Katalog

Beyin Araştırmaları IRADENIN OZGURLUGU TARTIŞMASI1 Sinirbilimcilere göre eş seçiminde bile özgür irademiz yok kat buna rağmen içeride kalmayı seçer. "Insanlar nikâh masasma oturduğu zaman insanı kukla olarak değil yoldaş olarak yarat Bunun nedeni hakkında düşünüp şu şebile iradesi tamamen özgür değil" diyen sinir mıştır. Kendisine iradesiz olarak saygı göste kilde yanıtlayabiliriz: İçerisini tercih ediyor çünkü kemiklerini ve sinirlerini harebilimcilere göre, buradaki seçimde önce insa rilmesini istemez. Hıristiyanlar Noel'de tutsak ket ettirecek durumda değil. nın yaradılışını belirleyen genler, daha sonra lık ve korkudan kurtuluşlarını anarlar. Ana Ayrıca beyninde de herhangi bir uyarı durumu da izlenmemişü. Buna göre ilk çocukluk dönemindeki etkiler, daha sonraki inanç fikirleri demek ki insanın özgür olduğunu davranışlan fıziksel olay olarak açıklanakarar motifleri ve en sonunda da hayattaki tüm söyler. bilir. Diğer bir olasılıkla da Sokrates'in bir filozof olarak gerçeğe sadık kalması geyıllann deneyimleri devreye giriyor. Bir evlilik Nörobiyolog Gerhard Roth ve filozof Eberrektiğini bildiği düşünülebilir. Vicdanını töreninde alınan karar koşulsuz özgür irade dedinleyip devletin yasalarına saygı duymak hard Schockenhoff, Spiegel dergisinde özgür istemiştir. Bu da davranışının sebebini yağil! irade, beyin araştırmalarıyla ortaya çıkan tartışnıtlayacak cevaptır. £ g E E 2 E S H D'ni aÇl(lan bakıldığında özmalı bulgular ve bunların ceza hukuku üzerinde Roth: Sokrates örneğini beğeniyogür irade, insan varlığının bir koşuludur: Tanrı ki olası etkileri üzerinde tartıştılar. rum. Kaçmama sebebini tamamen özgür Soru: Sn. Roth, nikâh memurunun karşısında evet diyen çiftler özgür iradeye sahipler miî Roth: Bu tür anlarda bile insan tamamen özgür değildir. Bir olasılıkla psişik uç koşulların etkisindedir. Müthiş bir aşk yaşıyordur ve duygularını açıklıyordur. Ama "Melek hanımla mı evlensem, yoksa Meltem hanımla? Evlensem mi acaba? gibi sorular sormuş olabilir. Bu durumda yüzlerce can sıkıcı değerlendirmeler yapılabilir. Soru: İnsan yine de sadece dürtüleriyle hareket etmez. Bu açıdan baktığımızda çiftlerin soğukkanlılıkla karar verebildiklerini söyleyebilir miyiz? Roth: Hayır. Doğa, Melek hanım ve Meltem hanım arasında bir seçim yapma özgürlüğü vermiyor. Araştırmalar, her kararın yani bizim özgür irade olarak kabul ettiğimizin, bilinçaltında Önemli ön kararlardan çıktığını göstermiştir. Ahmet beyin niçin Melek hanımı tercih ettiğini, araştırmacılar adım adım açıklayabiliyorlar: Burada ilk başta insanın yaradılışını belirleyen genler devreye giriyor. Daha sonra ilk çocukluk dönemindeki etkiler, daha sonraki karar motifleri ve en sonunda da hayattaki tüm yıllann deneyimlerini biçimlendiriyorlar. Bir evlilik töreninde alınan karar koşulsuz özgür irade değildir. Soru: 0 halde kimin kimi hangi nedenlerden dolayı seçtiğini bulabiliyorlarsa beyin araşürmacılan en ideal evlilik danışmanlan olmalı. Roth: Bunun için beynimiz biraz karmaşıktır. Kısa bir süre önce ilk kez beynimizde kaç nöronun çalıştığını hesaplayabildim