Katalog

Deprem Araştırmaları benı dışında kalan Izmır yoresınde guncel kabuk deformasyonlarının çoğunlukla doğrultu atımlı faylarla karşılandıgını gosterır Bolgedekı dırı faylar DB, KDGB, KG ve KBGD doğrultusunda uzanırlar Tablo l'de bu fayla rın bazı temel ozellıklen lıstelendı Normal faylar D B genel gıdışlıdır Manısa, Kemalpa şa, Turgutlu fayları ıle grabenın guneyını sınırlandıran sıyrılma fayı (detachment) Gedız Graben Sıstemı ıçerısınde yer alırlar Bu graben dışındakı en belırgın nor mal fay Izmır fayıdır Jeolojık ve jeomorfolo jık bulgular tutn bu normal fayların tarıhsel donemlerı de kapsayan yakın jeolojık geçmışte yuzey yırtılmasıyla sonuçlanmış buyuk depremler urettığını gostermektedır Bu graben batısında Izmır fayı harıç, harıtalanan fayların tamamı doğrultu atımlı veya doğrultu atımı baskın verev faylardır Doğrultu atımlı faylardan çogunlugu sag yonlu olup K G, KDGB ve KBGD genel uzanımlıdırlar Bazı doğrultu atımlı faylar Gedız graben sıstemıyle bağlantılı olup grabenının batı ucundakı KG yonlu açılmayı sonumleyerek bolgesel olçektekı guneybatı yonlu yatay blok hareketlerıne donuşturen transfer yapılarıdır Dağkızılca, Guzelhısar ve Bornova fayları bunların en guzel orneklerıdır Tuzla, Seferıhısar ve Gulbahçe fayları Gedız grabenıyle doğrudan geometrık bağlantısı kurulamayan faylardır Izmır kuzeyınde bunlarla aynı doğrultuda BergamaZeytındag fayı uzanır (Şaroğlu ve dığerlerı, 1987,1992) GPS verılerı Gedız grabenı batısınddkı bu faykr boyunca GB yonlu yerdegıştırmenın gerçekleştığını açıklamaktadır (Relınger ve dığ 1997) 1 1 SIĞACIK DEPREMLERİ5 NİNKAYNAĞI: GULBAHÇE ••• FAYI ». YOĞUN SİSMİSİTE Izmır yoresındekı dırı faylar boyunca yoğun bır sısmısıte ızlenır Tarıhsel ve aletsel donem kayıtları harıtaldnan fayların çok sayıda depreme kaynaklık ettıgını gostermektedır Ancak, meydana gelen depremlerın hangı faylardan kaynaklandıgı ve depremlerın buyukluğune yorumlanabılecek paleosısmolojık verıler mevcut değıldır Dırı fayların harıtalanması ve sınıflandırılmasında, uzerlenn de yakın donem jeolojık geçmışte meydana gelmış buyuk depremlerdekı yuzey kırılmalarını belgeleyen jeolojık ve jeomorfolojık kayıtlar esas alınmıştır Bu nedenle belırlenmış olan faylardan kaynaklanabılecek maksımum deprem buyukluklennın değerlendırılmesın de go/lemsel yaklaşımlar yanıncLı bolgtst.1 benzetmeler \e bır olçu olarak kullanılabılır Batı Anadolu'dakı normal faylar uze rınde son yuzyılda yuzey yırtılmasıyld sonuç lanmış depremlerden buyukluğu Mw 6 0 ve daha yuksek olanlann yuzey faylanmasına yolaçtığı ve bu buyukluktekı depremlerın de 1015 km'den daha uzun normal faylar tara fından uretılebıldığı bılınmektedır (Ambra seys ve Jackson 1998, Barka ve Eyıdogan, 1995, Emre ve dığ 2003) Doğrultu atımlı faylar uzerınde Anadolu'da son yuzyılda meydana gelmış depremlerdekı yuzey kırıl maları ıse buyukluğu Mw 6 8 uzerındekı depremlerde gerçekleşmış olup mınımum faylan ma uzunlugu 35 km'nın uzerındedır Benzer kabuk yapısı nedenıyle yuzey faylanmasıdeprem buyukluğu arasındakı bu genellemeler Izmır yoresıne uygulandığında, Tablo l'de uzunlukları ve nıtelıklerı verılmış olan faylardan kaynaklanabılecek depremlerın maksımum buyukluklerı hakkında bazı ongoruler yapılabılır Buna gore uzunlugu 15 km'nın uzerınde olan normal faylar veya fay segmentlerınde gelışebılecek maksımum deprem buyuklugunun Mw 6 0 ve daha yuksek, uzunlugu 3035 km'den fazla doğrultu atımlı fay ve fay segmentlerınde ıse Mw 6 5 ve daha buyuk olması