Katalog

Yaratıcılığın gizi nerede? Yeni düşünceler nasıl akla geliyor? Yaratıalık anı nasıl ,, oluşmakta? Insan beyninde yaratıalığın gelişmesini sağlayan süreçlerin ne şekilde işlediğini Hrik ozan Durs Grünbein ve nöroloji uzmanı Ernst Pöppel tartıştılar. Albert Einstein'ın beyni yülardan bu yana onun dehasuıa ait bir belge olarak saklanıyor. Sayın Pöppel, siz de Dura Grünbein'ın yazarlıgıyla 11gill yetenegini çözebilznek için beynlnl incelemek ürter miydiniz? Pöppel: Bence bu çok mantıksız olurdu Bunun ıçın bır buçuk kılo agırlıgındakı beynın bınde bır mılımetrebk dılımlere ayrüarak ıncelenmesı gerekırdı Grünbein ın beynındekı bır sınır hucresı 10 000 dıger hucreyı uyarır veya engeller Bu çok karmaşık butunluk en gelışkın ışlemcüerle büe çozulemez Olumden sonraysa daha olanaksız gıbı çunku o zaman da sınır ıletkenlerının bırçogu eksümış olur BeUa bır zaman sonra Grünbein ın beyninde bır çıkıntı fark edılebüır Fakat beyın yapısı tek başma hıçbır fonksıyonu açıklamaz Dili kullanma yetiniz üzerine düşündügünüz oluyor mu bazen, sayın Grünbein? Grünbbein: Zıhmsel sureçlerı bır tur saklambaç oyununa benzetebüırız Hıç kımse ozgun bır duşuncenın yenı bu şıır dızesının nasd oluştugunu büemez Sanatçda rın olumunden sonra beymlerınde ızlenenler alkol narko tık ve her turlu uyuşturucunun ızlendır belb de Sanatçılar olsa olsa yıpranmış beyınlere sahıptır Pöppel: Fakat bu yuzden de yaratıcı olmalan gerekmıyor Grünbein: Yaratıcüık kavramı pek hoşuma gıtmıyor Sankı bunun arkasında sanatın daha ıyı pazarlanması na dayanan bır ıdeolojı gızlı gıbı gebyor bana Yazınsal yaraücıhk bana gore uretmek ıçın çok fazla zaman ayırmak dış dunyadan uzaklaşmak ve her şeyden once de ıçe kapanıklık surecı ıçmde bıçımlenen olaylarla bırlıkte olabüdıgınce buyuk bır dılımı ydkalayabümektır Bu duyarlüık yanı ıçe kapanma konsantrasyonu parlak yaratıcüık anı ıçın gereklıdır de Tabu kı yazar hıç yoktan yaratmaz bırçok Bir flzlkçl mtdHasyon ıırasında: Bllinç hazır o/" dunımunda malzemeyı degerlendırır ve eğer şansı varsa dagınık parçalardan anlamlı bır butun oluşturabılır Ekıp çalışmasıyla şıır derlenemez Bu yuzden de yaratıcüıkla ügüı kuramlar genelde yetersız kalır İçe kapanıklıkla ilgili açıklamalannız Sokratesçilikle pek uyuşmuyor. Atina okulu her şeyden önce diyaloglara önem verirdi. Pöppel: Her anlatıdakı konuşmalar sayesınde yenı bır şey ogrenıyorum Ama bu bılgının kalıcüıgı ve denrüıgı dış dunyadan soyutlanarak yazüanlarla kıyaslanamaz Kışı ancak 23 saat boyunca bu şeküde oddklanaıak çalışa bılır ve dışardan rahatsız edılmedıgı sure ıçmde beyınde bulunanlara ulaşabılır Duygular anüar ve algılamalar gıbı Bunun arkasında gızlı bügüerle dolu bır okyanus barınır psıkolojık olarak bunu ülâ bır sozcukle açıklamak ıstersek buna büınç dıyebüırız Grünbein: Bu durum trans halıyle karşüaştırüabüır Daha yuksek bır kavrama duzlemınde dolaşırken sembol ve ışaretlerle oynama ıstegı de çogahr Büınç burada sankı hazır ol konumuna gebr Buna sezgı