Katalog

nın herkes ıçm aynı oldugu bır ortamda, daha fazla sayıda ınsanı nıutlu etmek olonaksızlaşır" dıyor Medyarun tum gucuyle ınsanlara, evrensel bır guzelhk kavramını aşılamaya çalışhgı gunumuzde, standart bir güzellik anlayışı gıderek kok salmaktddır Pekı bu dunımda eş seçımınde guzelhk ük plana mı çıkıyor'' Yanıtlanamayan sorular "Bu soruyu yanıtlamdk gerçekten çok zor" dıye konuşan Unıversıty of East London'dan sosyolog Merl Storr, "Caldarelü run modelmde bu soruların yanıtlan yok' dıyor Bu tur taruşmalann ıçıne gırmek ıstemeyen Caldarellı, bu eleştırıyı şoy le yanıtlıyor "Fızıkçıler sosyologlann ügı alanlanna mudahale etmemeye gayret etmehdır" Ashnda Storr gıbı sosyologlar da bu konuya pek sıcak bakmıyorlar, çunku onlara gore guzelhk kavrarruna en akılcı açıklamayı evrım kuramı getırmektedır Darvvın'cı estetık kuramını savunan Teksae Unrversıtesı'nden Profesor Dev Singh, "Bızı eş seçımınde yonlendıren ılk etmen guzellıktır Bu durtunun onune geçmek mumkun degüdır Ureme kahtesı ıle guzellık arasında dogrudan bır bag vardır Bu durtu bızı farkında olmadan yonlendınr Bır kadına gıdıp 'benım çocugumu dogurmak ıster mısın?' dıye sorulmaz Onu eş olarak seçmekle dolayh olarak kahteh çocuklara sahıp olmak ısterız" dıyor Ote yandan guzelhk arayışlan bır anlamda sosyal ve kulturel etmenler tarafindan yonlendırıhr "Evnm ıstek ve ar En az 3 bin d i l , 60 yıl içinde yok olacak! A BD'nın guneybausındakı dort eyalete yayıhnış olan Navajo halJarun dıh gıderek yok oluyor Bu dıh konuşanlann buyuk bır bolumunun yaşlılar ve orta yaşhlar olduklan behrtılıyor Ogrencılere Navajo dili ogretıhnekle bırhkte, okullarda Ingıhzce egüun uygulaıııyor Dahası, Nava jo halkının yaşadıgı yerlerde sokak ve urunlenn adları Ingıhzce venhyor, "Navajo Tımes" gazetesı Ingıhzce yayımlanıyor Durum boyle olunca, dübıhmcılenn yuz yü ıçınde Navajo dıhnı konuşan tek bır kışı kalmayacagı yonundekı kuşkuldn ın sana hıç de şaşırtıcı gelmıyor Navajo dıh dunya uzennde tukenmeye yuz tutan tek dıl degıl Dunyadakı 6800 farklı dilden yansımn bır olasıhkla elh dltmış yıl ıçınde yok olacagı sanıhyor Bu da, her on guııde bır dıhn yeryuzunden sıhnmesı anlamına gehyor Gezege nımızın dıl çeşıthhgı bugune dek boylesıne hızh bır yok olmaya tanık ohnadı Ingıhzce, 320 mılyon kışının ana dıh olarak, dunyanın en çok konuşulan dıllerı arasında uçuncu yer ahyor Ne var kı, bu dıle en yakın olan ve Hollanda ıle Almanya kıyı lannda konuşulan uç Frlzye dili ıçın de tehhke çanlan çahyor Dıhn çeşıthhgı uzerınde araştırmalar yapan Readıng Unıversıtesı evrımsel dırımbıhm uzmanlarından Mark Pagel şu anda uç dort dıhn dunyaya egemen olduguna dılde kıtlesel bır yok oluş yaşandıgına dıkkat çekıyor Otekı toplumlardan soyutlanmış bır yaşam bıçemı dıhn çeşıthhgını beshyor ve sonuçta yakuzca bır avuç ınsanın ko nuştugu