ve 14 milyarlık bir sonuca ulaştım; bunlar yaklaşık olarak bir trilyonu aşkın sinapsla birbirine bağlıdır. Bu nedenle bu tür bir ağ içinde evlilik kararının nasıl alınacağını önceleyebileceğimizi iddia etmemiz mümkün değil. Ama bunu büyük zahmetlerle tasarlayabiliriz. Schockenhoff: Siz bu işi iyice basitleştiriyorsunuz. Evlilik gibi karmaşık bir bilinç sürecini, nöronların elektrik yük boşalttıkları fıziksel bir sürece indirgiyor ve özgürlüğün sadece bir hayal olduğunu söylüyorsunuz. İnsanın davranışlarını nedenlere göre yönlendirme ve alternatifleri tartma yetisini görmezden geliyorsunuz. Evlilik olayında yaşamsal bir hazırlık evresi söz konusu. Oysa siz, insanı çeşitli hareketler yapan rastlantısal bir jeneratör olarak görüyorsunuz sadece. Roth: Evet, ama deneylerde, bu fızyolojik süreçlerin bilinçli deneyimlerle ne kadar ilişkili olduğunu git gide daha iyi görebiliyoruz. Bir arzunun, bir iradenin bilinçli olarak formüle edilmesi hep bilinçsiz bir süreçten çıkıyor. Beyindeki uyarı durumları, insanın bunlara karar vermesinden önce saptanabiliyor. Bunlar yüzlerce laboratuvarda kanıtlanabilen ampirik bulgulardır. Bunları görmezden gelemezsiniz. Schockenhoff: Fakat siz insanı davranışlara iten nedenleri sorgulamıyor ve sınıflandırma hatası yapıyorsunuz. Plato'nun sözünü ettiği felsefenin en ünlü örneğini anımsayalım: Hapiste bulunan hocası Sokrates'in kaçma şansı vardır. Fa iradesine bağlıyorsunuz. Fakat ben de diyorum ki eğer farklı genleri olsaydı ve annesi onu farklı yetiştirseydi kaçardı. Nedenler ne yazık ki Plato'nun bize öğretmek istediği gibi işlememekte. Uygun deneylerle bilincin ve ruhun belli fıziksel koşullarda ne şekilde oluştuğunu görebiliriz. Biz nörobiyologların ifadesine göre beyin "ben durumlarını" tasarlıyor. Ve insan bunu o anda bilinç olarak algılamakta. Soru: Bunu bir deneyle açıklayabilir misiniz? Roth: Beyin tümörü bulunan hastalarda uygulanan standart yöntemi düşünelim. Bu girişimde kafatası açılmakta ve ameliyattan önce elektrotlarla etraftaki beyin dokusunun hangi işlevleri algıladığı kontrol edilmekte. Nöroloji cerrahları beyni en küçük elektrik şoklarıyla uyarıyorlar. Bunu görme kabuğunda yaptıkları zaman hasta görsel sanrılar görür. Diğer bölgelerin uyarılması halinde birden bire bir bardağı tutmak ister. Ve daha sonra da bu istenç dışı davranışa bir anlam yükleyerek bilinçli olarak yaptığını söyler. İnsan, beyindeki nöronsal ağların, düşünmeyi, hisleri ve istekleri hazırladığı için zorunlu olarak yapar. Soru: Yani insan mesela elini niçin oynatbğını, sebeplerle açıkhyor? Roth: Bu durumda evet. Tabii bu araştırmacının hangi bölgedeki sinir hücrelerini uyardığına bağlı. Araştırmacı hastanın iradesini belli bölgelerde tamamen ele geçirebilir ve insan buna rağmen bardağı tutmak istediğini söyler. Ama hastaya kolunu neden oynattığını açıklamasına izin vermeyen beyin bölgeleri de vardır. Araştırmacı sırt omuriliğini uyardığında, hasta kolunu hiç oynatmadığını söyler. Schockenhoff: Yalnızca basit hareketlere dayandıkları için bu deneylerin güvenirliğinden kuşkuluyum. Beni ikna 971/1629 Ekim 2005