Katalog

BilimDüsünce Tarihi Aristo'ya saygı Arısto bugün bile bazı yanlışlarımızı bize gösterebiliyor. Öyleyse onun bilimine biraz saygı gerekir. cahıl ruh hallerını araştırmak ıçın eskı Yunanıstan'a kadar gıtmeye neden gerek olsun? Varsayalım şımdı bu anda bır tufan oldu Nıtekım bır zamanlar boyle bır şey olmuş ve hazretı Nuh bır gemı ıçınde kurtarabıldığını kurtarmış ve gemıde bulunan lardan başka yeryuzunde taş ve topraktan başka bır şey kalmamış Bız de aynen boy le varsayıyoruz, Amerıka'nın muazzam 30 katlı bınaları Avrupa'nın kutuphanelerı, hatta Ingıltere'nın donanması da mahvol muş1 Her nasılsa tufandan sonra doğal ha lıne gelen dunya yuzunde, soz konusu ettığımız meclıstekı meseleyı ortaya atan kı şı ıle Arısto karşı karşıya kalmışlar (Bu kı şıye N N dıyelım) N N Aristo'ya hıtaben "Ey Arısto1 Senın vefatından bugune ka dar 2240 yıl kadar bır zaman geçmıştır ve bız ınsanlar bu zaman suresınde o kadar ılerledık kı senın bılımın artık beş para et mez Benım tufanda mahvolan ogrencım bıle senden alımdır Arısto, "Azızım, ben den 2240 yıl sonra yaşayan bır kışıyle konuşabıldığım ıçın oncelıkle Zeus'd çok şu kur, Ancak senın son cumlendekı manayı anlayamadım Eger senden ışık dlan ogren cın benden alım ıse senın oncelıkle benden alım olman gerekır Oyleyse soyle ' mad de" ve "suret" hakkında ne duşunuyorsu nuz, Platon'un ldea'larının yanlış olduğu hakkında ne gıbı yenı kanıtlar buldunuz ? l N N , "Ben bunları ne bıleyım sen 1 bunları felsefe tarıhçısınden sor Bak bızler neler bulduk elektrıgı keşfettık, uçak ve denızaltı yaptık, buharlı gemılerımız ok yanusları aşıyor, otomobıllerımız bızı Atına dan Pıre ye beş dakıkddd goturuyor Sen bunlara ne dersın?" Arısto, "Elektrık dedıgın şey ne oluyor' Uçak denızaltı vesaıre bana bu ısımlerını saydıgın şeyler hakkında bılgı ver" N N. "Elektrık, orneğın bır parça kehrıbarı bır çuha parçasına surtecek olursak, o zaman kehrıbarın us tunde oluşur kı bu elektrıkten bız çok ya rarlanırız vs vs " Arısto, "pek guzel soyledın azızım Yalnız bu kehrıbar ışını ben bı lıyordum. Bız ona 'elektron' derdık ve zannedersem sız bu sozu bızden almışsınız Şımdı bana şunu soyle, kehrıbarın ustündekı elektrıkten nasıl bu kadar şeyler yapaya yuzunde benden başka kımse kalma mıştır Ne yazık kı o adamların fıkrını oğ renemezsın'" Arısto, "Oyleyse azızım, bu senın bahsettığın alımlık ne haldedır? Sen bılmedığın şeylerle bana karşı nasıl ıftıhar edıyordun, başkalarının bılgılerıne dayana rak nasıl benden alım olduğunu soyluyor dun? Dınle, ben 63 yaşımdayken, Yunanlı lar arasında epeyce bır şohret ve takdır kazandıktan sonra vefat ettım Bundan sonra ortaçağda kılıse alımlerı benı yegane alım dıye tanıtıyorlardı Dante, Ilahı Komed ya'sındd bana filozoflar arasında en yuk sek mevkıı verdı Hatta Descartes bana hucum ettı, fakat hepınız benı savundunuz Sızın bıyolojı bılımınız daha hala benım esasını kurdugum bırtakım kavramlarla ugraşıp duruyor Fızık bılımınde bıle be nım nazarıyeme tekrar donuş var Işte azı zım benım fıkırlerımın ınsanlık uzerıne yaptığı etkılerı benım şahsıyetıme