Katalog

YerbilimleriDeprem Karlıova'da 7'lik deprem beklentisi 12 ve 14 Mart 2005 Karlıova depremleri ve düşündürdükleri: Erzincan ile Karlıova arasındaki Yedisu fay parçasında 1784'te meydana gelen ve 5000 civannda can kaybına ve 90 km kadar yüzey kınğına neden olan depremden bu yana geçen 221 yılda ö'nemli oranda bir gerilim boşalımı oluşmadı. Bu kırılmamış fay üzerinde 6.7 ile 7 arasında bir deprem olması olasıdır. Bu olası deprem için süre vermek eldeki veriler ile mümkiin değil. Ancak son büyiik depremin 1784 te olduğu, Kuzey Anadolu Fayı için tekrarlanma aralıklarının en îazla 250 yıl olduğu gözetilirse bö'lgedeki bu depremin ö'nümüzdeki 30 yıl içerisinde gerçekleşme olasılığı var. Okan Tuysüz (*) Korhan Erturaç (**) Şekil 112 ve 14 Mart 2005 depremlerinin yeri ve deprem çöziimleri nen enerjiyi biriktiren ve deforme olan kayalar, deformasyonun gücü sürtünme fay blokları arasındaki sürtünme dayanımını yenecek seviyeye gelınce aniden hareket eder ve deprem oluştururlar. Depremin olması ile birlıkte kayalar içerisinde o zamana kadar biriken enerji depremin odak noktasından salınır, fayın kırılması sonucunda harekete geçen bloklar bir miktar atılır. Fayın iki tarafındaki kayalar ise deforınasyon öncesindeki hallerine dönerler. Kırılan ve belli bir yöne hareket eden fay blokları kırılmamış olan komşu faylara fazladan bir gerilim uygulayabilirler. tis okyanusu günümüzden yaklaşık 11 mılyon yıl önce bu okyanusun kuzeye (Anadolu levhası altına) dalıp batması ile kapanmış, bunun sonucunda Arap yarımadası Anadolu ile çarpışmış, Kızıldeniz boyunca Afrikadan ayrılan Arap yarımadası kuzeye ilerlemeye devam ederek Doğu Anadolu'yu sıkıştırmaya başlamıştır. Bu sıkışmayı başlangıçta kısalıp kalınlaşarak karşılayan Anadolu daha sonra daha rahat bir ortam olan batıya doğru kaçmaya başlamıştır. Anadolu'nun bu batıya kaçışı Karlıova'dan başlayarak batıya uzanan iki büyük fay boyunca gerçekleşmiştir. Bunlardan güneyde yeralan Doğu Anadolu fayı Karlıova ile Antakya arasında uzanan yaklaşık 650 km uzunluğunda sol yanal atımlı bir faydır. Karlıova'dan başlayarak batıda Ege Denizi'ne kadar uzanan 1200 km uzunluğundaki Kuzey Anadolu fayı ise sağ yanal atımlı bir faydır. Kuzey ve Doğu Anadolu faylarının birbirine kavuştuğu ve Anadolu'nun batıya hareketinin başladığı yer olarak bilinen KarlıovaBingölKiğı üçgeni tarih boyunca yıkıcı depremlere şahit olmuştur. Bu bölgede 2003 yılında olan ve Çeltik Aralık 1939'da meydana gelen 20. yüzyılın en büyük depremlerinden biri olan Erzincan depreminin ardından Kuzey Anadolu Fayı dünyada eşine ender rastlanan bir davranış sergilemeye ve fay üzerinde meydana gelen depremler batıya doğru göçmeye başlamıştır. Erzincan (M = 7.9) depremini batıya doğru 20 Aralık 1942 ErbaaNiksar (M = 7.1), 26 Kasım 1943 Tosya (M 7.6), 1 Şubat 1944 BoluGe. rede (M 7.3), 26 Mayıs 1957 Abant (M 7.0), 22 Haziran 1967 Mudurnu (M 7.1) ve nihayet 17 Ağustos 1999 Kocaeli (M 7.4), ve 12 Kasım 1999 Düzce (M =7.2) depremleri izlemiştir. Depremlerin batıya doğru olan bu göçü, kırılan herbir fay parçasının bir diğerine gerilim aktarması (stress transferi) sonucunda fayların birbirini tetiklemesi ile açıklanmıştır (Stein vd., 1997). TABLOI Bölge ve yakın civarmda meydana gelmiş olan tarihsel dönem depremleri KARLIOVA'DAN BAŞLIYOR Kayalara etki eden kuvvet devam ettikçe bu döngü de böylece sürer, fay blokları belli aralıklarla hareket ederek deprem üretirler. Buna deprem tekrarlanma aralığı adı verilir. Eğer çevre faylardan bir gerilim aktarması var ise fayların kırılmaları beklenen süreden daha erken olabilir ve deprem tekrarlanma aralıkları kısalır. Yapılan araştırmalara göre doğrultu atımlı fay parçalarının kırılması sonucunda fayın olduğu bölgede gerilim azalırken komşu fay parçalarında %25 e varan oranlarda gerilim artışı meydana gelebilmektedir. AlpHimalaya dağ kuşağı üzerinde yeralan Türkiye depremsel açıdan dünyadaki en aktif ülkelerden biridir. Anadolu ile Arap yarımadası arasında bulunan Te YIL ESNEK YAMULMA KURAMI Deprem bilimin en önemli kuramlarından biri 1910 yılında Amerikalı bilim adamı H. F. Reid tarafından ileri sürülen esnek yamulma enerji salınması (elastic rebound) kuramıdır. Bu kurama göre mevcut bir fayın iki tarafındaki bloklar fay düzlemi boyunca birbirlerine sürtündükleri için hareket edemez, üzerlerine gelen kuvvetleri deforme olarak karşılarlar. Bu durumdakı faylara kilıtli fay denır. Üzerlerine yükle 1011 1045 1168 1251 1268 1287 1374 1422 1458 1482 1584 1784 1790 1852 1859 1866 1875 ENLEM 39.80 39.80 39.80 39.80 39.79 39.75 39.75 39.75 39.75 39.75 39.75 39.75 39.90 39.90 39.90 39.90 39.90 BOYLAM 39.5 39.5 39.5 39.5 40.4 39.5 39.5 39.5 40.40 39.50 39.50 39.50 41.3 41.3 41.3 41.3 41.3 ETKİ ALANI ŞİDDET Erzincan VIII Erzincan IX Erzincan VIII Erzincan VIII ErzurumErzincan IX Erzincan VIII Erzincan VIII Erzincan VIII Erzincan.Erzurum X Erzincan, Erzurum IXX Erzincan.Erzurum IX Erzincan,Erzurum,Pül. VIII Erzurum Erzurum Erzurum ve çevresi Erzurum Erzurum Yöresi IX IX NOT Pek çok ölü 15000 ölü Pek çok ölü 32.000 ölü 15.000 ölü 5000 ölü, Fay boyu 90 km (?) M=7.3 15.000 ölü M=6.7 M=7.3 939/16 19 Mart 2005