Katalog

TartışmaEditöre Mektup ozel olarak ılgılenılmesı mutla ka gereken uç çok onemlı ko nuya ya hıç değınılmemış ya da son derece yuzeysel bır bı çımde değınılmıştır Bu uç konu, ozel sektorun teşvıkı, ArGe merkezlerı nın gelıştırılmesı ve AB Araş tırma ve Teknolojı Celıştırme Çerçeve Programları'ndan da ha etkın olarak yararlanılmdsı dır Kanımızca, bu uç konuyu ozel olarak dıkkate almayan bır stratejı ya da plan, en onemlı boyutları gozden kaçır mış olacaktır Kuşkusuz bazı sınaı uretım alanlarında ulkemızın rekabet ustunluğu kazanması, ozel sektorun ArGe hdrcamalarını yogunlukla bu sınaı uretım alanlarında yogunlaştırmdsı ıle mumkun olacaktır Bu sınaı uretım alanlan belırlen mış mıdır? Belırlenmışse hangılerıdır? Ozel sektor belırlenen sınaı uretım alanlarına nasıl yonlendırılecektır' Yonlendırılebıldıklerı durumda ongorulen duzeyde ArGe yapmaları nasıl ve hangı mekanızmdlar kullanılarak sağlanacak tır? Bu hususlara uygulama planında hemen hıç değınılmemıştır. Üniversite, toplum ve ötesi Üniversite kısaca, 'ü'st düzey bilim, araştırma ve eğitim kurumu' olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda üniversitenin toplumla ilişkisinin dayanaklarını ve toplumun üniversiteden beklentilerinin ipuçlarını bulabiliriz. nıversıte en başta, toplumda bıI I lımın saygınlıgını arttırma goreV ^ vıyle karşı karşıyadır Bılımın.bılım duşuncesının toplumca benımsenmesı, ulkenın adıyla ozdeşleşmış unıversıtelerı olması unıversıtelerın toplum yaşammda etkılı bıçımde kabul gorduğunu gosterır Oxford, Cambrıdge'ın Ingıltere'yı, Harvard, MIT ya da Yale'ın ABD'yı, Sorbonne'un Fransa'yı çağrıştırması, bılımın bu ulkelerde toplumsal yaşamın ayrılmaz bır parçasına donuştuğunu gosterır Ulkemızde de Cumhunyetle bırlıkte çağdaş anlamda unıversıteler oluşmaya başlamış ve butun eksıklerıne karşın (henüz dunya olçeğınde ılk 500 arasına gıren unıversıtemız olmasa da) bır üniversite geleneğımız oluşmaya başlamıştır, son yıllarda uluslararası yayın olçeklerınde 20 sıralara değın yukselmemız bu oluşumun kıvanç verıcı bır orneğıdır Ancak akademık duzlemdekı bu tırmanışın topluma yansımaları sağlanmadıkça bılımın toplurnda yeterlı saygınlığa ulaşması beklenmemelı Neler yapılabılır konusunu duşunmelıyız 1. En kestırme yol bılımteknolojı bagıntısı konusundakı çabaların arttırılmasıdır Bu elbette butun kuramsal bılgılerın teknolojı amaçlı olacağı ya da hemen yarın teknolojıye donuşecegı anlamına gelmez ,ancak sanayıunıversıte, ışbırlıgı turunden çalışmalarla bu yol dızgelı bır bıçımde ele alınabılırse bılımsel buluşlar daha genış kutlelere yayılabılır, onemlı olan bu çabaların sureklı olması ve yapılabılırlık çozumlemesı yoluyla somut sonuçlara ulaşabılmesıdır TUBITAK'ın ongoru çalışması bır başlangıç olabılır, ancak odak alanlar konusunda daha ılerı çalışmalar da gerekebıhr 2. Ancak bılımteknolojısanayı ılışkılerı konusunda asıl yapıiması gereken ulusal ve uluslararası olçekte olası gelışme alanlarını belırleyıp, dağınık çalışmalar yerıne bılımsel çabaların bellı alanlarda yoğunlaştınlmasıdır Bılımsel araştırmalannın sınırlandırıiması elbette duşunulemez ama hangı alanların uygulamayla ılışkılendırılmesının ulkemız koşullarında daha uygun olabıleceğı konusunda araştırma yapıiması , Sayın Bursalı'nın da sureklı belırttığı