Katalog

PsikolojiBiyoloii Her insanın içinde bir işkenceci gizli Amerikan askerlerinin Iraklılara yaptıkları işkenceler tüylerimizi diken diken ediyor. Fakat işkence üzerine yapılan araştırmaların sonucu en az işkencenin kendisi kadar ürkütücü. Amerikalı psikologların sekiz milyon katılımcıyla gerçekleştirmiş olduğu 25.000 araştırma, her insanın işkence yapabileceğini göstermekte. bu Garib'teki Amerikalılann kontrolündeki hapishanesinde Iraklılara yapılan işkenceleri gösteren fotoğraflar ortaya çıkınca, Amerikan komutanları henıen savunmaya geçmişlerdi: "İşkenceler, kendini bilmez hirkaç kişinin işidir. Sislematik bir uygulama söz konusu değil." Fakat Amerikalı bilim adamlarının Science dergisinde yayımlanan araştırma yazısında, işkencelerin, emirlere itaat etmenin psikolojik bir sonucu olduğu söyleniyor. Princeton Üniversitesi toplum psikoloğu Susan Fiske, sekiz milyon vakayı belgeleyen 25.000 psikolojik araştırmayı değerlendirdikten sonra korkunç bir sunuca ulaştı: Katı hiyerarşi ve emirlere itaat, kişinin ruhundaki önemli kontrol mekanizmalarını harekete geçirdiği için normal insanlar her zaman işkenceciye dönüşebiliyorlar. Özel durumlarda, normal koşullardaki sosyal davranışlarda bir çöküş yaşanmakta. "Stresli olduğu takürde, E herkes saldırganlaşabilir" diyor Fiske. RUHSAL ÇÖKÜŞÜN SONUCU Buna göre Ebu Garib'de yaşananlar da ruhsal çöküşün bir sonucuydu. Sürekli ölüm korkusu altında yaşayan askerler her gün arkadaşlarının ölümüne seyirci kalmıştı. Fakat Iraklılara yapılan işkencelerin nedeni, askerlerin bu gibi durumlara karşı eğitimsiz olmalarına bağlı diyor araştırmacı. Askerler, savaş esirini, zulmedilmesi gereken bir düşman olarak görmüşlerdi. Araştırmacılarm görüşüne göre psikolojideki temel ilkelerden biri insanların kendı toplumlarmı daha ustün görmelerine dayanmakta ki bu nitelik de her insanda bulunmakta. İnsanlar, içindeki bulundukları şartlara göre karşı taraftakilere, sırf kendi gruplarına yaranmak için en acımasız araçlarla müdahale edebiliyorlar. Diğer önemli bir nokta da şu: Askerler, karşı taraf ile ilişki kurmak ve düşünceli davran Garip: Amehkalı şrlere işkence ortamını ustem hazırladı. mak isteseler de uymak zorunda oldukları katı emirler buna engel olmakta. İşkenceci, kendi toplumu için doğru olanı yaptığına inanıyor. SIRADAN İNSANIN ROLÜ Bilim adamları bununla birlikte bu tehlikelerin ordu yönetimince biliniyor olması gerektiğini, dolayısıyla da her insanda barınan sosyopsikolojik motiflerin, Ebu Garib'de meydana gelen olaylar için kesinlikle bir özür olamayacağını ve işkencelerin "planlanmış" olduğunu belirtiyorlar: "Sıradan insanlar, otoriter bir mevkiden emir aldıkları sürece inanılmaz korkunç şeyler yapabilirler." VVashington Post gazetesi yaz aylarında, Irak'taki birlikleri komuta eden general Ricardo Sanchez'in gerçekten de şiddete dayalı sorgulama yöntemlerine izin verdiğini ve Eylül 2003'te Küba'dakı Guantanamo hapishanesinde uygulanan .12 sorgulama yöntemini tercih ettiğini yazmıştı. Normal insanların bu koşullarda canavarlara dönüşeceğini belirten Fiske, Stanley Milgram'ın yetmişli yıllardaki araştırmasıyla da kanıtlandığmı kabul etmekte. Milgram'ın deneyleri sırasında üniversite öğrencileri, araştırma için gerekli olduğu söylendiğinde insanlara ülümcül elektrik şokları vermişlerdi. Deneylerden sonraki konuşmalarda öğrenciler normalde asla böyle bir şey yapmayacaklarını söylemişler. "Ama benzer deneylere katıldıklarında yapıyorlar" diyor Fiske. Belki normal hayatında, işkence sözünden tiksinirdi. TUTUKLULARI UYSALLAŞTIRMAK Diğer hir örnek de Amerikalı psikolog Philip Zimbardo tarafından gerçek926/218 Arahk 2004 leştirilen, "Stanford Hastanesi Deneyi" . Zimbardo, 1971 yılında yaptığı bu araştırma sonucunda, gücün ve emirlerin normal insanlara neler yaptırabileceğine şahit olmuştu. Araştırma sırasında 24 deneğe gardiyan veya tutuklu rolleri verildikten sonra, tutuklulara araştırmanın başlangıcından itibaren hastane gömlekleri giydirilmiş, ayak bilekleri zincire vurtılmuş ve isimleri yerine numaralarla hitap edilmişti. Gardiyanlar, belli kurallar göslerilmediği için tutukluları "uysallaştırmak" için kendi yöntemlerini geliştirmişler. Örneğin tutukluların battaniyderi ve yalakları alınmış, karanlık hücre cezası verilnıiş. Gardiyanlar gecelerı kontrol edilmediklerini fark edince de tutuklulardan birbirleriyle cinsel ilişkiye girmelerini isteyecek kadar ileri gitmişler. Zimbardo bu gelişmeler sonucunda, iki haftalık olarak planlanan araştırmayı altı gün sonra yarıda kesmek zorunda kalmıştı. Araştırma otuz yıl sonra ülkemizde de gösterilen "Deney" filmine konu oldu. Ebu Garib'deki işkence skandalını Zimbardo, savaşın bir sonucu ve işkence uygulayanların sadist olmadıkları şeklinde değerlendirdi. Fiske ve ekibi de 25.000 araştırmayı değerlendirdikten sonra benzer bir sonuca ulaştı. Askerler sadece emirleri yerine getirmekle kalmayıp kendi yönlemlerini de uygulamaya çalışıyorlar. Bu koşullar altında 18 yaşındaki her insan, Ebu Garib'deki esirlere işkence yapar mıydı sorusunu ise Fiske:" Ne yazık ki evet" şeklinde yanıtladı. Spiegel Online 26.11.04 Nilgün Özbaşaran Dede