Katalog

şarak ortaya sonuçsal bır şeyın çıkmasmı sağlamakta Ve bu bır olguyu anlamış olmaktan çok farklı bır şey Ornegın Eınsteın genel gorelüık teorısını aslında 1905 te kavramıştı ama bunu formule edebümek ıçın on yü matematık okudu Grünbein: Benım en sevdıgım ornek Marcel Proust O yaşam Içln on yıl matematlk oykusunu sonundan anlatmaya başlayan tek kışıdır Proust, anüarmı büınçaltına gomulmuş hazıneler gıbı çekıp çıkarmaya yarayan bır yontem bulmusru Bedenı yorgun ve bıtkındı ama bey nıne hâkım olan bır yazar olarak tum anılan nı tazeleyerek yazıya donuşturebüdı Pöppel: Proust anüarıru saklayabümısü çunku onlar duygularla üıntüıydı ve tek bır noktada toplanmıştı Algüama duygu ve anımsama tek bır sınır agı üe bırbırme bağlıdır Beynin, dikkati nereye yöneltecegi, neyi hatırlayacagı ve hangi duygulan açıga çıkaracagı konusunda seçim yapması gerekiyor. Buna göre tum yaratıcılık süreçleri de biyokimyasal bir reaksiyondur sonuçta. Grünbein: Bıyokımyasal sureçlerın duşunceyı nereye kadar etküedıklennı uzun uzun tartışabılınz Ancak yalnızca çok sınırlı ve kesm olarak bekrlenmış olanlar açıklanabümekte Duşunce karanlıkta kalır Rılke nın şıırlerıru nasü derledıgı norolojık olarak açü< lanamaz 100 ayn kışıye bır şıır yazmalannı soyleyıp beyın hareketlerını olçsek dahı gerçek sanatın nasü oluştugunu ıspatlayamayız Fakat nörologlar yine de sair ve düsünürlerin anlatım ve yaraücüık yetilerini çözmeye çaksıyorlar. Pöppel: Felsefede bellı kavramlann gelışmış olması norolojı ve psıkolojıde duşunce veya yaratıcüıkla ügüı bır dayanagın varlıgından soz edümesme neden oldu Oysa gerçekte boyle bır şey yok Grünbein: Büım de sonuçta üpkı ede bıyat gıbı sadece betımlemeler uretıyor Mesele aynı şeyı üa ayn dılde tanımlamak Elıuteln (1939): "Teorlyt formüle edebllmek okudu" Bunun yaratıdüık üzerinde muthiş bır etiası vardır Kım daha ügınç olaylar anılar, duygular hedef ve algüamalarla ügüı daha genış bır platforma sahıpse o dogal olarak bambaşka bır hazıneye sızabüır Sn.Grünbein çocuklugunuzda dlli kullanma yetinlz nasıl oluştu? Grünbein: Sessız sakın bır çocuk oldugumu duşunuyorum Kardeşlerım olsaydı belkı durum daha farklı olurdu Bır zaman sonra bu otıstık ugraş ortaya çıkü, yazma ıstegı Oncelen hıkâyeler yazdım ve bunlan aüeme armağan olarak verdım 1415 yaşla nna gelınce bunlar polısıye oykulere donuş tu Daha sonra gecelen uyanarak yazdıgım doncmler başladı ve bunlar mutlaka sonelerdı Bu sülı yakalamak bır tur başkaldınydı Sonunda ellı şıır ortaya çıktı ve bunlar kor kunç taklıtlendı aslında Pöppel: Bu da kışısel bır ıddıaydı ama sonuçta Grünbein: Tabıı tabu Bu evreler çeşıtlı yazarlarm bıyogrdfilerınde de fark edılır Bazılan yaşülıklanna kadar ınanılmaz zengın eserler urenrken dığerlen Rımbaud gıbı 19 yaşında bu ışı bırakırlar Yaraücılık bıraz da hastalık veya gunluk duzene baglı genel ruh halıyle ügüı bır şey tıpık sanatçı buhranı yanı Boyle ısteksızlık evrelerı veya sıkmtılı do nemler yaşanır ara sıra Insan uyanır ve her şeyın tek bır çıkmaz sokak oldugunu fark eder Kendı soyledıklerı bıle ınsana yabancı gelebüır Pöppel: Belkı de bazı rastlantılar onemlı roller oynuyor Gençlıgımde uç par magımı da kaybetmeme neden olan kaza dan sonra objelerı daha çok ızleyerek topo lojık olarak algılamaya başladım Dıger elımı daha çok kullanmak zomndaydım ve boylece beynımın sag yansı daha çok ışler oldu Boyle olmasaydı belkı de büım adamı ola mazdım Yaratıcılann çogu her iki beyin bölgesinin çalıstınlmasıyla, açıklann daha iyi kapatüabilecegini savunurlar. Pöppel: Beynımızde en az uç farklı bılgı sıstemı vardır Beynın sol yarısında anlamsal (semantık) ve büımsel bılgüer soyut lamalar vardır Sag yarısındaysa gorsel topolojık ve konumsal bılgüer barınır Burada aynca kışısel yaşam oykusu de gızlıdır Uçuncusu ıçerık edım sezgı ve kınematık gıbı bügüerı ıçermekte Tum bıçımler bırbırlerıyle sıkı sıkıya bağlıdır Yaratıcüıkla ügüı başkaldırı yazarlarda beynın sag yarısın dakı topolojık ve semdntık bügılerın kayna 736/12 Bır yerde anlaşılması zor bır yazı, dığer tarafta ıse çızelge ve venlerle dolu bır sırurbı lım çalışması Sizin aznacınız ise bilimsel içerikleri lirik bir kılıfa oturtmak. Grünbein: Sanat uzun bır sure doga büımındekı bügüerle üışküıydı Dante nın esennde bügının zaman ıçınde dızelen nasü ayaga kaldırdıgı ızlenebüıyor Bu edebıyatta kuçuk bır aülımdır Her şey rutelıklerle ıfade edüıyor soyut kalmıyor Şımdı doga büımı açısından bır tur oç alma hareketı sezıyo rum Doga büımı bugun sanatı modeüerıyle butunleştırmeye çalısmakta ?'