Katalog

Tarili Lavvrence Çanakkale'de: Bir harita Bizim casus olarak bildiğimiz ve Arap dünyasını Osmanlı'ya karşı ayaklandıran Ingiliz T.E. Lawrence, Çanakkale savaşlarında da haritalarıyla önemli bir rol oynadı. Ingilizlerin kullandığı ilk Çanakkale haritaları yanlışlarla doluydu.. Savaşın ilk günlerinde siperde ölen bir Türk subayımn üzerinde buldukları mükemmel Türk haritasını hemen, Mısır'daki harita bürosuna gönderirler. Lawrence, bu haritaları yeniden düzenleyerek Çanakkale ye yollar ve Ingilizlerin 67 Ağustos saldırısına yetiştirir.. "Görünüşe göre Lavvrence doğru taktiğin Asya kıyılanna çıkmak olduğuna karar verdiği için gelen tü'm haritalar da bu kıyılann haritalanydı. Subaylar doğru haritaların gelmesini heyecanla beklerken sabırları tükeniyordu. Sanki bilecekmişim gibi lanet haritaların ne zaman geleceğini bana sonıyorlardı. Herşey tamamen Lavvrence a bağlı olduğu için ben hiçbir şey söylemedim." KAPAK HARİTASI Ingiliz Genel Kurmay'ında 1908'de yapılan haritanın 1915'te Mısır'da yeniden yapılan basımı. Kaynağı 18S4'te Kırım Savaşı için çizilen bir Fransız haritası. Biiyiik bir olasılıkla bir diişman subayımn üzerinde bulunmuş, yine biiyiik bir olasılıkla üzerindeki miihiir bir subayımızın miihrü: Eminzade Ali Neşet (?) Haluk Oral AVVRENCE ÇANAKKALE'DE başlığı size Osman Seden'in 50'li yıllarda yazdığı bir kitabın adını anımsatabilir: Ingiliz Kemal Lavrense Karşı. Bu kitapta Lavvrence Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Türkiye'ye gelir, Fransızlar'ın işgal planlarını Ingiliz Kemal aracılığıyla Türkler'e duyurur, iki casus çok iyi dost olurlar vs, vs. Tamamıyla uydurma olan bu hikâyenin yazılış nedeni Osman Seden'in bir Ingiliz Kemal filmi çekmek istemesidir. Daha önce yayınlanan anılarının haklarım Erman Film satın aldığı için böyle bir yol izlemiştir. Bizim öykümüz gerçek. Lavvrence'in, Arabistan'ın taçsız kralı ya da Arabistanlı Lavvrence olarak anılmaya başlamasından öncelerine dayanıyor. Henüz bir teğmendir Lavvrence ve Ingiliz Genelkurmayı için harita yapmaktadır. Çanakkale için iki kez harita yapar. L GALL1POC.I Ingiliz Genelkurmay'ında 1908'de yapılan haritanın 1915'te Mısır'da yeniden yapılan basımı. Kaynağı 1854'te Kırım Savaşı için çizilen bir Fransız haritası (Yanda). Biiyiik bir olasılıkla bir diişman subayımn üzerinde bulunmuş, yine biiyiik bir olasılıkla üzerindeki miihiir bir subayımızın miihrü: Eminzade Ali Neşet (?) (üstte) lenmişler ve 1908'de haritalarını yapmışlardı. Mart sonlarına doğru Mısır'a gelen Hamilton'un ekibinin yanında bu haritalardan vardı: Biri 1:250.000 ölçekli Çanakkale Boğazı haritası, diğeri Kırım Savaşı'ndan kalan bir Fransız haritasına dayanılarak yapılmış 1:50.000 ölçekli Gelibolu haritası. Mısır'da birinci harita aynı ölçekte, ikinci harita da 1:40.000 ölçeğine büyültülerek üç parça halinde basıldı, İan Hamilton kumandasındaki Akdeniz Seferi Kuvvetleri'nin