Katalog

Dilİmlâ Nokta mı virgül mü? Okuduğum iiç gazetenin (Cumhuriyet, Birgiin, Radikal) döviz kurları bölömünü her gün dikkatle inceliyorum. Yeni Liraya geçmeden ö'nce kimi sayılar yanlış, kimileri doğru basılıyordu. YTL'den sonra bu iiç gazetenin verdiği biitün rakamlar, tiimüyle yanlıştır. Güney Gönenç* yer almaktadır Yanı, ornegın 13 YTL + 25 Ykr şoyle yazılacaktır 13,25 YTL, yanı vırgullu, pı sayısı şoyle yazılacaktır 3,1416 (vırgul) ve Turkıyenın nufusu şoyle yazılacaktır 61 253 546 (nokta) Ne var kı ayırma ımı olarak 'nokta' kullanmaksızın bu sayı şoyle de yazılabılır 61 253 546, hatta boşluk da bırakılmayabılır o zaman sayı şoyle olur 61253546 Bu konuda Turkıye normu bıraz aşağıdd gorecegımu gıbı ıkıncı bıçımdır, yanı uçlu basamak kumelerı arasına boşluk koy mak Şımdı bu soyledıklerımızın dayanak larını verelım T rafik akışının yonu açısından ulkeler ıkıye ayrılır, oyle bılırız Motorlu araçlar Brıtanya'da, geçmışte Ingılız somurget.1 olmuş kımı ulkelerde, orneğın Kıbrıs'ta, yolun solundan gıderler, dunya nın obur ulkelerınde ıse yolun sagından Gerçı ınsan, ulkemızde 'şerıt ıhlalı"nden oturu oluşan trafik kazalarına bakınca ' acaba bır uçuncu çeşıt ulke kumesı de mı var? dıye duşunmeden edemıyor, Tur kıye'yı, araçların rastgele bır bıçımde yo lun hem sagından, hem solundan gıttıklerı bır ulke olarak nıtelendırmek epey abartma ve şaka payı ıle olanaklıdır Ulkemızın boyle kendıne ozgu "uçuncu grup' uygulamaları epeyce fazla Bunların başında bu yazının konusunu oluşturan noktavırgul karmaşası gelıyor Bılındıgı gıbı sayıların yazılmasında kullanılan ıkı noktalama ımı vardır Nokta ve vırgul 1 KeMrlı sayılarda, sayının tamsayı kısmı ıle kesır kısmını bırbırınden ayıran ve bu yazıda "ondalık ımı" olarak adlandı racağımız ım 2 Buyuk, çok basamaklı sayılarda (okunma kolaylıgı saglamak amacıyla) ba samakları uçer uçer ayırmakta kullanılan ve bu yazıda ayırma ımı olarak anacağı mız ım. Dunya ulkelerı bu ımlerın kullanımı açısından ıkı kumeye ayrılıyor 1 Ondalık ımı olarak 'nokta', ayırma ımı olarak 'vırgul' kullanan ulkeler Bu kumede Brıtanya ve ABD yer almaktadır 2. Ondalık ımı olarak 'vırgul', ayırma ımı olarak 'nokta' kullanan ulkeler Bu kumede Brıtanya ve ABD dışındakı hemen butun ulkeler yer almaktadır Tum dunya ulkelerının uyesı olduğu Uluslararası Standartlar Orgutu'nun (ISO) kara rıyla 1960'ta kabul edılmış olan Uluslara rası Bırımler Sıstemı'nde de (SI) bu kullanım bıçımı ongorulmektedır Bunlara, bu kez yukardakı trafik akı^. yonu orneğınde olduğu gıbı ışe bıraz şaka karıştırarak degıl, çok uddı bır bı çımde, uçuncu bır kategorı eklemek ola naklıdır 3. Ondalık ımı ve ayırma ımı olarak 'nokta' ve 'vırgul'u rastgele ve karmakarı şık bır bıçımde kullanan ulkeler Bu kumede bıldığımız kadanyla yalnızca Turkıye yer almaktadır * Aslında durum açıktır Turkıye yukarda' belırtılen kumelerden ıkıncısınde TSE,TDK NEDİYOR? 