gıbı.ulkemızın kıt kaynaklarının akılcı kullanımı açısından onem taşımaktadır 3. Unıversıtetoplum ılışkılerının gelıştırıleceğı temel alanlardan bırısı de üniversite yakın çevre ılışkılerı ol mak gerekır Boyle bır ılışkının unı versıtenın çalışma alanını sınırlayacagı duşuncesı yersızdır, çunku ıstenen bu ılışkılerı çevre ıle sınırlamak degıl, ama çevreden başlamak, yakın çevre yı de onemsemektır Unıversıtelerın yurt duzeyıne dağılmış olmaları belkı boylece daha da anlam kazanacaktır (Elbette yenıden vurgulamaktd yarar var, bu durum unıversıtenın çevreye teslım olması anlamına gelmemelıdır) Sozgelımı, zıraat fdkultesı olan bır unıversıtenın yakınlarındakı koylerde hâlâ en ılkel bıçımde çıftçılık yapılıyorsa burada üniversite ıle toplumun olumlu etkıleşımınden soz edılebılır mı? Yerleşkesınde en gelışmış bılgısa yar bolumu olan bır unıversıtenın bı tışıgındekı koy ılkokulunda bır bılgı sayar bıle yoksa unıversıtenın bılımı yayma konusunda yeterlı çaba gosterdığı soylenebılır mı ? •* " 4. Ote yandan unıversıtenın de yakın çevreden ogreneceklerı olabılır Dıyelım bır buyuk kentte yetışen tıp oğrencılerı ara sıra da olsa koylerde uygulama yaptıklarında zor ama ger çekçı koşullarda hastadoktor ılışkısı konusunda daha somut bılgıler edınmezler mı ? Eğıtım fakultesı oğrencılerı, kentın en varlıklı okullarında uy gulama yapmak yerıne, guç koşullarda oğretım yapan bır koy okulunda dıl edınım kuramlarını daha gerçekçı bıçımde sınama olanağı elde edemezler mı ? 5. YOK Başkanı'nın da bır konuşmasında degındıgı gıbı, unıversıtenın bır gorevı de toplumsal konular da duşunsel onculuk yapmaktır Top lumun çagdaşlaşmasını gerıleten çalışmalara karşı tepkısını , toplumun gelışmesını hı/ldndıracdk konularda olumlu destegını yuksek sesle ve Mreklı dıle getırmek unıversıtenın vazgeçılemez gorevlerı arasındadır Açıkçası unıversıtetoplum ılışkısı ıkı yanlı bır ılışkıdır ve toplumun bılıme ısındırılması ıçın bılımın somut yuzuyle karşı karşıya gelmesı/getırılmesı gerekır Ote yandan unıversıtenın daha ınsan eksenlı bılımsel araştırmalara yonelmesı buyuk olçude toplumu ve oncelıkle yakın çevreyı daha ıyı tanımasına baglıdır Yalnızca bır toplumda yer almak yetmez, toplumla ıç ıçe olmak, toplumu daha yakından tanımak gerekır Prof. Dr. Ahmet Kocaman Hacettepe Un Dılbılım BI Emeklı oğretım uyesı hmtkocaman<ipyahoo com nın gereklı olduğunu duşunduruyor. TUTARSIZLIKLAR Uygulama planı yukarıda degınılen eksık lıklerın dışında çok onemlı ıç tutarsızlıklar da ıçermekte 2005/4 No'lu BTYK Kararının gerekçesınde belırtılen dort stratejık sosyoekonomık hedef ıle 20052010 donemındekı Oncelıklı Ko nular ve Oncelıklı Alanlar, cıddı çelışkı ıçınde Orneğın hedefler arasında, 'yaşam kalıtesının yukseltılmesı, 'surdurulebılır kalkınmanın gerçekleştırılmesı 've bılgı ve ıletışım teknolojılerı altyapımızın guçjendırılmesı' yer alırken, 2005 2010 donemınde 'temız uretım yapabılme', gıda guvenlığı ve guvenılırlıgını sağlama', 'sdglıklı ve çdğdaş kentleşme' çevre teknolojılerınde yetkınlık kazanma', 'bılgı toplumuna geçış ıçın teknolojık altyapının guçlendırılmesı' konuları oiKelıklı faalıyet konuları lıstesınden çıkarılmış1 Gerçekten 20052010 donemınde bu konulardan tumuyle vaz mı geçılecek? Boyie toptancı yaklaşımlar yerıne, 2003 2023 