subaylarına dağıtıldı. Harita mükemmel olmaktan uzaktı. Müttefikler 28 Mart'tan kara harekatının başladığı 25 Nisan'a kadar yapılan uçuşlarla yarımadanın fotoğraflarını çektiler. Edinilen bilgileri haritanın yanlışlarını düzelmek amacıyla kullanmışlardı. Buna rağmen çıkarmaya katılan subaylar yine de pek çok tutarsızlığın farkına vardılar. Örneğin Sarıbayır'da, haritada bağlantılı görünen yerlerin arasında bıçak sırtı şeklinde hiç de kullanılamayacak bağlantılar vardı. Kocaçimentepe'ye yüksekliğinin 971 kadem (296 m) olduğunu düşünerek "Hill 971" adı verilmişti. Oysa bu tepenin yüksekliği 1000 kademdi (305 m). Daha da önemlisi, Pusula yö'nünde 2 derecelik bir sapma ® SAHNE ÇANAKKALE, YIL 1915 Müttefikler Çanakkale'yi yalnızca deniz harekatıyla geçemeyeceklerini anlayınca kara harekatına karar verdiler. 25 Nisan 1915'te Seddülbahir, Kumkale ve Arıburnu yakınlarına asker çıkardılar. Arıburnu'na 4,30'da çıkan kuvvetler Avustralya ve Yeni Zelanda askerleri yani Anzaklardı. Subayların ceplerinde Lavvrence'in de çalıştığı harita bürosunda çoğaltılmış haritalar vardı. Daha çıkarmanın ilk günü düşmanın kullandığı haritalar Türk kuvvetlerinin eline geçer. Saat 9 civarında Kanlısırt'ta babdan doğuya doğru ilerleyen diişman kuvvetleri çok etkili olan makineli tüfek ateşimiz altında kalır. 3'üncü Avustralya Tümeni'nin 9'uncu Taburu'na mensup olan bu askerler oldukça kayıp verdikten sonra, bir kısmı Kanlısırt'a, bir kısmı da Edirne Sırtı'na çekilirler. Şefik Aker ilk haritayı bu kuvvetlerden ele geçirir: "Bu çekilen Avusturalyalıların verdikleri telefat arasındaki subaylarının üzerinde üç harita bulunmuş ve diğer bazı evrak arasında bana gönderilmişti. Bu haritaların birisinin üzerinde kurşun kalemle çizilmiş bir işaret nazarı dikkatimi celbetmişti [...] Bu harita üzerinde Şimal Arıburnunun şimalinde takriben balıkçı damları mevkiinden takriben Conkbayırına ve buradan da takriben Topçular sırtını takiben cenuba yani Kabatepeye doğru çizilmiş bir kurşun kalem çizgisi vardı" [Şefik Aker, ÇanakkaleArıburnu Savaşları ve 27. Alay, Askerî Mecmua, 1935, sayı 99, s.54]. Böylece, çıkarmanın başlamasının üstünden beş saat geçmeden ilk haritalar ele geçmiş ve düşmanın ilk hedefleri öğrenilmiş oldu. Lawrence of Arabia Seven Pillars of Wisdom Lamence'm Arap Isyanı'nı anlatan kitabı: Erdemin Yedi Sütunu. 50'inci 0 1 sayfasında Faysal'ın, Türklerin ^ durumunu görmek için savaş sırasında Çanakkale'ye gittiğini ^Qanlatır. Bir Türkyenilgisi Arap Isyanı'nın işareti olacaktır. Bu gerçekleşmeyince Araplar isyanı ertelemek zorunda kalırlar. İLK ÇIKARMADA KULLANILAN HARİTALAR İngilizler 1907'den beri Çanakkale Boğazı'yla askeri planlama açısından ilgi YAROStOOO 5OO G. S.O.S. 4000 IOOO 2000 Mayıs çarpışmaları sırasında diişman eline geçen haritalarımızdan yine Mısır'da kop lendirilmiş bile. Bu harita yine bizimkilerin eline geçti. 967/121 Ekim 2005