?,>*,"'* s. Sn.Grünbein düzyazılanıuzdan birinde hayvanat bahçesindeki sempanze kafesini ziyaret edenlere şu sekilde sesleniyonunuz: "Orada kendini gördün ve kuzenlerine ne kadar çok benzedigini fark edince naul da sasırdut. Airika'dan göç ve kaçışın arduıdan geçen yüz binlerce yıl bile bizi uzaklaştıramanuftı. Sanki tüm bunlar agaca tırmanmalar, kapışmalar ve ergenlik konuşmalanyla okulun asıldıgı bir günde olup bitivemüfti..." Grünbein: Insan alnını bır cama dayasa büe yıne de dışanda kalabüıyor Her ne kadar genetik olarak lize çok yakın olsada, o sizin hakkınuda bir sey yazamıyor ama. Pöppel: Sonuçta yıne de %1 oranında farklıyız Bu DNA uzennde 30 müyon baz çıfn demek yanı 30 müyon yerel fark Fakat yıne de şu tepeden bakma alışkanhgımızı bır kenara bırakmalıyız Unutmayalım kı tum bu canklar evrımsel surecı aüatabümışlerdır Grünbein: Doğal zekânın bırçok bıçımı vardır Hıçbın dığerıne yetışemıyor Yarasalann düınden anlamayız Aynca sanat ıçınde bır evrım modelıne ınanmıyorum Bırçok farklı uslup ve gehşme donemlerıne ragmen hıçbın bırbırınden daha ıyı veya daha kotu degıldır Ornegın Klasüc donemı çok gerüerde bıraktık Şımdı o zamandan bu yana sanatsal açıdan çok gelışügımızı soyleyebüır mıyız' Pöppel: Evet ama dunyayla ügüı bügılerımız ve entelektuel ugraşlanmız gelıştı Hıç kuşku yok kı bügı bınkımı bıreysel olarak aşüamaz Bıreysel bügıyle elde edüebılenler belkı de Plato donemınden daha azdır Grünbein: Işte bu bır üdem aslında Soyut bügüerımız yogunlaşırken ükel go Yazar Viadlmlr Nabokov (60 h yrilann üzerinde 30 mllyon fatk ruslenmız hala yerınde saymakta Ye toplanülanndakı sohbeüende büe bü^ tartışmalar yaşanıyor fakat bu eksık bu> hıçbır zaman elle tutulur hale gelmez bın yülardan bu yana oykulerle ornekl fıkralarla aktarümakta ve bugun duşunc gorsel etkı açısından bellı bır eksıklık ^ yoruz Yeni bügi teknolojileri milya beyni birbirine baglayarak bilgi s verisine olanak veriyor. Beyin araı macısı Pöppel, yazar Grünbein'a posta gönderiyor ve birlikte dilbilin lerle tartısıyorlar. Grünbein: Bu çok abartüı bır du Bazı beyınler dığerlerını tuketıyor Her b< dığer binlerce beyınle bır araya gelerek şüabılır tum bügüerı kemırıyor Oysa ! mund Freud un beynı oyle bır dunya goı tusu yaratmıştı kı bu, sayısız ınsanla butuı şerek duşuncelerı besleyebüıyordu Bir beyin öldüğü zaman düny: kabarnus bir evrenin patladığınc söz ediyorsunuz. Grünbein: Evet bır beden oldug de tum kozmos yok olur Her ınsanın be kendı dunyasını temsü eder Yanı buna g şu anda altı müyar dunyaya satubız Ben tışım yenne beyın karşüaştırması dem yeglerdım Altı müyardan her kışı mutlak t cunu koruyor Yanı bu altı mılyar dunya hz mı var demek ve bırbırlennı engellemek ne şaşmamak gerekır aslında Bunu kole bır bıçımde yapıyorlar da Dınler tum t( lum gruplannı karşı karşıya getıren dogrı manlardır Dunya goruşlen beyınle ned bu kadar uyuşuyor9 Bu benı norolojık açıd ügüendınrdı Insanlar ıçın hıçbır şey pa dokslar veya açıklanamazlar kadar çeküm olamaz Pöppel: Bu ınsana aıt degışüc bır c şunuş tarzı Bız bügı kategonlenndekı sc suz zengınkklerle bügüenıp arta kalanl bır kenara ıtmekten başka bır şey yaparr yız Butunluklen azaltmak zorundayız b a bıze beyın de gostenyor zaten Grünbein: Fakat nasıl bu oda< her seye tutunabiliyorsam, aynı se beynimde de yapabilirim. Pöppel : Üzerinde hareket ettıgım ana yapı akü bügısıne dayanır Ancak farl olaylarla ügüı sonsuz yıgışımlar nedenıy ıçımızde bır prograrrun bulunması gerekır dışandaküer organızma ıçın herhangı bır h çımde onemlı hale gelebüsın Beynimde o Atlna Okulu (Fresk, Raffael): "Dlyaloglar sırasmda elde edllen bllgller yaratıcının kendl dünyaıında Urettlkleriyle karfilaftınlamaz"