aıt saya cak olursan, sana gore 2303 yaşında bır adam sayılırım Benım bılımsel değerımı ınkar edersen bıle hıç olmazsa bılımsel et kılerımın 22 asırlık hayatına saygı goster ve artık 'lıse oğrencısı senden daha alımdır' deme Zıra bu sozlerının doğru olmadığını sen de ıtıraf ettın' Bu sozlerı soyledıkten sonra Arısto bırden bıre kaybolur ve N N , kendı kendıne duşunmeye başlar, Bız herhalde bılımde ılerledık, fakat ben Aristo'ya bunları ızah edemedım Elımde bır Encyclopaedıa Brıtannıca olmuş olsaydı acaba o zaman ızah edebılır mıydım? Elektrık konusunda Maxwell'ın denklemlerını ben anlayabıhr mıyım kı, ona anlatayım? Sanmıyorum Oyleyse Arısto'dan daha alım değılım' Şımdı yanlışı buldum, daıma kullandığımız o 'bız' kelımesı bunlara sebep oluyor 'Bız', Encyclopaedıa Brıtannıca olabılır, fakat o 'bız'ı her zaman gerçekleştıremıyoruz 1 Maxwell denklemlerı ortada Maxwell denklemlerını çıkaranlar, gerçekleştırenler bu sefer dığer bır şeyı çıkaramıyorlar Bundan dolayı cansız 20 şu kadar cıltlık bır kıtabı Arısto'dan daha alım saymaktansa, boyle bır garıp, anlamsız karşılaştırmadan vazgeçmek daha uygundur" Işte sevgılı okurlarım, 'Arısto'dan alımım" dıyen kışı Arısto ıle goruştukten sonra, gene o Arısto'nun etkısıyle ıddıasının doğru olmadığını anlamıştır Demek kı, Arısto daha bugun bıle bazı yanlışlarımızı gösterebiliyor Oyleyse bu adamın bılımıne bır parça saygı gerekır Not Dr Orhan Sadeddin Bey N N rumuzuyla gerçekte Mehmed Servet Bey'ı kastetmektedır ve bu nedenle bu yazı, ıkı yazar arasındd Hayat dergısının daha sonrakı sayılarına da yansıyan bır po lemığe yol açmıştır. Sayı 132, 6 Hazıran 1929 Cılt 6, Ankara Dr. Orhan Sadeddin eçenlerde kulaklarıma çaldı, dıyorlardı kı, bır meclıste çok hararetlı bır tartışma olmuş ve tartışmanın konusu da, o meclıste bulunan kımselerın Arıs to'dan daha alım olup olmadıkları meselesıymış Bır kısmı (herhalde mutevazıları olacak) Arısto'nun muazzam şahsıyetıne karşı duydukları saygının etkısıyle "haşa, haşa'' derken, asıl meseleyı ortaya atan kışı,' ben bunu oğrencılerıme bıle soyledım" deyınce, butun meclısı bır an sessızlık kap lamış, fakat bıraz sonra mesele tekrar eskı hararetını kazanarak devam etmış Sonu cun ne olduğunu bılmıyorum Her halde çoğu tartışmalarda olduğu gıbı sonuçsuz kalmıştır Alımlık, bılımle ugraşanlar ıçın hatta bır tur buyuleyıcı etkı yaptığından ozellıkle Arısto gıbı butun dunyada bılımle tanın mış bır kımseden daha alım olmak gururumuzu epeyce okşayabılır Yalnız bır de bılımın bızden ıstedığı bır şey vardır kı o da, hıçbır zaman gururumuza kapılmamak ve gerçeğı nesnel bır bıçımde araştırmaktır Bundan dolayı ınceleyelım bakalım bız acaba Arısto'dan daha alım mıyız' Bugun lıselerde veya unıversıtelerde okuyan oğrencı, acaba Arısto'dan daha alım mıdır' G Aristo (MÖ. 384322) bılıyorsunuz? Elektrıgı nasıl kehrıbardan başka bır yere taşıyabılıyorsunuz?" N N, 'Bızım buyuk makınelerımız vardır, onlar elektrık uretır ve bakır teller aracılığıyla şuraya buraya ıletılır Elektrıgın geldığı yerde gene makıneler vardır ve onlar bu elektrıgın