Katalog

Paleontoloji Şekil 4 Erken Jura Döneminde 205195 my öncesi diinyada Kuzey Amerika ile Güney Amerika arasında Atlantik Okyanusu'nun ilk dönemleri belirginleşir. Tetis Okyanusu'nun etkinliği halen devam etmekte4» • . dir. Şekil4a Türkiye'nin bulunduğu coğrafya'da KimmeridKıtası biraz daha kuzeye yaklaşarak Paleotetis'i tüketmeye başlamıştır. Bundan sonra ise Karadeniz eski bir okyanus kalıntısı olarak belirginleşecektir. larda dinozorlar yaşamıştı! Bu sav gerçekten doğru olabilir miydi? Bunu bilebilmemiz için, şu basit soruları cevaplamak gerekecektir. Dinozorlar Anadolu'da yaşadı mı? Yaşadıysa, fosillerini nerelerde bulabilirdik? Bunlar nasıl hayvanlardı? Ne yer ne içerler, nerede yaşarlardı? Balıklar gibi suda yüzen, kuşlar ğibi havada uçanları var mıydı? Yoksa yalnız karalarda mı hayatlannı sürdürdüler? Genelde dinozorlar hakkında bilgilerimiz aslında çok da az değil. Ulaşabileceğimiz birçok bilgi kaynağı var. Örneğin internet gibi. Ama bu kadar kolaylığa rağmen ne yazık ki araştırmadan, bunların ne olduğunu bilmeden haber yapmak, yalnız bizim basına ve haber kaynaklarına özgü olsa gerek. İşte garip bir örnek "Tarsus'ta Dinozor fosili." vücutlan zırhlı olanlar. B Marginocephalia Başları boynuzlu olanlar. Örneğin Triceratops C Ornithopoda Edmontosaurus gibi ördek gagalı olanlar. Saurischia/Kertenkele kalçalı dinozorlar. Bunlar da iki grup altında toplanır. A Sauropodomorpha/Kertenkele kalçalılar. Bunlar dört ayakları ile yere basan, uzun boyunlu, uzun kuyruklu, otçul dinozorlardır. Örneğin, Diplodocus ve diğerleri. B Theropoda /Korkunç ayak. Kertenkele kalçalı bu ikinci grup, iki ayakları üzerinde (bipedal) yürüyen etçil dinozorlardır. Örneğin Tyrannosaurus veya Allo ekil 5 Orta Jura Döneminde 180165 my önce Orta Atlantik Okyanusu'nun belirginleşmesi devam eder. Kıtalarm birbirinden uzaklaşmaları deniz dibi yayılmalarıyla devam etmektedir. Şekil 5aTürkiye'nin bulunduğu coğrafyada bu zamanlarda fazla bir değişiklik yoktur. Ancak kuzeyde Karadeniz yavaş yavaş bugünkü şeklini almaya başlamıştır. Karpatlar, Alpler ve Anadolu halen sular altındadır. Doğal olarak bu coğrafya dinozorların yaşayamayacağı yerlerlerdir. yüklüğündeki karalar dinozorlar için ideal yaşam alanlarıdır. Dinosauria grubu 2. zamanın (Mesozoyik) başlarında Triyas döneminin ortalarında yaklaşık 242227 milyon yıllar arasında Sürüngenler / Reptilia'nm bir kladı olarak evrimleşmiştir. Jura ve Kretase donemlerinde tüm dünya kıtalarına yayılmışlar, 65 milyon yıl önce de dramatik bir şekilde yaşamdan çekilerek yerlerini memelilere bırakmışlar, 177 milyon yıl dünya yaşamının efendileri olmuşlardır. Kretase dönemi başlarında kemirgen büyüklüğündeki ilkel memelilerin ortaya çıkışları; bu kara hayvanlarını besin bulmada zorlamış, ayrıca evrimlerinin son zorlar ile ilgili konuşmalarda akla gelen ilk sorulardır. Mesozoyik (II. zaman) 24265 milyon yılları arası Tetis Okyanusu ile kaplı Anadolu enlemlerinde dinozorların yaşayabilmesi söz konusu olamaz. Bu okyanuslarda ancak su sürüngenleri yaşayabilir. Örneğin, Kastamonu'da