Katalog

Bilim insanı Portre Birinci sınıflara Fikret Kortel'in, üçüncii sınıflara da Türk biliminin önde gelen adı Prof. Cahit Arf ın matenıatik eğitimi verdiği dönem bu okulda matematik eğitiminin altın çağı oldu. Robert Kolej Yüksek Okulu'nun 1971'de Boğaziçi Üniversitesi'ne dönüşmesi üzerine Pikret Kortel önce buradaki yarı zamanlı görevini sürdürdü, ardından da İstanbul Üniversitesi'nden emekli olup tüm zamanını Boğaziçi Üniversitesi'ne verdi. 1983 yılında yaş haddinden emekli oluncaya dek bu kurumda görev yapan Prof. Fikret Kortel 1981'de yetiştirdiği nesiller ve Türk bilimine yaptığı hizmetlerden ötürü TÜBİTAK Hizmet Ödülü'ne layık görüldü. Emekli oluşundan sonra da bol boi okuyarak bilimdeki gelişmelerden kopmadı. Prof. Fikret Kortel 15 Aralık 2004 tarihinde sessizce aramızdan ayrıldı. Ülkesinin eğitimine bu denli katkıda bulunmuş, yarım yüzyıl boyunca fizik ve matematiğin ışığını kuşaktan kuşağa aktarmayı ve insanları yalnızca eğitmekle kalmayıp, onları aydınlatma görevini de üstlenmiş bu örnek insanı saygıyla anıyor, özellikle de bilimden giderek uzaklaşıp karanlığa gömüldüğümüz bugünlerde, etkilerinin öğrencileri ve onların yetiştirdiği kuşaklarla üstel olarak artıp yolumuzu aydınlatmasını diliyoruz... rasında bir çok hocamdan bir çok yaralı şey öğrendim, ama fiziğin "ne" olduğunu Fikret Kortel'den! Onca okuduğum derste O'nun dışında hıç bir hocamız anekdot anlatmadı, oysa 0 her fırsatta bir anekdot anlatırdı; bunlar arasında eski ve yeni fizik tarihine ilişkin olanlar benim popüler fıziğe olan ilgimi kamçıladı ve yıllardır vermekte olduğum "fizik tarihi" derslerim için temel oluşturdu. Bir gün kontinuum mekanıği dersine girdiğinde bize asansörde karşılaştığı biraz yaşlıca bir matematik hocasının O'nu "Sen kontinuum mekaniği okutuyormuş>un ha?" diye küçümsediğini anlatmıştı (o hocamız "rasyonel mekanik" dersi verirdi ama daha çok "sürücülük eğitimi elkitabı" ile tanınırdı); o denli alçak gönüllüydü. Belki bunda bir süre birlikte çalıştığı Heisenberg'in de katkısı olmuştu; bize Heisenberg'in ağzından aktardığı bir anekdot şöyleydi: GüncelTıp /•. Mustafa Çetiner ' Doktor Gluckmann ve arkadaşlarının Paris'te 1988 yılında göbek kordon kanı (GKK) kullanarak yaptığı ilk kök hücre naklı ile başlayan ve günümüze dek uzanan süreç sonucunda, yaklaşık 3500 civarında GKK ile kenıik Iliği nakli gerçekleştirildiği bilinmektedir Avrupa Kemik iliği Nakli Derneği (EBMT) içinde yer alan Eurocord isimli merkeze 28 ülke ve 97 merkezden 1998 ile 2003 yılları arasında toplam 764 GKK naklı olgusu bildihlmıştir. Ülkemizde ise GKK nakli yapılan olgu sayısı 10'un biraz üzerindedir. istanbul Öniversitesi istanbul Tıp Fakü'ltesi (İÜİTF) Tıbbi BiyolojiAna Bilim Dalı Öğretim Üyeliği ve İÜİTF Kemik İliği Bankası ile WMDA (World Marrow Donor Assocıation), NMDP (National Marmw Donor Programj'nin Uluslararası Hematopoyetik Kök Hücre Transplantayon Koordinatörlüğü görevlerini yürüten Doçent Dr. Sarper Diler, Avrupa ülkelerinde bu konuda cıddiyasal düzenlemeleryapıldığını