazılarının büyüklüğü dünyamızın belki 510 katına ulaşabilen ilginç yapılardaki leke gruplarını ki bunlardan dev boyutta olanlarına son zamanlarda Güneş'in gittikçe en sakin olacağı bir yılda bile rastlayabiliyoruz, leke sayılarını ve ayrıca Güneş'ten yıldız maddesi atımı, parlama türü olaylar, manyetik fırtınalar, kutup ışıması (aurora) gibi Yer'i doğrudan etkileyebilecek diğer Güneş olaylarına ilişkin güncel bilgilere www.koeri.boun.edu.tr/astronomy/solaractivity.html, www.sunspotcycle.com ve http://science.msfc.nasa.gov/ssl/pad/solar/default.htm adreslerinden ulaşılabilir. Güneş ışığının gözü etkileyemeyecek kadar zayıf şiddette olduğu sabahları Güneş doğma veya akşamları batma zamanlarında çıplak gözle kısa süreliğine de olsa Güneş yüzeyindeki dev lekeleri görebilme olasılığı hep vardır... Günün astronomi resminin yer aldığı http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/astropix.html site ziyareti ile meraklı okuyucular güne başlangıç yapabilirler... Ayrıca, www.aktifhaber.com adresininin yazarlar bölümünden gökbilimci Dr. Levent Altaş'ın bilim temelinde özellikle astronomi konularında günlük yazılarını da takip G edebilirler... Ay Mayıs ayı boyunca Ay'ın evreleri resimde gösterilmiştir. 2005 yılının beşinci ayına ait takvim gibi de kullanılabilecek olan bu takvime göre Ay, son dördun evresine 1 ve 30'unda sırasıyla saat 09:24 ve 14:47'de ulaşır ve gece yarısından sonra sabah saatlerine kadar görülür. Yeniay evresine 8'inde saat ll:45'de girer, Ay yaklaşık Güneş'le birlikte sabah saat 05:4l'de doğup akşam saat 20:32'de battığından artık gece görülmez. İlk dördun evresine ise 16'sında saat ll:57'de ulaşır ve gece yarısı sonrasına kadar görülür. Son dördun ve ilk dordün evrelerinin daha iyi tanınması için resimde doğu (D) ve batı (B) yönleri de belirtildi. Tam dolunay evresine de 23'ünde saat 23:18'de girer, yeniayın tersine dolunay Güneş'in batımına yakın akşam 19:04'de doğup yine Güneş'in doğumuna yakın sabah 04:58'de battığından tüm gece görülür. Ay boyunca doğuya ve batıya yön değiştirerek Ay'ın bu temel dört evresine geçişlerde şekillenen hilal evresinin ülkemizin yer aldığı kuzey enlemlerinde gökyüzünde tıpkı Türk bayrağındaki konumu gibi görmeye alıştığımız ufka yaklaşık dik görünümü, güney enlemlerine inil Mayıs ayının gök atlasını içeren ve 15 Mayıs akşamı saat 23:00 itibarıyla göriilebilecek gezegenler (resimde sürekli yarım daire çizgi ile gösterilmiş olan Güneş hattının üzerine veya yakınına bakınız) ve takım yıldızlar şekilde verilmiştir. Bu gök atlası yardımıyla gökyüzü seyredilirken atlas gökyü'züne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya kaldınlarak bakıldığında gece gökyüzündeki görünüm ile tamamen örtüşür. Gök atlasında yer alan, doğupbatmayan özelliğinden olsa gerek yaygın olarak tanınan Büyiikayı takım yıldızının (Ursa Majör) uzun süreyle izlenmesi, dünyanın dönmesi gereği dairesel nasıl yer değiştirdiği kolaylıkla farkedilecek... Gök atlası ayrıca, bir ufuktan bir ufka uzanan Samanyolu'muz kolları altında geçirilecek bol yıldızlı ve içinde bulunduğumuz mevsimin bol takım yıldızlı bahar gecelerinde gökcisimlerini tanımada ve kolay bulmada yardımcı olacaktır. llkbahar mevsiminin (MartNisanMayıs) bu son ayında gökyüzünde göriilebilecek diğer takım yıldızlar da şöyle: Ejderha (Draco), Çoban (Bootes), Kuzey tacı (Corona Borealis), Başak, Aslan (Leo), Ikizler, Yengeç. llkbahar takım yıldızlarından kalın ile belirtilen Başak, Aslan, Ikizler ve Yengeç özel isimleri ile burç olup, burçların isimlendirilmeleh 4 bin yıl öncesine kadar eskiye dayanır. Ay, Güneş, gezegenler doğugüneybatı hattı boyunca bulunduklarından, bu yöne bakan yerleşim yerleri ve araziler "doğal gözlemevleri" dir; gökyüzü manzaralı değerliğindedirler ki buralardan gök cisimlerini izlemek daha kolay olacak dikçe Hilal'in bu sefer kuzeye ve güneye yön değiştirerek önemlisi ufka yaklaşık yatay görünümü yurt dışında güney enlemlerde yaşayan okuyucuların dikkatini çekecektir... Ay'ın yeniay ve dolunay evrelerine tam ulaşma saatleri ile Yer'e en yakın ve en uzak konumda bulunduğu tarihlerdeki mesafeleri de resimde belirtildi. Ayrıca, en büyük uzaklık farkı dolunay evresine rastlanıldığındaki görünümleri arasındaki fark yaklaşık 4 yay saniyesine kadar çıkabilmektedir. Ay'ın uzaklaşıp yakınlaşmasından kaynaklanan gorünümündeki bu küçük farkları görebilmek meraklı okuyucular için dikkat çekici olabilir. Ay'ın yaklaşık 2125 Mayıs tarihleri arasında 5 gün süreyle dolunay ve dolunaya yakın evrelerde kaldığı söylenebilir; dolunay bu tarihlerde yaklaşık 12.7 kadir parlaklığı ile (Güneş ise gün ışığını yaklaşık dolunayın iki katını aşan olağanüstü bir parlaklık ile sağlar) tüm gece boyunca herzamankinden daha fazlası A; ışığı ile Yer'i aydınlatmakta... Takipli teles kop veya dürbünü olan okuyucuların eı yakın gökcismi konumundaki Ay'ı gözi kamaştırmadan rahat gözlemleyebileceğ tarih aralıkları ise şöyle: 24 ve 11 U Mayıs arası. Bu tarihlerde Ay'ın yaklaşıl gözlem zamanları da resimde belirtildi. GEZEGENLERİN KONUMLARI AyUranüs buluşması: 3 Mayıs sa bah Güneş doğmadan hemen önce saa 06 civarında +5.9 kadir parlaklığındak Uranüs, ilkdördün evredeki Ay'ın yaklaşıl 3 derece kuzeyinde yer alacak. Her iki ci sim bu yakınlaşma sırasında güneydoğı tarafta ufuktan yaklaşık 21 derece yük seklikte Kova (Aquarius) takım yıldızındc kısa süreliğine görülecek. Bu yakınlaşm; ile sönük gezegenin uzayda yerini gösteri yor olması Uranüs'ün kolay bulunmasın sağlayacağı düşünülebilir. MarsUranüs buluşması: 1120 Ma 946/6 7 Mayıs 2005