dıller dunyaya bır çeşnı katıyor Dunyada yalnızca 250 dü bır mılyonu aşkın kışı tdraundan konuşuluyor En az 3000 dilin konnçanlan ise 2500 kişi bulunuyor Yok ohnaya yuz tutan dıllerın, yukarıda behrtılenler gıbı, mutlaka az kışı tarafindan konuşulan dıller olması gerekmıyor Kongo Demokraük Cumhunyetı'nde konuşulan 250 farkh dıhn buyuk bır bolumunu konuşanlann sayısı Navajo dıhnı konuşanlann sayısından az ohnakla bırhkte bu dülenn tehhkede ohnadıklan behruhyor Oysa Navajo dıh yok olmanın eşıgındekı dıller arasında yer ahyor ka'nın yerhlerı kendı dıllerme duydukları saygıyı yıtırmedıler, ancak sosyoekonomık basküara uymak zorunda kaldılar Ekonomının buyuk bır bolumu tngilizce yurutulurken, onlann bu dıh konuşmayı reddetmelennı beklemek abes olurdu" dıyor Bır de Avrupa ve Afrıka'ya goz atahm Dunya nufusunun % 9'u Avrupada yaşamakla bırhkte, bu anakarada dunya dülerının yahıızca % 3'u konuşuluyuor Ote yandan, buyuk olçude yerel olan ekonomısıyle, Afrıkada tum dunya dülermın yaklaşık uçte bırı konuşuluyor zularırmzı behrler, gerçek hayattakı davranışlanmızı degıl" dıye konuşan Smgh, Tercihlerimizi de evrim şekillendirir Oysa seçımınız nıhaı tercıhınızı yansıtmayabıhr Eşı henuz 19 'yaşında olan 60 yaşındakı bır adam, gençhk ve guzelhgın her şey olmadıgını savunur Pragmatızm çogunlukla ddvranışlanmızı yonlendırır, evrımle gelen guzellık açlıgımızı bır şekılde bastırmasını ogrenınz" dıyor Cdldarelh, bıhmsel çakşmaldrının ışıgı altında mutlulugu yakalamak ıçın şu pratık çozıımlerı onenyor 1. Ders: Guzelhk faktorunden çok gehşıguzel faktorunu yeğleym Bıına 'laşüık" faktoru adını da verebüırsınız Kışıhklı bır bırey olmaya çahşırı, yaşam felsefenızı hoşgoru ve ıyı nıyete oturtun 2. D e n : Çarpıcı bır guzelhge sahıp degılsenız, gırışımcı olmanız gerekar "Karar veremıyorum" veya "Çok çırkın" şeklındekı yakınmalannızı bır kenara bırakrn Yoksa yaşamınız boyunca yalnızhga mahkum oldugunuz gıbı, ehnızdekı ıle yetınmeyıp gozlerıruz hep daha ıyı"yı arayacaktır 3. D e n : Herkesı aıt oldugu yere oturtun Hıç bmseye 'ışe yaıamaz yaftasını yapLştırmamaya gayret edın 4. D e n : Matematık her zaman suçun başkasında olduğunu kanıtlar "Süreklı suçun bende mı yoksa çevrenın mı oldugunu soıarım" dıye konuşan Amsteıdam Unıversıtesı'nden Theo Nieuwenhuizen "Ancak her zaman matematıksel dlgorıtmalar yoluyla ydlnızhgımın benden degıl, toplumsal aksakhktan kaynaklandıgını kanıtlayıp rahatlanm Dolayısıyla benım ılacım matematık" dıyor Reyhan Oksay New Scıentıst, 28 Elam 2000 Iyı de, dıller korunmaya değer m ı ' Dılbıhmcüere gore, dıllerın yok olması durumunda en azından dıl araştırmaları açısından bır ven yıtmı soz konusu Yazıh ya da kayıth ohnayan bır dıhn yok ohnası, bıhm açısından bır yıtım anlamına Bır dılın yok olmayayuz tutup tutmadıgını o dılı konu gehyor şanlann sayısı