Katalog

iyolojisi liye geç? Üniversitesi'nden Margaret Clegg'in yaptığı bir araştırmaya dikkat çekerek, modern insanlarda dahi yaşı gösteren çeşitli işaretlerin arasında uyumsuzluk olabileceğini soylüyor. Clegg, Londra'daki bir mezarlıktan çıkan 18. ve 19 Yüzyıl'dan kalan insan kemiklerini incelemişti. Bu kişilerin yaşları mezar taşlarında yazılı olmakla birlikte, Clegg bu bilgileri kapatarak, kendi bulgulanyla örtüşüp örtüşmeyeceğini test etmek istedi. Sonuçta diş yaşı ile kemik yaşı arasında, Turkana çocuğunda olduğu kadar, büyük bir farklılık olduğunu keşfetti. Sözgelimı 10 yaşındaki bir çocuğun iiş yaşı 10 olarak hesaplandığı halde, is<elet yaşı 6, boyu ise 11 yaşındaki bir ço;uğa eşitti. Anton, bütün bu bulgulara da;anarak H.erectus'un modern insanın bürüme özelliklerini kazanmış olduğuna nandığını belirtiyor. BEYİN FIRTINASI Gençlerde görülen bazı davranış özelliklerinin nedeninin, beynin bazı bölümlerinin gelişimini adölesan dönemde hâli sürdürmesi olabilir mi? Prefrontal korteks yüksek bilinç düzeyindeki zihinsel faaliyetlerden sorumlu kısımdır.Ayrınlılı plan yapmak, bu planları uygulamak ve bu planlara ters düşen eylemleri engellemek gibi süreçler bu kısımda işleme konur. Prefrontal korteks Korpus kallasum ventnl striatum cısmi Bunlar beynin sağ ve sol kısmını birbirine bağlayan sinir lifleridir. Lisan öğrenme ile ilgili olan kısımlar buluğ çağında ve öncesinde çok hızlı bir gelişim gösterir. Ancak gelişmenin hızı daha sonra yavaşlar. 12 yaşından sonra yeni bir lisan öğrenme yeteneğinin azalmasının nedeni bu olabilir. Korpus Kallosum ıneal bezi Oksipıdal lob Sağ ventral striatum cismi Beynin bu bölümii, sonunda kişiyi ödüllendiren davranışları harekete geçirir. Geçen yıl yapılan bir araştırmaya göre, ödüle dayalı bahis oyunları sırasında, ergenlik çağında olanlarda beynin bu bölümii yetişkinlere göre daha az hareketli. Bilim adamlan ergenlerin mağaza hırsızlığı veya uyuşturucu kullanma gibi riskli ancak ödül getiren davranışlara daha meyilli olmalarının nedenini, beyinlerinin bu kısmında faaliyetin az olmasına bağlıyor. iddialar da var. Kî AYAK ÜZERİNDE YÜRÜME /EERGENLİĞİN EVRİMİ Eğer Anton haklı ise ve küçükbeinli H.erectus, ergenlik döneminden geçiyse, bu keşif büyük beyin ile geç büyüme rasındaki bağlantının geçersiz olduğunu österiyor. UrbanaChampaign'deki Illiois Üniversitesi'nden antropolog Steven «igh, uzun zamana yayılmış büyüme ile dölesan dönem arasındaki bağlantının an bulgularla zayıfladığına dikkat çekior ve bu kuramın, adölesan dönemde büiimenin nasıl olup da ani bir sıçrama gös•rdiğini açıklayamadığını belirtiyor. Pek )k primatın vücutlarının spesifik bölgelende, olgunlaşma sürecinde ani gelişmer olduğunu tespit eden Leigh, yiyeceğin 3İ olduğu dönemlerde ani büyüme atakrının yaşanmasının normal olduğunu işünüyor. Böylece büyüme sürecinde, dasız kalma tehlikesi bertaraf edilmiş uyor. İnsanı diğer primatlardan ayıran ı önemli fark, büyümenin spesifik keiklerde değil, tüm iskelette etkili olması. :igh için bu çok önemli bir ipucu. Eşgüimlü, geniş kapsamlı bir büyümenin, :un mesafeleri yürüyebilmek için doğru antılı bir iskeletin gelişimine zemin ha'ladığını söyleyen Leigh, "iki ayak üzeıde yürüyebilmek için tüm iskeletin doğorantılar dahilinde gelişmesi çok önemir" diyor. Leigh'in kuramına göre ergenlik, iki ak üzerinde yürüme ve gelişmiş bir beytaşıma amacına yöneiik olarak evrimleşş bir dönemdir. F'osil kanıtlarına göre ılanmız iki ayak üzerindeki ilk adımları6 milyon yıl önce atmış olabilir. Hayatkalmak için yürümek önemliyse, ergendönemindeki ani gelişme ataklarının "imi çok eskilere dayanıyor. Bu iddiasıı kesinleşmesi için daha fazla sayıda honid iskeletinin incelenmesi gerektiğine îinen Leigh, bu doğrultuda çahşmalarısürdürüyor. Diğer taraftan bazı antrooglar Leigh'in söz konusu kuramını bifazla "iddiah" buluyor. Kaldı ki ergendöneminin evrimi konusunda başka Beyin pineal bezi melatonin denilen, geceleri daha fazla salgılanan bir hormon salgılar. Hormonun yükselmesi vücuda uyku vaktinin geldiğini haber verir. Adölesan