beklenır Kentsel yer leşmelerı kateden faylardan kaynaklanabıle cek buyuk depremlerde yuzey faylanmalarının gelışmesı olağandır Yuzey faylanmasının oluşturacagı fizıksel deformasyonların fay zonları boyunca meydana getıreceğı hasarlar doğrudan fayın konumu, nıtelıgı ve ureteceğı depremın buyukluğune bağlıdır 17 Ekım 2005 gunu dışmerkezlerı Izmır guneybatısındakı Sıgacık Korfezı olan orta bu'w>yuklukte uç deprem meydana geldı Gerek ana şoklar gerekse artçıların dağılımı Şekıl l'dekı dırı fay harıtasında gosterılen Gulbahçe fayına yakındır Depremlerın yoğunlaştığı bolge doğusunda KDGB genel uzanımlı ve her ıkısı de sağ yonlu doğrultu atımlı olan Seferıhısar ve Tuzla fayları yer alır Bunlardan Tuzla fayı uzerınde Mw 6 0 buyukluğunde 6 Kasım 1992, Seferıhısar fayı uzerınde ıse Mw 5 7 buyuklugundekı 10 Nısan 2003 depremlerı meydana geldı (Tan ve Taymaz, 2003) Son depremlerın ana şok dışmerkezle rı Gulbahçe fayı yakın çevresıne rastlar Bu nedenle deprem fırtındsı şeklınde ızlenen son sısmık aktıvıtenın C.ulbahçe fayından kaynaklandıgı yorumlanabılmektedır Gulbahçe fayı Karaburun yanmadasını doğudan sınırlandıran onemlı bır aktıf tektonık yapıdır KG genel dogrultulu olan bu fayın toplam uzunlugu 70 km'yı bulmaktadır Fayın atım yonune ılışkın bulgular kesın degıldır Sınırlı verıler sag yonlu olabıleceğını gostermektedır 15 km'lık kesımı karada ızlenebılen fayın dığer bolumlerı sualtındadır (Ocakoglu ve dığ 2005) Bu nedenle geometrısı hakkında kesın yorum yapılamamaktadır. Bununla bırlıkte genel geometrısıne gore kuzey ve guney olmak uzere ıkı bolume ayrılabılır Son depremler fayın guney bolumu uzerınde gerçekleşmış olmalıdır Sınırlı batımetrık ve sısmık verıler guney segmentın Sıgacık Korfezı tabanında KDGB doğrultusunu kazanabılecegıne ışaret eder Fay zonu boyunca orta buyuklukte uç depremın meydana gelmesı parçalı kırılmanın gerçekleşmış olduguna yorumlanır kı bu da fayın alt geometrık bolumlere ayrıldığına ışaret eder Depremlere ılışkın hızlı fay duzlemı çozumlerı doğrultu atımlı faylanma mekanızması vermektedır Ancak sısmolojık verılere gore doğrultu atımlı faylanmanın hangı yonde olduğu tartışmalıdır Depremlerın Depremsellik Tarihsel Dönem 1688 7 7 7 9 kırılma mekanızmasının anlaşılması açısından fay boyunca yapılacak ayrıntılı saha ıncelemelerı, GPS olçumlerı ve detay mıkrodeprem çalışılmalarına ıhtıyaç vardır Izmır yoresınde son yıllarda meydana gelen orta buyukluktekı depremler Batı Anadolu'da dırı faydeprem ılışkılerının anlaşılması açısından onem taşımaktadır Bılındığı gıbı Batı Anadolu'da graben sıstemlerı ıçerı sınde kabaca DB uzanımlı faylar ana deprem zonlarıdır Bu yapılara dık uzanan enıne faylar da bolgenın guncel deformasyonu ve depremsellığınde onemlı yer tutmaktadır (Şengor,1987, Şengor ve dığ 1985) Fay dağılımı ve nıtelıklerı ıle son yılardakı meydana gelen depremler Gedız grabenı batısınında kalan Izmır yoresınde daha karmaşık bır tektonık deformasyonunun varlığını gostermektedır ÖNERİLER Izmır yoresı ulkemızde dırı fayların en yoğun oldugu bolgelerden bırıdır Bolgeyı etkıleyebılecek faylardan sualtında kalanlar hakkındakı bulgular sınırlıdır Yapılacak sıg sısmık ve ayrıntılı batımetrık araştırmaldr Iz mır yakın çevresındekı sualtı dırı faylarının daha detay tanımlanması açısından onem taşımaktadır Dırı faylardan kaynaklanabılecek deprem tehlıkesının daha ıyı anlaşılabılmesı ıçın bolgede ozellıkle son yuzyıl aktıvıtesı bılınmeyen faylarda ayrıntılı paleosısmolojık