Katalog

Teknolojiİnsan YUKSEK TEKNOLOJIVEINSAN Bilim adamlan, hangi yönde olursa olsun, yüksek teknolojinin beynin gelişimini etkilediğini söylüyorlar. Daha akıllı mı oluyoruz, yoksa aptallaşıyor muyuz? Bu soruya yanıt arayan bir görüşme Cnet.com'da yayınlandı. Aşağıda San Fransisco Posit Science'ın kurucularından nörobilimci Mike Merzenich ile yapılan söyleşinin özeti yer alıyor. erzenich 30 yıldır beynin yeniden şekillenmesindeki gelişmeler üzerine araştırmalar yapıyor. Beynin yeniden şekillenme yeteneği (brain plasticity) ile ilgili konular nörobilimin bir alanı. Bu alandaki çalışmalarda gri maddenin yaşam boyunca fiziksel ve fonksiyonel olarak adaptasyon ve değişme kapasitesi inceleniyor. Fosit Science beynin şekillenme kapasitesini inceliyor ve yaşlılarda zihinsel kapasiteyi geliştirme çalışmaları yapıyor. Beynimiz gelişiyor ama ne yönde? ve yetenek dizisini öğrenebiliyor; bir anlamda bu kültürel evrim tarihini beynin yeniden şekillenme yeteneği ile içimizde yeniden yaratıyoruz. Son 40 yılda, İnternet ve çağdaş teknoloji ışık hızında evrimleşmiştir; bu arada gittikçe daha fazla kişinin gelişmeyi yakalayamadığını görmekteyiz. Soyut düşünme yeteneğinin yerini de makinalar alacak mı? Zihinsel yeteneklerimizi yaşamsal boyutta destekleyen beceri ve yetenekleri geliştirmek, beyin sözlüklerimizi doldurmak ve çok sayıda olasılıklı ilişikiyi çeşitli kategorilerde yaratmak yoğun beyin değişikliklerinin ürünüdür. Bu saklanmış repertuvarı büyütmede ve ilişkisel referansları oluşturmada kitaplar, medya ve özellikle güçlü ve etkin şekilde Intemet'den destek alıyoruz. Kaydetmemiş olduğunuz şeyler arasında ilişkiler kuramazsınız. Bu bakımdan İnternet son bin yılda gelişmiş ortalama dünya vatandaşının işlem kapasitesini arttırmış olan bir dizi gelişmeden biridir. Ben İnternet ya da başka bir referans kaynağını kullanımımda, beynimin çalışmasını durdurmuyorum. Bilgiverisi topluyor ve bilveriyi masaüstü bilgisayarım ve İnternet'in yanısıra kendi zihin bilgisayarımda ilişkilendiriyorum. Bu yardımcılar, en azından, beynimin daha fazla yanıtı doğru verebilmek için daha fazla bilgi toplamasına ve daha fazla sayıda ilişki olasılığını görmesine yardım ediyorlar M ki tüm insanların beyinlerinden farklıdır. Beyinlerimiz her yeni beceri öğrenişimizde, yeni bir yetenek geliştirişimizde fiziksel ve fonksiyonel olarak önemli ölçüde değişikliğe uğramaktadır. Yoğun değişiklikler modern kültürel gelişimlerle bağlantılıdır. İnternet, son bin yılda geliştirilmiş olup ortalama dünya vatandaşının işlem operasyonel kapasitesini arttırmış olan bir dizi yardım olanağından biridir İnternet, çağdaş insanın milyonlarca pratik yaptığı ama bin yıl önceki ortalama bir insanın hiç karşılaşmadığı şeylerden yalnızca biridir. Beyinlerimiz bu kadar çok değişik pratikle karşı karşıya oluşla ve aynı zamanda okumayla, televizyonla, video oyunlarıyla, modern elektronikle, çağdaş miizikle, çağdaş araçlarla önemli ölçüde yeniden şekillenmektedir. İnsanlar şempanze serisinden ilk evrimleştiklerinde, kuşkusuz, akrabalarından yalnızca birazcık daha ileride idiler. İlk işe yarar dili geliştirmeleri 10.000 ile 20.000 yıl arası bir zaman aldı. Keskin bir bıçak yapmayı öğrenmeleri 40.000 yıl kadar bir süre aldı. Bir yazma biçimi geliştirmeleri belki 55.000 yıl aldı. Üzerinm Bu bizim "zekâ"mızın daha büyük olduğu anlamına mı gelir? Merzenich: Bunun yanıtı kısmen "zekâ" tanımınıza bağlıdır. Klasik araştırmalarda, her birimizin eğitim veya kültürümüz tarafından etkilenmeyen bir çekirdek zekaya sahip olduğu ileri sürülüyordu. Bu doğ Net teknolojisi ile büyüyen yeni nesillerin, bir gün Merzenich'in geliştirdiği beyin jimnastiği programlarma ihtiyacı olabilir. Johns Hopkins"den nörobilim doktorası olan Merzenich beyni formda tutmak için program geliştiren bir bilim adamlan ekibiyle çalışıyor. Merzenich daha önce, Scientific Learning'in kurucu başkanı iken, dyslexia denen okuma güçlüğü hastalığı ve başka sağlık bozuklukları olan çocukların okumayı öğrenmelerine yardımcı olacak bir yazılım geliştirmişti. 