döneminde melatonin çocuklarda veya yetişkinlerde olduğundan daha ileri bir saatte zirve yapar. Bu nedenle ergenler geceleri geç yatmaya ve sabahlan geç kalkmaya yatkındır. annelerinin ilk çocuklarının ölme riski, diğer türlerin ilk çocukJarının ölme riskine oranla daha fazladır." Erkeklerde bunun tam tersi görülür. Erkek çocuklar 1314 yaşlannda hayatta kalma şansı olan spermler üretebilirler. Ancak bu dönemde hâlâ çocuk görünümlerini muhafaza ederler. Bunların tam erkek görüntüsüne kavuşmaları kas gelişimlerinin tamamlanması18 yaş civannda gerçekleşir. Bu arada kendisini erkek gibi hisseden erkek çocuklar, yetişkin erkeklere rakip olmadan veya yetişkin kadınlar için çekici bir eş görüntüsü yaratmadan cinsel deneyim kazanabilirler. Bogin'in kuramı Leigh'inkinin tam tersi önermeler içerir. Adölesan döneminin zamanlaması, yalmzca insanlara özgü kültürel faaliyetlerle ilgili ise, ergenlik dönemi yalnızca bizim türümüze özgü bir olgudur. Bogin,"H.erectus kesinlikle ergenlik Beyin pineal bezi Beyincik Beynin bu bölümii adölesan döneminin son evdelerine kadar gelişimini sürdürür. Vücudun duruş, hareket ve dengesinden sorumludur. Hareketlerin yumuşak ve uyumlu olmasını sağlar. Ayrıca beynin hareketten sorumlu diğer bölgelerini de etkiler. Diğer bilişsel fonksiyonları ve dilyeteneği ilede ilgilidir. dönemi yaşamamıştır. Leigh'in ve Bogin'in kuramları gibi birbiriyle bu kadar çelişen iki zıt görüşün sağlam bir temele oturtulması için ileri fosil çalışmalarının yapılması gerekir. ÜREME VE ERGENLİĞİN EVRİMİ Dearborn'daki Michigan Üniversitesi'nden Barry Bogin tarafından ortaya atılan bir başka iddiaya göre, insan türüne özgü ergenlik gelişımınde zamanlama, ilk üreme çabalarının başarılı olması için programlanmıştır. Bogin'e göre kızlar, 18 yaş civarında, tam üretkenliğe erişmeden önce yetişkin vücut şekline sahip olurlar. Bogin bu fıkrini şöyle savunuyor: "Doğurgan görünüm ile doğurgan olma arasında geçen zaman zarfında kadınlar, çocuk doğurma riski taşımadan erişkinlere özgü sosyal, cinsel ve kültürel faaliyetlerde deneyim kazanma fırsatını yakalarlar. En sonunda kendi çocukları olduğu zaman, onlara bakabilecek deneyimi kazanmışlardır. Bu nedenle insan UZUN YAŞAMIN ETKİSİ Bu konudaki tartışmalar devam ededursun, son bulgular bilim adamlarının tümünün kabul ettiği bir gerçeği su yüzüne çıkartıyor: Ergenlik döneminin işlevi ne olursa olsun, büyüme sürecindeki gecikmeler ve ani sıçrayışlar insan ömrünün uzamasının bir sonucudur. Bu nedenle ergenliğin ilk çıkış noktası üzerinde yapılan araştırmalarda, bilim adamlarının üzerinde durması gereken konu türlerin yaşam sürelerinin karşılaştırması olmalı. Ann Arbor'daki Michigan Üniversitesi'nden Rachel Caspari de işte bunu yapıyor. Caspari'nin Temmuz" 2004'de yayımianan son araştırmasına göre, Homo sapienleri diğer hominidlerden ayıran en önemli özellik daha uzun yaşamaları. Caspari, H.sapiens'lerde uzun yaşamın 30.000 yıl önce belirginleştiğine dikkat çe" kiyor. Uzun yaşam kuramına göre Neanderthal ve H.erectus, adölesan büyüme evresi için zaman kaybetmeden hızlı bir şekilde erişkin olmak zorundaydılar. Bu durumda Bogin'in bizim ilk ergenler olduğumuza ilişkin iddialarının doğruluk payı artıyor. Reyhan Oksay Kaynak: New Scientist, 5 Mart 2005 Haftaya: Gençliğin Cinselliği Adölesan Dönemi nedir? Genellikle çocukluktan erişkinliğe geçiş dönemi olarak kabul edilen adölesan dönem, gerçekte fiziksel, psikolojik ve sosyal olgunluğa erişmenin tamamlandığı bir dönemdir. Dünya Sağlık Örgütii tarafından (WH0) 1019 yaş grubu "adölesan" yaş grubu olarak, 1524 yaş grubu ise "gençlik" dönemi olarak tanımlanmaktadır. Her ne kadar adölesan yaş grubu için bazı yaş sımrlamaları getirilmeye çalışılsa da, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı uzmanlarına göre bu dönemi kesin bir zaman aralığına oturtmak oldukça zordur. Bu döneme genel olarak, Batı dillerinde büyüme anlamına gelen "adölesan" adı verilir. Ingilizcedeki '1eenage" sözcüğü de 1319 yaşları arasındaki gençlik dönemini kapsar. 942/13 9 Nisan 2005