de dıyebüırız fakat bu gerçekte duygular uzerınde çok fazla etkısı olmayan yonlendırümemış usçuluktur Hazza ulaşma ıstegı tasanmcüa nn bellı bır amaca yonehk uretoı çabalanna gore daha yogundur Oysa yaratıcı olarak tanımlanan tasanmcüar sanat eserlennın de tıpkı bardak veya karosen gıbı planlı bır bıçımde uretüdıgını savunurlar Yaraücı bir fikre ulaftıgımızda beynimizde neler yaşanır? Pöppel: Anıden akla gelen duşunce aslında son derece büınçsız bır sureçtır Beym bır şeyın uygunlugunu fark eder ve bundan sonra ügmç bır gelışme yaşanır Kışı yakaladıgı duşuncenın kesınhkle dogru oldugu duygusuna kapüır ve bunu büım adamı olarak kontrol eder gerekırse bu denemeler yülarca da devam edebüır Grünbein: Yazar Nabokov dogru sozcugu buldugunda sırtında bır urperü duydugunu soyler Olaganustu ve ozenlı sozcuk bırüamlerıyle ortaya çıkan bır urperme Işte şıırde onemlı olan budur O yoksa ozan umutsuzlu guyla baş başa kalır Yazma sırasında duşunce bırıkımıne ulaşmak onemhdır Kışısel arşıve mumkun oldugunca sık ve derınden ulaşırken anlamsal epızotık ve otobıyografık duşunceler de yakalanabümelı Her sozlukte bulunan bır sozcuk başka koşullarda ortaya çüctıgında çok daha etküeyıcı bır anlam kazanabüıyor Oysa bu gerçekleşmedıgmde metın cansız kalır Sn. Pöppel "Yaratıcüık : özgüven, iletiçim ve ugraşlarla nitelik kazanıyor" sözü size ait. Yaratıcılık modeline karçıt örnek olarak da sabahlan kalkmakta zorlanan ve saatlerce televizyon karşısında kanaldan kanala gezinen insanı gosteriyorsunuz... Grünbein: Boyle bır karşıt olmayabüır de Insan sabahlan kalkmak ıstemese de bellı bır zaman sonra karanük oda etkısı devreye gırmce ışe koyulur Sosyal yaşam daha oncehklıdır onun ıçın bu belb de buyuk şehrın hareketlüıgıyle ügüıdır Bu tur taşkmhk sureçlerı daha sonra sakın bır bıçımde uretmek ıçın gereklıdır Yanı her üası de olmalı yoksa bşıde bırıken konsantrasyon sonunda boşa gıder Pöppel: Konsantrasyonunuzu sağlayan karankk odaya ' adım atmakta zorlandıgınız oluyor mu 9 Grünbein: Evet bu en zor varoluş bıçımı aslında Insan bazı şeylerı torenleşurmek zorunda, Schüler elma sından en sert ıçkıye kadar her şey olabüır bu Vıskı çok ıyı bır "yakıttır' mesela Ben yuksek konsantrasyon surecını sağlayan uyarıcüann bulunmasını çok dogal karşüıyorum Yeni doğmuç bir bebegin beynini slnirler açı•ından ele alacak olursak, henüz her çeye açık oldugunu görürüz. Baglantılar yıllar geçtikçe gelişir. Somuz yaratıcüık potansiyelini banndıran ilk çocukluk evreti, herhangi bir biçimde korunabUiyor mu? Pöppel: Bız gerçekte sınır hucrelerı arasındakı bırçok snapuk baglantlarla yanı en son aşamada gereklı oldugundan çok daha fazlasıyla dunyaya gehrız Bu sınırsel baglantüar ergenlüc donemıne kadar gorme duyumsama ve anımsama sureçlerı gıbı bügı ışlemlenyle guçlendırılerek tamamlanır Bu zaman suresı ıçınde kışüüc matnksı onemlı olçude yerleşır Kışüıge oturmayanlarsa koreltüır Uttfen tayfayı çevlrinlz 736/11 Solda pslkolog Puppel, sağda yazar Grünbtln