belirtmektedır Diler'in işaret ettiğiyasal düzenlemelere ve uluslararası güvenilir bilimsel kuruluşlann raporlanna kısa bir süre göz atmak bile, konunun ülkemizde ne derece kontrolsüz ve kötüye kullanıldığını anlamak için yeterlidir. Amerikan Pediatri Derneği (AAP)'nin Reuters Haber ajansına yaptığı basın açıklamasında, otolog (hastanın kendisine ileride kullanılmak üzere) GKK'nın toplanması ve saklanmasını destekleyecek yeterli bilimsel kanıtın olmadığı, GKK'nın bıyolojik birsigorta olaraksaklanmasının "akıllıca" bulunmadığı açıkça belirtilmiş; aileler, çocuklarının doğumu esnasında özel GKK bankalarından kaynaklanan duygusal bir ticaretle karşı karşıya kalabilecekleri konusunda uyarılmıştır. Nitekim, bebeklerin büyük çoğunluğu ilerleyen yaşlarında, saklanan GKK'nu asla kullanmayacaklardır. Kordon kanı konusu GKK kullanma olasılığının istatistiksel olarak ülkemizde son derece 1/10.000 200.000 arasında olduğu tahmin edil kontrolsüz ve kötüye kulmektedir. AAP, tüm ailelere GKK bağışını otolog fanılıyor Bütun bilim amaçlı değil, ancak başka hastalar için kullanılmak kuruluslan aldatma üzere ve "ücret" ödemeden yapmalarını önermektekarşısında insanları dir. Bu şekilde gereksinimi olabilecek hastaların GKK'nundan yararlanması sağlanabilir. uyanyor; Hiç bir bilimsel Fransız "AcadĞmie nationale de mudecikanıtyokl ne'nın 19 Kasım 2002 bildirgesinde ise, GKK'nun ileride kullanılmak üzere bir çeşit sigorta olarak saklanmasının uygun bulunmadığı belirtilmektedir. Çünkü yıllarca saklanmış GKK'dan başarılı nakillerinin yapıldığı henüz bilimsel olarak gösterilememiş, GKK'nın uzun süreli ve etkin biçimde saklanabıleceği kanıtlanamamıştır. Belçika'daki Conseil Supörieur d'hygie'ne ve Belgium CORD [BCB] isimli kuruluşlar 2002 yılında özetle aşağıdaki açıklamayı yapmışlardır. "Şu ana dek otolog amaçlı dondurulup sonradan çözülen GKK ile henüz tıiçbir hayat kurtulmamıştır. Bu amaçla talep edilen ücretler çok yüksektir. Bankaların akademik çevreler bünyesinde olmaması, amacın sadece para kazanmak üzerine kurulu ütopik bir oyun olduğunu göstermektedir". ABD'de faalıyet gösteren ve dünyanın en büyük kemik iliği verici bankalarından biri olan National Marrow Donor Program (NMDP)'nin 2003 yılı açıklaması son derece nettir. "Çocuğunuzun Biyolojik Sigortası olarak sunulan işlem doğru anlamlar ifade etmemektedir ve yasalardaki boşluklarından yararlanılarak devam eden bu uygulamalarda hayal kırıklığının yaşanması kaçınılmazdır". isviçre'de The Central Ethics Commission ofthe Academie Suisse des Sciences MĞdicales (Bulletin des mödecins suisses, 2002; 83: Nr 3, p. 8588) ve Sociutu de GynĞcologie et Obstutrique"m 2002 yılı bildirgeleri açıkça Ticari Kordon Kanı Bankacılığına karşı çıkmaktadır. Yukarıda anılan nedenlerle ispanya (Royal Decree 411/1996), italya ve Japonya kar amaçlı merkez kurulmasını yasal olarak yasaklamış ve bu tür faaliyetlerin Sağlık Bakanlığının yakın denetiminde gerçekleştirilebilmesine izin vermiştir. Sonuçta, gündelik gazete vemagazin