kafatası fosili bulunan geç Kretase dönemi okyanuslarının sığ ortamlarının deniz sürungeni/ kertenkele Mosasaurus gibi (Bardet ve Tunoğlu, 2002). Mesozoyik'te dünya örneğin Orta Jura'da 180165 milyon yıl önce ve bugünkü Anadolu'nun bulunduğu coğrafya nasıldı? (Bakınız eski coğrafya ile ilgili tüm şekiller; Dünya'nın Mesozoyik paleocoğrafık evrimi içi internet adresi jan.ucc.nau.edu/rcb7/latetrimed.jpg) diye bir soru sorduğumuzda, konuyu bilmeyen kaç kişi buna cevap verebılir? Sorunun cevabı bize Anadolu'da dinozorların yaşayıp yaşayamayacağını söyleyecektir. Yoksa her diş parçası ya da kemik veya çenenin bir dinozora ait olduğunu söylemek doğru olmayacaktır. Bir memeli hayvan çenesi ve dişi ile bir dinozorun çenesi ve dişi arasındaki fark nasıl olmalıdır? Bunu bilmeyenler, iri azı dişli bir fili, dinozor sanıp, dinozor bulduk diye medyayı ayağa kaldırabilir. Tarsus Dinozoru ne yazık ki böyle bir dinozordur! Bu yıl bahar ayında Paris Paleontoloji Müzesinden gelecek olan bilim adamları, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Bnstıtüsu uzmanları ile birlikte Anadolu'nun bazı yerlerindeki, dinozorların yaşadıkları donemlere ait kara koşullarının egemen olduğu kuçük kara parçalarında bu canlılara ait izleri arayacaklardır. Belkı kuçuk boyutlu ve ilk ortaya çıkan dinozorlaıa ait Sayfayı çeviriniz DİNOZOR NEDİR? Kelime anlamı bilim literatüründe dinosauria, Yunanca'da deinos (korkunç), sauros (kertenkele) ya da Türkçe karşılığı korkunç kertenkele olarak bilinir. Bu tanımlama ilk kez İngiliz bilim adamı anatom Sir Richard Owen (1841/1842) tarafından kullanılmıştır. Bunlar iri cüsseli, bazen de küçük boyutlu korkunç görünümlü soğukkanlı sürungenlerdir. Kıtalar gibi geniş kara parçaları üzerinde yaşamlarını otçul ve etçıl beslenerek sürdürdüler. Sistematikleri: İlk ortaya çıkışları 240 milyon yıl önce 2. zamanın başlarında Triyas zamanının ortalarıdır. İki büyük gruba ayrılır ürnıthischia / ya da kuş kalçalı dinozorlar: Bunlar otçul olanlardır ve üç büyuk gruptan oluşur. A Thyreophora Stegosaurus gibi Şekil 1Otçul Dinozor Diplodocus Şekil 2Etçil Dinozor Tyrannosaurus saurus gibi, cinsler dinozorlar arasında en saldırgan olanlardır. Evrimleşmeleri ile birlikte Jura ve Kretase donemlerinde çeşitlenen bu sürüngenlerin korkunç görünümlü olanları yani dinozorlar, çeşitli boyda olabilir. Otçul olanları daha sakin olup, ağır ve oldukça iri cüsselidir. Örneğin bir Diplodocus gibi. Etçiller, günümüz yaşamında olduğu gibi kuralı bozmaz. Hareketli ve saldırgan tiplerdır. Örneğin Tyrannosaurus ve Allosaurus gibi. basamaklarında oluşları ve o meşhur devasa göktaşının dunyaya çarpması gibi nedenler, dinosauria ile birlikte birçok sürüngenin sonunu hazırlamıştır. Yaşam mücadelesinde kalabilmeyi başaran bazı sürüngen grupları ise yollarına devam ederek gunümüze kadar gelmişlerdir. ANADOLU'DA YAŞADILAR MI? "Bu hayvanlar Anadolu'da yaşadı mı? Yaşadıysa fosıllerı nerededır? Ne gibi ozellikleri ile tanınırlar? Ulkemızde dino YAŞAM ORTAM VE ZAMANLARI Amerıka, Asya, Afrıka gıbı kıta bu 939/9 19 Mart 2005