1. Turk Standardları Enstıtusu'nun 27 4 1994'te karar dltına aldığı TS 1990 sayılı ve Buyuklukler, Bırımler ve Sembol ler Genel Ilkeler başlıklı Turk Standardı bu konuyu çok kesın bıçımde hukme bag Gezegenler Kılavuzu tiimüyle doğru yazım içinde kalırken Kaos, Rastlantı ve Kaos ve Yıldızların Zamanı başlıklı kitaplar baştan sona yanlış yazım örnekleriyle doludur. lamaktadır Konumuzla ılgılı bolum ay nen şoyledır ' 1 4 3 1 Sayıların Basılması Sayılar dık tarzda basılmalıdır Çok basamaklı sayıların okunmalarını kolaylaştırmak ıçın ondalık ışaretın den sola ve sağa olmak uzere sayı uygun gruplara, tercıh edılecek uçlu gruplara ay rılabılır, grup arasında kuçuk bır boşluk (bır harf genışlıgınde) bırakılmalı, grupları ayırmak ıçın vırgul, nokta veya başka bır ışaret kullanılmamalıdır 14 3 2 Ondalık Işaretı Sayıların ondalık kısımlarının (kesır lerının) gosterılmesınde 'vırgul' kullanılmdlı, nokta kulldnılnidmalıdır Sayı bırden kuçukse ondalık ışaretınden once sıfır ge tırılmelıdır" Burada şu açıklamalara gerek var sanıyorum "Sayılar dık tarzda basılmalı dır" tumcesının anlamı 'ıtalık degıl dık harflerle basılmalıdır' anlamındadır (stan dardın daha oncekı maddelerınde hangı sımgelerın ıtalık basılması gerektığı tıtızlıkle belırtılmekteydı) "Uçlu grup[lar] ara sında kuçuk bır[er] boşluk bırakılmalı, başka bır ışaret kullanılmamalıdır' huk mu ıse 13 261 sayısının, tum dunyaya or nek (') olacak harıka (') bır Turk ıcadına kapılanarak, "13 bın 261" bıçımınde yazı lamayacagını da belırtmış olmaktadır Alıntıdakı son tumce ıse, ornegın 0,623 (vırgul) sayısının, kımı zuppelerın Amerıkancaya oykunerek yazdığı gıbı sıfırsız olarak 623 (nokta) ya da ,623 (vırgul) bıçımınde yazıldmayacağını belırtıyor 2. Turk Dıl Kurumu'nun (Devlet da ıresı halıne getırılen orgutu kastedıyorum) 2000'de yayımlanan Matematık Terımlerı Sozlugu'nun ondalık açılım' ve ondalık gosterım" maddelerınde (s 293) açıkça 'vırgul' anlatılıyor ve verılen ornek lerde 'vırgul' kullanılıyor (2/5) 0,4 (vır gul) gıbı Aynı sayfadakı ' ondalık vırgulu" maddesı ondalık vırgulunun tanımını yaptıktan sonra yabancı dıllerdekı karşılıklarını verıyor Almanca "Oezımalkomma", Fransızca 'vırgule decımale', Ingılızce "decımal poınt', Azerıce "onlukvergul" ve Rusça "desyatıçnaya zapyataya" ["Komma" Almancada, "zapyat" Rusçada vırgul demek, terımın Ingılızcesı ıle otekı dıllerdekı karşılıkları arasındakı ayrıma dıkkat edınız] Ataturk'un Turk Dıl Kuru mu nun terım sozluklerı de aynı norma bağlıdır 3. Buyuk Dıl Kılavuzu (Nıjat Ozon, 1995) bu konuda aynen şunlan yazıyor "(Nokta) Sayı basamak larının arasına konur 17.877, 155 380, 43 199 543 Uyarı 1 Anglosakson ulkelerınde sayı basamaklarının ayrılmasında nokta yenne vırgul kullanılır Bu ulkelerde nokta, sayıların ondalık bolumlerını ayırır Yanı anglosakson ulkelerınde bu konudakı noktalama, obur ulkelerdekının tam tersıdır" ' (Vırgul) sayıların ondalık bolumlerınden once konur 2,5, 11,7, 11 183,75 Uyarı: Anglosakson ulkelerınde ondalık bolumlerın belırtılmesınde vırgul yenne nokta kullanılır Bu ulkelerde vırgul, sayı basamaklarını ayırır" 4. 