dergilerinde kendisine yer bulan "bebeğinin kordon kanını donduraraksakladı ve onun yaşamını garantiye aldı" benzeri haberlerın bilimsel gerçeklerle hiçbir ilgisiyoktur. Türkiye'de bu konu ne yazık ki cıddi anlamda kötüye kullanılmakta ve ticari bir meta aracı haline getirilmeye çalışılmaktadır (llkemizdç hazırlanmakta olan yasal düzenlemelerin acilon hayata geçlrilnıesiııiıı yereklılığı açıktır. Ancak bu düzenlemelerin WMDA (Dünya Kök Hucre Donör Birliği), ve Avrupa Birliği Komisyonlarının biobankacılık, bioetik ve uluslararası biyolojik materyel kullanım ve değişim kuralları ile çelişmemesi gerekmektedir. cetiner. m@superonline. com Kordon Kanı Bankacılığı HEİSENBERG VE KONTEL "1925 sonlarında matris mekaniği şekline Max Born ve Pascual Jordan ile birlikte soktuğu ilk kuantum mekaniğinin matematiksel özeliklerini daha iyi anlamak için Jordan'la birlikte ünlü matematikçi hatta matematiksel fizikçiDavid Hilbert'i ziyaret ediyorlar. Hilbert onları BİLİM UYARIYOR: AKILLICA DEĞİL Ömür Akyüz Kortel'i anlatıyor ikret Bey'in adını 1959 yıhnda başladığım FizikMatematik öğrenimimin ikinci yılında hocalarım Belkıs Özdoğan ve Nezihe Taşpmar'dan duy'ardım; onun bir çok iconuda onları aydınlat.ığını söylerlerdi. Bu »özlerin etkisiyle üçün;ü yılımın başında 'Tejrik Fizik" Kürsüsünten dersler almaya başadım. Derslerin hepsiıi Fikret Kortel veriyorlu. "Teorik Mekanik", Elektromagnetik Tem", "Isı Teorisi", "Kuıntum Mekaniği", "Kontinuum Mekaniği", "İsatistik Mekanik", "Fizikte Matematik Metotlar" mdan dinlediğim dersler oldu. Bunların kimi ıenzerleri diğer kürsülerde de veriliyordu, ama lodern bir bakışla değil. F dinledikten sonra "Cenellikle böyle matrisözdeğer denklemlerinin arkasında bir diferansiyel denklem vardır, onu araştırın" demiş. Bu ikisi odadan çıkınca birbirlerine bakıp "bunadı herhalde" gıbisınden birşeyler söyleyip işlerine bakmışlar. (Oysa ki altı aya kalmadan Envin Schrödinger işte kendi adıyla anılan "O" diferansiyel denklemi bulacak ve de bunun HeisenbergBornJordan matrislerine eşdeğerliğini gösterecekti. Böylelike Heisenberg ile Jordan, Schrödinger'e Nobel armağan etmiş oldular.) Feza Gursey'in kürsüye profesör atanmasını çok istemişti; "profesörler kurulu"nun "Bir doçent nasıl olur da profesörlük için aday gösterir?" diye geri çevirdiğini de anlatmıştı. Adlarını sıralayabileceğimi sanmıyorum ama bize 22 değişik ders verdiğini söylemişti Fikret Bey; sanırım bunlar hep iç cebindc taşıdığı ince hir ccp defterınde ö'zetlenmişti. Ccbiııden çıkanr, hir göz atar, sonra da dersi zihninden anlatmaya başlar ve bitirirdi. R. Ömür Akyüz HAYALKIRIKLIĞIYAYANACAK Örneğin "Genel Fizik" Kürsüsünde veri;n "Elektrik" dersinde elektromanyetizmanın jmeli olan "Maxwell denklemlpri"ndpn hiç söz dılmıyor, eltklıikle manyerızma arasındaki işki ise neredeyse "mutlu bir raslantı" gibi suuluyordu (hoş, ilerki yıllarda bu "müzelik" suumların fizik tarihi kültürüme önemli katkılaoldu ya). Fen Fakültesindeki öğrenimim sı Yeditepe ve Boğaziçi Ünıv. 942/15 9 Nisan 2005