1980'li yılların sonlarında da koklea (iç kulaktaki salyangoz tipi yapı) implantasyonunu (cochlear implant) geliştiren ekibin bir elemanıydı. Bizim için soyut düşünmeyi yapabilecek bilgisayarlarla daha akıllı mı olacağız? Yoksa, bu potansiyel bir problemi mi geliştirecek? Merzenich: Bu yanıtlaması zor bir soru; gelişimin nasıl olacağını görmek zordur. Kişisel olarak ben teknolojinin bu zaferini, geniş ölçekli olursa, mucitlerinin oldukça şaşırtıcı bir yenilgisi olarak görüyorum. Kanımca makineler bizim soyut düşünme yeteneğimizin yerine geçecekler Yanıtlar için sürekli makinelere dayanılan ve bu süreçte insanın, soruyu oluşturma dışında, göreli olarak gereksiz olduğu bir gelecek düşünebiliriz. Kuşkusuz başka senaryolar da düşünülebilir. Genel olarak beynin öğrenmeye, akıl yürütmeye ve harekete geçmeye gereksinimi vardır. Bunlar olmazsa sağlığı bozulur. Kanımca biz beyin bilimcileri bunu gittikçe daha iyi anlıyoruz. Bilgiverisi patlaması ortalama insanın yaşam boyu beyin sağlığını korumak için ne yapması gerektiğini anımsatıyor. Geçen 20 yıl içinde standart zekâ, 10 puan yüksBİdi, nedenide ve taşınabilir hale getiretik Merzenich'e göre İnternet çağının temel bilgisayar mı? ceklerini saptamaları binlerce yıl aldı. Yazım kurallarını ifadesi ortada çok fazla geliştirmeleri de binlerce yıl aldı. Binlerce yıl daha bir kitabın birden fazla kopyasını nasıl yapacaklarını öğrenmeleri için gerekti. Bir 200 yıl da halka okumanın öğretilmesi için ve daha sonra, dünyanın yalnızca bazı yerlerinde radyonun, televizyonun, filmlerin ve benzer şeylerin yaratılması için gerekli oldu. bilgiverisi (information) bulunması. Merzenich'e yöneltilen teknolojinin insan zekâsını nasıl etkilediği konusundaki soruların ana başlıkları ve yanıtları şöyle: ru olabilir veya olmayabilir. Kültürel kaynaklarımız genişlerken (şimdi bu genişleme çok daha büyük bir hızla oluyor), zekânın değiştiği de doğru olabilir veya olmayabilir. Ama inkar edilemeyen bir şekilde iyileşen şey, bilgiverisi (bilveri) miktarı ve bizim bilveriye erşimimizdir. Bu beyinlerimiz tarafından akla uygun kararlar alınmasına katkıda bulunabilir. internet çağında zekâ hiç değişti mi? Merzenich: Geçen 20 yılda, Internet'in yaygmlaşmadan önceki hali ile bugün arasında standart "zekâ" (zihinsel kapasite) ölçüsü önemli ölçüde (10 puandan fazla) yükselmiştir. Tam olarak neye dayandırılacağı bilinmiyor, ama bu belgelenmiş bir gerçektir. Daha akıllı mı oluyoruz, yoksa bilgisayarlara daha bağımlı ve bu yüzden daha aptal mı oluyoruz? Merzenich: Beyinlerimiz bizden önce Anımsamak zorunda olmamamız, anımsamak yerine parmaklanmızın ucunda olan dünyanın bilverisini kullanabilecek olmamız, zekâmıza borçlu olduğumuz bir şey midir? Merzenich: Zekâ üç temel değerden oluşur. Öncelikle, kavrayışımızı mümkün kılan ve sınırlayan bir genetik zenginliğimiz var. İkinci olarak, kavrayış yeteneğimizi sağlamlaştıran, hassaslaştıran ve yaşamsal boyutta destekleyen geniş bir temel beceri ve yetenek çeşitliliği öğreniyoruz. Bu, zihinsel işlemlerimizin yetkinliğini (hassaslık ve hızını) etkileyebilir. Üçüncü olarak, her birimiz birbiriyle milyonlarca veya on milyonlarca farklı şekilde ilişkilendirdiğimiz yüzbinlerce sözcük ve küçük olayı beyinlerimize yüklüyoruz. Kültürel gelişmenin her aşamasında ortalama insan yoğun beyin değişiklikleri gerektiren karmaşık yeni beceriler ve yetenekler öğrenmek zorunda kalmıştır. Bu şekilde yüzlerce ayrı gelişme çizgisi izlenebilir. Beyinlerimiz ince ayrıntılarda atalanmızın beyinlerinden çok farklıdır. Olağanüstü uzmanlaşma yeteneğimiz var. Bu o kadar güçlü ki, her birimiz, yaşamımız boyunca, atalarımız tarafından geliştirilmiş inanılmaz derecede ayrıntılı beceri Beynin şekillenme yeteneği konulu araşürmanız zekayı nasıl etkiliyor? Merzenich: Zekâ eğitim öncesi ve sonrasmda çeşitli biçimlerde ölçülebilir. Okul çocukları ve büyükler için hazırlanmış dil, okuma ve zihinsel yetenekleri geliştiren araçlarla bu ölçülerde çok anlamlı ilerlemeler kaydedebiliriz. 7090 yaş arası kişileri sesli dili daha hassas anlamalarını Yazının devamı 22. sayfada 970/1922 Ekim 2005