Katalog

1 Yaratıcılıkta yollar Kimyaa Kekule'in uykusunda gelen esin, fizikçi Freeman Dyson'u bir tatil dönüşü otobüste yakalamıştı modern yaratıcılık araştırmalarında, esinlerle ilgili örnekler bir araya getirildi. Sonuç: Ani ve dürtüsel deha aslında bir buluştu. enç fizıkçı altı ay boyunca karmaşık bır problemı çozmek ıçın boşuna çabalamıstı Oysa her sabah yenı bır fikırle uyanır ve denklemlerle karaladıgı kagıtlarla dolu mdsasının basına geçer ve çalısmaya koyulurdu Ama nafile Fızıkçı, Kuantum elektrodınamıgıyle ügüı bır problemı çozmeye çalışırken hepten bır çıkmaz ıçıne gırmıs tı Ve en sonunda bu ısten vazgeçtı O zamanlar henuz 24 yasında olan Freeman Dyson, tatılınıgeçırmekuzereKalıfornıya'yagıttı Pasıfık'te dertsız tasasız geçırdıgı ıkı hafta sonunda kuantumfizıgıyleügüı kabusunu neredeyse tumden unutmuştu Ancak yolculuk ettıgı gece otobuste uyuklarken uzun suredır arayıp da bulamadıgı teorı, kararüıgın ıçınde ansızın gozlennın onunde belırıvermıştı "Bu yasamımdakı en yaratıcı andı" dıye hatırlıyor Dyson, bu olayı Ancak Dyson'un 1948 yazında bu esrne nasü ulastıgı bugune degın çozulememıştı Beynı, tatılde de bılınçsız olarak çalışmaya devam mı etmıştı9 Yaratıcılık durtusu, kışıdekı gayretlı duşunce kontrolu gevşeyınce mı devreye gmyordu'' Yaratıcüıgın nasü oluştugu, ne bıçımde çıgır açtıgı, nasü teşvüc edüdıgı veya durduruldugu, doguştan var olan mı yoksa züıınsel antrenmanlarla edınüebüen bır yeu mı oldugunu, uzmanlar yuzyülardan bu yana araştınp duruyorlar Sıradan ınsanlar, yıgınlar arasmdan sıynlarak, sanatçı, duşunur veya buluşçulara donuşerüerı saygıyla ve şaskınlüda ızlıyorlar Modern yaratıcüüc araştırmacüan bugun de sıradan ınsanlardakı duşunsellıgın romantızmdekı yaratıcüık kulruyle bıçımlendıgını yazıyorlar Bundan 200 yü once son derece yetenekk ama bununla bırlrkte daıma çügınbga yakın olan ve trajık bır yalnızlık ıçınde yaratabüen populer bır dâhı portresı çızümıstı Fakat bu dramatık klışe çagdas araştırmacüara gore abarhdan başka bır şey degüdı Amerücalı psıkolog Mihaly Caikszentmihalyi, buluşçu Thomas Alva Edison'un başarüannı kısa ve ozlu bır bıçımde formule ederek hareket etmeyı yegledıgını soyluyor < • • * * . Pariak ışığın beyinde yanış anı hayvanat bahçalndekl maymunlar. DNA egın DUIB Grunbeın'ı gormemı ve soyleıklennı anlamamı sağlayan bır hıpotez ure;cı var Sonuçta sosyal olarak adapte olmuş urumdayız, bızım onyargı strukturumuz vea onyargı hıpotezlenmız dığerlerıyle bırleır Eger çok farklı sınırsel uyarlama sureçlenden geçmıs olsaydık mesele Octopus gıı, o zaman daha farklı bır dunya goruşune e sahıp olurduk Çogu kez yaratıcılık ve kurunı/sayıklama arasında bir ilintinin oluğu savunuldu. Robert Walser, Roert Schumann veya Camille Claudel ibi sanatçüar son yıllannı psikiyatrie geçirdiler. Pöppel: Bu yaklaşımı son derece uzuu buluyorum Boyle durumlann arkasında syın oldugunu büıyorum, hşının kendı ozunluğunu bulma çabasıdır bu Bunu hepıuz yaşıyoruz Ek çocukluk donemınde kulırel, egıtımsel ve aılevı ek koşullar vardır, unlarla bıçımlenıp uyarlanıyoruz Belkı bu yarlama yalnızca %10'luk bır kesımde gerakleşmıyordur Bu kışüerın belırh bakışım opukluklan sırasında ozgunluk arayışı başır "Ben gerçekte