degıl yaşı belırhyor Dıl çocuklar tarafindan Dıl, ayrıcd, konuşuldugu toplumun kultur ve geleneklekonuşuluyorsa gelecegı oldukça guvencede demektır kı nyle de yakından ıhntıh oldugundan, bırı ohnadan otekının sanlar anababalarının konuştuklan dıh konuşmayı neden redkorunması çok guç oluyoı dedıyorlar 9 Yok Ohnaya Yuz Tutmuş Dıller Vaku'ndan NichoDüdekı çeşıthhgın yok ohnası dunyaya bakışımızı da las Ostler'e gore, bu durum kuçuk bır toplumun kendısını degışnrebıhr Bır dıh ogrenmenm beyınde fızyolojık degışımçok daha buyuk ve varhkh bır başka toplumun yanmda bul lere neden oldugu yonunde somut kanıtlar var Çeşıth kavmasından oturu yaşadıgı guven bunahmının bır sonucu Bu ramlarla ılgüı ornek ve baglantılar toplumumuzun düsel tur kuçuk toplumlarda yaşayanlar kendı kulturlerıne olan geleneklen uzenne kuruhnuş olabıhr ınançlannı yıtınyorlar Dılbıhmcüerın yogun çabdlarına karşın, bırçok dıl Degışım her zaman ısteğe bagh ohnuyor Çogu zaman onumuzdekı yuzyıl ıçınde bıı olasıhkla yok olacak Ne vaı kı, hukumetler azınhkta kalan dıllerı yok etmeye çahşıyorlar ve kulrurel kımhgın gıderek onem kazanması dıllerın yok olbu amaçla o dıllerın halk arasındd konuşuhnasını, ya da okulmasını onleyebıhr larda ogreulmesını yasakhyorlar Ornegın ABDde daha once Dılde çeşıthhgın korunabılmesı ıçm, ınsanlann egemen ızlenen pohüka nedenıyle Navajo ve benzen dıller zorunlu olan dıhn y<ını sıra, atdldrının dd düıolarak yok ohnaya yuz tutan dıller hs nı ogrenmelen gerekıyor Uzmanlar tesme gırdı Habeşıstan Yahudılennın yok ohnaya yuz tutan dıllerın buyuk konuştugu Falaşa dıh Hııısnyan yonebır bolumunun ancak o dılleıın egetıcüerın yuzyıllar boyu uyguladıklan men olan dıllerle bırhkte eşıt duzeyzulme kaışın, Afrıkada bugun bıle ko de konuşulmasıyla ayakta kaldbıle nuşulmakla bırlıkte, 19841991 yülan ceklerıne dıkkat çekryorlar arasında Israıl'e goç eden 70 bın Fala Gelgelelım yok ohnaya yuz tutan şah arasında arnk bu dıl yerını gıderek bır dıhn korunmasıyla, bır dıle yenıtbranıce'ye bırakıyor den yaşam verıhnesı faıkh şeyler Chıcago Unıversıtesı dılbılım Mufwene dılın korunmasmın daha bolumu başkanı Salikoko Mnfwene çok bır meyvenın tazehgının kavaıse dılı yok eden en oldurucu süahın nozda korunması gıbı bır şey olduhukumet pohtıkası degıl, ekonomık guna ınanıyor ve yok olma tehhkekureselleşme olduguna ınanıyor Mufsıyle karşı karşıya olan dıllerı konuwene, ış dışkılerınde geçerlı ohnaydn şan sıradan ınsanlar ıçm ydşamın Blr dlUıt yok olmaya yüz tutup tutmadıgını o azınhktakı bır dıhn etkınhgını koruma dltt konufanlann sayısı değil, yası bellrUyor. dıl emperyahzmıne karşı verüen sının hıç de gerçekçı bır beklentı olDll çocuklar tarafindan konusuluyona, gete amansız bır savaş olduguna parmadıgına dıkkat çekıyor ve "Amerıceğl oldukça guvencede demektlr. mak basıyor (runs 12 8) 712/9