donemı ıçın belırlenen oncelıklı konular ıle ılgılı daha rdfine bır planlama yapıiması, ve bu donemın degışık safhalarında her bır oncelıklı konu ıle ılgılı hazırlık ya da uygulamaldrın detaylandırılmasının gerektıgı kanısındayız 20052010 donemınde oncelık verılecek Konular' ve 'Alanlar' karşılaştırıldıgında da, 'Konular' bazında oncelık dışı bırakılan 'esnek uretım', malzeme teknolojılen', bılgı toplumuna geçıs ıçın teknolojık altyapının guçlendırılmesı' başlıklarına karşın 'Alanlar' bazında 'bılgı ve ıletışım teknolojılen, malzeme tekııolojılerı', nanoteknolojı, 'tasarım teknolojılerı' ve mekatronık oncelıklı konumda tutuluyor Burada dd cıddı bır tutarsızlık goze çarpıyor ARGE LABORATUVARLARI Kdnımızca uygulama planında ozel ola rak değınılmesı gereken ıkıncı konu, kamu ArGe merkez ve laboratuvarlarının durumu ve bunların etkın hale getırılmelerıdır Çeşıtlı donemlerde kurulmuş kamu ArGe merkez ve laboratuvdrlarının buyuk bır kısmı, çağdaş olçutler goz onune alındığında yetersız durumdddır Bund karşın ıddıalı bır ulusal Ar Ge planı, bır yandan oncelıklı konularda kapasıte gelıştırecek, dıger yandan da o?el sektorun taleplerını karşılayabılecek bıçımde etkınlıkler yurutecek nıtelıklı kamu Ar Ge merkez ve Idbo rdtuvarldrını onemlı ogelerden bırısı olarak dık kate almak zorundadır Kuşkusuz bu tur merke/î ve laboratuvar ların bır kı.smı unıversıteler bunyesınde de bulunabılmelıdır Bu durumda da unıversıtesanayı ışbırlıgı konuları onemle dıkkate dlınmalıdır BTYK tarafından kabul edılen ulusal plan, bu konuları yeterlı duzeyde ıçermıyor ÇERÇEVE PROGRAMLAR Uygulama planında hemen hıç değınılmeyen dıger bır konu AB Ardştırma ve Teknolojı Gelıştırme Çerçeve Progrdmları'dır Bılındıgı uzere Turkıye 33 uyelı bu ortaklıga 2003 yılı başında ulusal bır heyecan ve ugraş sonucunda 33 uye olarak katıldı Avrupa Bırlıgıne uye ya da aday ulkelerın hepsı bu programlara katılıyor 2003 2006 yıllarında 6 Çerçeve Program yurutuluyor 20072013 yılları arasında yurutulecek olan 7 Çerçeve Programın hazırlıkları surduruluyor 6 ÇP katılım bedelı olarak Turkıye yaklaşık 200 mılyon Avro odeyecek 7 ÇP bedelı 700 mılyon Avro'yu aşabılır Sanayı ve araştırma çevrelerı ıçın buyuk olanaklar sunan çerçeve programdan Turkıye çok az yararlanabıldı 20012003 donemınde ulusal duzeyde buyuk bır hevesle sarılınan bu konunun, yenı TUBITAK yonetımı donemınde fazla onemsenmedıgı dıkkat çekıyor Çerçeve Programların sundugu buyuk olanaklar, bu konuya uygulama planında ozel bır yer verılmesı N SONUÇ BTYK tarafından alınan kararlar doğrultusunda hukumetın ArGe fonlarında onemlı ar tışlar saglama gırışımlerı elbette olumlu yonde gelışmelerdır Ancak, ulkemızın rekabet gucunu arttırma ve refah sevıyesını yukseltme ıle sonuçlanması ıstenen ArGe etkınlıklerının planlanma ve yurutulmesınde, sadece bellı mıktarda fonun dağıtımının yapıiması yeterlı olmayacak, hatta boyle bır yaklaşım kamu fonlarının boşa harcanması ıle sonuçlanabılecektır Acılen yapıiması gerekenler 20052010 uygulama planının yenıden ele alınması, sanayıleşme ıle ılgılı stratejık kararlann verılmesı bu stratejılerle uyumlu ArGe oncelıklerının belır lenmesı, yurutuluş ıle ılgılı olarak ulusal ınnovasyon sıstemınde gereklı duzenlemelerın yapılması, olarak ozetlenebılır 946/21 7 Mayıs 2005