28 Ocak 2004'te kabul edılen 5083 sayılı Yenı Turk Lırası Yasası'nın 2'ncı maddesı şoyledır "Turk Lırası degerler Yenı Turk Lırasına donuşturulurken, bır mılyon Turk Lırası (1000 000 TL) [nokta] eşıttır bır Yenı Turk Lırası (1 YTL) degışım oranı esas alınır' Yasada ayırma ımı olarak 'nokta' kullanıldığına dıkkat edınız Kıtaplarda da durum karmakarışık tır, Tubıtak yayınlarında konunun çevır menın ınsafına (ya da ızanına) kaldığı an laşılıyor Orneğın Gezegenler Kılavuzu tu muyle dogru yazım ıçınde kalırken Kaos Rastlantı ve Kaos ve Yıldızların Zamanı başlıklı kıtaplar baştan sona yanlış yazım örnekleriyle doludur Başka kıtaplarda da durum boyledır Şunu da ekleyelım Yayın dunyamızda On Nokta Otuz Uç başlıklı bır kıtabımız bıle mevcuttur Yenı Turk Lırasına geçışten sonra ozellıkle onem kazanan bu konuda TC Merkez Bankasfnın ve Garantı Banka sı'nın ınternet sıtelerı de norma dikkatle uymaktadır Burada hemen şunu ekleyelım Bu bankaların sıtelerı bundan altı ay once normun tamamen tersı bır uygula ma ıçındeydı Demek kı bılınçlı bır duzelme soz konusudur Başka bankaları bılemıyorum, ama ornegın T Iş Bankası ve Oyakbank sıtelerı ıse şu anda tumuyle yanlış bır yazım sergılıyor GAZETE, RADYO, TV Gazetelerımız, radyo ve televızyon larımız ıse ne yazık kı tam bır kargaşc ıçındeler Her gun BBC Radyosunur Turkçe yayınlarını dınlıyorum Brıtan ya'nın Turk normuna taban tabana zı olan "ondalık nokta"nın vatanı olmasın. karşın BBC yayınlarında bır kere bılı 'nokta" sozcugu ışıtmedım Her gun, bor sa haberlerını verırken, orneğın dolarıı değerını Japon yenı turunden "yuz be vırgul kırk ıkı" dıye anons ettıkten sonr mıkrofonu Turkıyedekı borsa habercıs spıkere uzattıgı andan ıtıbaren vırgulnot ta karmaşasının daha doğrusu nokta kıı lılığının çukurunda debelenmeye başlıyt ruz Okuduğum uç gazetenin (Cumhur yet, Bırgun, Radikal) dovız kurları bolı münu her gun dikkatle inceliyorum Yeı Liraya geçmeden once kımı sayılar yanlı kımılerı doğru basılıyordu YTL'den sonr bu uç gazetenin verdığı butun rakamla tumuyle yanlıştır Bu, bılgısayar olanakl rı sorunu falan da degıldır Hepımız bı yoruz, sozcuk ışlem programları kullanu ya soruyor "Dunyada ıkı sıstem var, s hangısını kullanmak ıstıyorsunuz" dıy Tam ' uçuncu yol"cu oluşumuza bır ornt vereyım ' 2005 Kıdem Tazmınatı Tavan başlıklı yazıdan (Cumhuriyet, 24 1 200 "nokta cennetı" bır tablonun uç satırı alıyorum (Bu ornek her gazetede h gun yayımlanan yuzlerce benzerınden 1 rıdır) Gösterge Genel Aylık 1500 Ozel Tazmınat 9 500 Tavan 172715 Katsayı 00416 0 0416 Ucı 624 790 UYANLAR UYMAYANLAR Tübıtak'ın BilimTeknık dergısı, Matemaük Dünyası dergısı Ana Britannica ve Büyük Larousse ansıklopedılerı Turk normuna tıtızlıkle uymaktadır Ne yazık kı aynı şeyı Cumhuriyet BilimTeknik ve Bilun ve Gelecek dergılerı ıçın soylemek olanaklı degıldır [Karıneyle anlıyoruz 1500 "binb yüz" anlamında, 0 0416 "onbınde 41 anlamında, 62 40 ' 62 YTL 40 YKr" an mında kullanılmış, gerçek bır ucube ol 1 727 15 ıse "1727 YTL 15 YKr1 dem oluyor'] Ya da, dıyelım, onumuzde bır tal var, tablonun başlığı "Turkıye'nın pır ıthalatı mılyar TL olarak' Sutunlard 937/16 5 Mart 2005