araştırmalara gerek vardır Izmır, Manısa ve Kemalpaşa fayları paleosısmolojık araştırmalar ıçın oncelıklı zonları oluşturmaktadır O MTA Genel Mudurluğü, Jeoloji Etütleri Dairesi, 06520, Ankara [email protected] Kaynakça Ambraseys N N ve Jackson J A. 1998 haultıng assou atcd wıth hıstomal and recent earthquakeb ın the Fastern Medıterranean regıon Geophys J Inter t m r e O Duman TY 133 3904(16 Dogarı A Ozalp S Toka> V Southwıstcrn ve Kuşçu 1 2003 Surface faultıng assouated wtth tht Sultan dagı earthguake (Mw 6 5) of i Nhruary 2002 Turkey Seısmologıcal Kıscarıh 1 ıtters 74 382 İ92 Emre O Ozalp S Dogan A Ozaksoy V Yıldınm C ve Goktaş F 2005 Izmır yakın çevresının dırı fayları ve deprem potansıyellerı MTA Rapor No 10754 (yaymlanmamış,) Eyıdogan H ve Barka A 14% The 1 October 1995 Dınar earthquakc SW Turkey Terra Nova 8 479485 Ocakoglu N Demırbag E ve Kuşçu 1 2004 Neotec tonıc struüures ın the area uffshore of Alaçatı Doganbe) and Kuşadası (western Turkev) cvıdence of strıke slıp faultıng ın the Aegean ertensıonal provınce Tectonophysıcs 391 6783 Uukoglu N Demırbag t vt Kuşçu I 2005 Neotıc tonıc structures ın Izmır ( ulf and surroundıng regıons (vvestern Turkey) Fvıdences of stnkeslıp faultıng wıth tompressıon ın the Aegean extensıonal regıme Marme Geology 219, 155171 Şaroglu F Fmre O ve Bora> A. 1987 Tur kıye nın Dırı Fayları ve Depremselliklerı Maden Tetkık ve Arama Genel Mudurlugu Jtolojı Ltudlen Daıresı Bajkanlıgı Ankara I I I * » 4 s ' l l hanta Şaroglu F t m r e Ö ve Kuşçu I 1992 Tur kıye Dırı Fay Harıtası 1 2 000 000 olçeklı Maden Tet kık ve Arama Genel Mudurlugu Ankara Şengor AMC 1987 Crossfaults and dıf fercntıal stretchıng of hangıng vvalls ın regıons of lowangle normal faultıng examples from western Turkey In Covvard M P Dewey J F Hancotk P L (bds) Lon tınental hxtensıonal Tectonıts Geologıcal Socıety Specıal Publıcatıon no 28 Geologıcal Socıety London, pp 575589 ijengor AMC Gorur N ve Şaroglu F 1985, Strıke slıp faultıng and related basın formatıon ın zones No. 1. 2. 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 PayAdı Izmır Fayı Tuzla Fayı Seferıhısar Fayı Gulbahçe Fayı Gedız Grabenı Ana Sıynlma Fayı Kemalpaşa Fayı Manısa Fayı Dağlkızılca Fayı Guzelhısar Fayı Menetnen Fay Zonu Yenıfoça Fayı Gumuldur Fayı Bornova Fayı Aktivite Sınıfı DF DF DF DF Nitelik N SaYD SaYD SaYD1? N N N SaYD SaYD SaYD N SaYD Toplam Izuntuk (km.) 35 50 30 70 27 24 40 27 25 17 20 15 19 Genel Doğrultu DB K30D K20D KG K70D K75D K65B K70D K70B K45B KG K55B K75B Geometrik Segment Sayısı 2 3 1 2 1 1 2 2 1 Diizlem Eğimive Yönü 60°K D Aletsel Dönem 1977 (M 5 5) 1992 (M6 0) 2003 (M 5 6) 2005Mw5456M156 1994 (M 5 2) 1928 (M6.5) D D 18°K 50°K 55°K DF DF DF DF ODF ODF 7 9 ? D D D 7 ? 9 of tectonıc esıape Turkey as a case stuıiy In Bıddle KT Pub ChrısUe fllıck N (bds) Strıke slıp haultmg and 37 pp 227264 Tan O ve Taymaz T 2003 Seısmotectonıcs source Basın Formatıon Soc Econ Paleontol Mıneral Sp ç ODF 50"B D 9 9 of Karaburun Penınsula and Kuşadası Gulf 2003 Seferıhısar (Izmır) eartnguakes parameters of Aprıl 2 1496 Kuşadası (.ulf and Aprıl 10 Internatıonal VVorkshop on the North Anatolıan Last Anatolıan and Dead Sea Fault Sjstems Mıddle Fast Technıul Unıver sıty (METU) 31 August 12 Stptember 2001 volume p 147 Ankara Abstract ç Tablo 1: Izmır yakın çevresı dırı faylarının bazı yapısal ozellikleri ve depremselliklerı (ODF Olası dırı fay, Ç Çızgısellik, N: Normal, SaYD: Sağ yö'nlü doğrultu atım, D: Duşey) 971/9 29 Ekım 2005