lomınv'" Guçlu bakışım opukluklan fonksıyonlann dagümasına yol jar Bu tur ınsanlar şızofrenı veya benzen astalıklara yakalanırlar Bu yaralanma, yaracılık surecındekı kapılan da açabılır fakat unun arkasındakı motor, yaratıcı sanatçıyla egü kendını arayışla ılgüıdır Grünberg: Fakat dıkkat, yaratıcüıgın a bır bedelı var Kışı bunu sankı sorunsuz ır dava gıbı kabul eder Oysa asıl teşvık ızlı bır eksıklıktır gerçekte Insan, bedenını arlayarak bu eksıkhgı kapatmaya çalısır kı unun yaşam duzenı ıçındekı kazanımla da gısı yoktur Burada saglıgın, sosyal guvenlıın ve zıhınsel butunlugun tehlıkeye atılması az konusu Tabu tum bunlara deger mı degıez mı, bu ancak olumden sonra anlaşılıakta. Ince bir nıh gerektlren yaratıcılık, yitzde 1 nıhun, yüzde 99 çabanın eserl ml? Solda ünlü kemancı Menuhln çocukluk dönemlnde... Yüzde bir esin, yüzde 99 çaba. Psıkolog benzer bır sonuca, aralannda Nobel odullu Dya Prigogine, Manfred Eigen, Rosalyn Yalow, romancı Necip Mahfuz gıbı yazarlar veya caz pıyanısü Oscar Peterson'un da bulundugu 91 yaratıcı bşının ozgeçmışını araştırdıgında da ulaşmışü Ona gore bu elıt test grubunda, daha eksantrık ve son derece duyarlı sınır demetlerıne sahıp romanbk ıdealıstler bulunmadıgı gıbı kurnaz karakterlı Faustçu dâhüer de yoktu * Ancak bu ustun yeteneklı kışüer Csıkszentmüıalyı'nın açıklamalanna gore onerrüı olçude duş gucune sahıptı Bununla bırlıkte yaşamlan boyunca ayaklannın hıçbır zaman yerden kesümemesıne de dıkkat etmışler, dost eleşürüerını de daıma ügıyle ızlemışlerdı Meslektaslanyla da sık sık fikır alısverışınde bulunan yaratıcüar daha çok, duşunmek ıstedıklerı zaman yalnızlıgı yeglemışlerdı "Bilim, sosyal bir ugrastır" der tlzıkçı Dyson guveralır ve ıyılık büır aüe babalan olarak tanımlamıslardı Esprüı kısa sohbetlerde becenksızdüer, çunku bunun ıçın gereklı ustalığd sahıp degüdüer Şaka, hazırcevaphk ve mızah dâhüenn yeteneklen arasında yer almaz Pekı bu can süacı dahüerın yaratcüık guçlerı nerede gızlı9 Ustun zekâlannda mı' Orada da olması şart degü dıyor Csıkszentmıhalyı Gerçı yaratıcıhk, büımsel ugraşlar ve genış kapsarrüı uzmanlık bügısı olmaksızın duşunulemez büe, fakat çok fazla beyın gucu de yaraücüıgı engelleyebüır Psıkologun deneyrmlenne gore 120'nın uzennde zekâ sevıyesıne sahıp olanlar, kendını begenmışlıge ve kendını hep haklı bulmaya daha yakmdırlar kı bunlar yaratıcılıgın ince ruhu üe pek or tuşmemekte Yehudi Menuhin gıbı ornek ogrencıler, hatta hanka çocuklar olarak yasama başlayan yaratıcı zekâlar genelde ıstısnadır Oncelerı çogunlukla dalgın ve dık başlı olarak kavıslı ve dar bır yol uzennde gezınırler Gehşmelen ıçın gereklı olan oncehkle bol şanstır Yeteneklennı fark eden egrtimlı ve sabırlı ana babalara ve daha sonraysa ozguvenlerını kazanmalannı saglayaccüc ogretmenlere üıLutfen sayfayı çevlrinlz G Yaratıcılıkta şansın önemi Soz konusu kı^üerm ozel yaşamlan da pek sıradısı degüdı Hamarat ev kadınlan tarafından baküan erkeklerın çogu kendüerını okümanlar arasında kaybolmus bir blllm damı (Flzlkçl john Ellls): Bazı beylnler iğerierinl tüketlyor... Plcasso: Dönem donem ortaya çıkan büyük yaratıcılıklar, tıpkı genler arasında görülen yenl komblnasyonlann oynadıklan rollere denk duser. 736/13