kuvvetıyle ışler Işte Arısto bız elektrıkten boyle yararlanırız" BİLMEK AÇIKLAYABİLMEKTİR Arısto Azızım benım bılmek ıstedı gım senın soyledığınden bır şey anlama dım bu makınelerın nasıl olduğu, nasıl ışledıgı, elektrıgın nasıl uretıldıgı.yanı bu olayların, bu olduklarını soyledıgın şeyle rın sebebmı oğrenmektı, velhasıl bunların bılımsel açıklamasını ıstıyorum, zıra bılmek demek budur ve bunu hocam Platon bıle soylemıştı Sen de bana bunları oğret' N N, "Ey Arısto, ben o senın ıstedığın şekılde elektrıgı açıklayamam, zıra ne muhendısım ve ne de hatta fizık hocasıyım Bır zamanlar okulda okumuştum, fakat bugun unuttum " Arısto, "Oyleyse bana o dığer bahsettığın şeylerı açıkla" N N, 1 Uçak, denızaltı vs yı de açıklayamam, zıra uzmanı değılım, ne yaparsın bızde artık ışler tamamen bolunmek uzeredır, bunun ıçın sen bu şeylerı uzmanlarından oğrenebılırsın " Arısto, "Bu uzmanlar nerededır?" N.N, "Işte Arısto goruyorsun kı, dün CAHİL DİNLEMENİN FAYDASI VARMI? Bu soruya cevap verebılmek ıçın daha once bır dıger sorunun çozumu gere kır Bır alım, alım olmak ıçın, bır cahılın bılım hakkındakı fikırlerını ogrenmeye mec bur mudur^ Eger bırçok kımseler Arıs to'dan daha alımseler, alım olmak ıçın ne den onun fikırlerını ogrenmeye mecbur ol sunlar' Orneğın varsayalım kı ben bıtkıler hakkında bılım sahıbıyım ve ağaçların buyumesı, dıkılmesı, aşılanması nasıl olur bı lıyorum Şu halde kendısıne bahçıvan dı yen bırısının, cahıl bır kımsenın fikırlerını dınlemesı gereksız olduğu gıbı zararlıdır da Oyleyse kendılerınden daha cahıl olan bır kımsenın (Arısto'nun) fikırlerını oğrenmek ıçın oğrencı neden kafa patlatmaya mecbur olsun' Eğer gerçekten bugunku oğrencı Arısto'dan daha alım ıse, artık onlara Arısto'yu okutmak anlamsızdır ve sonuçta dunyadakı unıversıtelerden ve lıselerden bu kışı hakkındakı derslerın kaldırılması gerekır Fakat bana dıyebılırsınız ki, bazı cahıllerın fikırlerını oğrenmek, onların ruh hallerını anlamak ıçın meraklı bır şey olabılır, bız de Arısto'yu bır noktadan ınceleyebılırız Ancak boyle bır ınceleme ıçın Arısto'yu okumaya değmez ve şımdıye kadar bdtı altmlerının Arısto hakkında sarf ettıklen mesaı boşa gıtmış demektır Zıra Dr. Orhan Sadeddin (18941960) Orhan Sadeddin Bey, felsefe dalında Almanya da eğıtım gören ve derece alan ılk Turk'tur Almanya'da felsefe eğıtımını tamamladıktan sonra, 1933 Unıversıle Reformu nda Turkıye'ye gelecek olan Von Aster'ın yanında bır sure çalıştı 1927 yılında Turkıye'ye dondu ve Mehmed Izzet Bey tarafından Darulfunun Edebıyat Fakultesı Felsefe Bolumu'ne alındı Burada muderrıs muavını olarak felsefe derslerı verdı Bu sırada bırıncı cıldını Mehmed izzet Bey'ın çevırmış olduğu Vorlander ın Felsefe Tarihi kıtabının ıkıncı cıldını çevırdı ve yayınladı 1932'de hocası Von Aster'e ıtfıaf ettığı Felsefe Tarihi adlı kuçuk monografısını yayınladı Bu başarılı felsefecımız ne yazık kı aynı yıl çok ağır bır şızofrenı hastalığına yakalandı Emırgan Boyacıkoy'dekı konağında yıllarca ağır hasta olarak yaşayan Orhan Sadeddin Bey 19601ı yıllarda vefat ettı *" 967/161 Ekım 2005