Katalog

Friedrich Nietzsche ınıstler onu karalamaya çahşıyor New York'takı St Mark's küısesı ve Yunanıstan'dakı Nısyros kenunden Kafkaslardaka Tıflıs kentıne kadar Nı etzsche felsefesı yorumlanıyor Ve Jrn bırüerce CDRom sayfalarmda W*!ı hatta bır ansüdopedıde büe "Tuttuğun her şey ışığa donuşur" gıbı sozlerını gormek olası Pekı ama bu duşunur hıç mı bır 9 şey ogretmıyor Bazı yorumcular onun sozlerındekı anlamları kavradıklarına ınanırlar Apolloncu tanımı ve Dıonysosçu coşkunlugunu denkleştırmesı ustınsan sonsuz donuş ve guç ıstemı gıbı bozuk gehşrm utopyalarıyla kolayca butunleşen hedefleıı az da olsa gunumuz duşunurlerını etküemıştır Onlar bu meslektaşlaına daha farklı bır bakış açısıyla yaklaşırlar bır aydm bır yazaı olarak yanı farkDir çızgıde Christof Kalb bu okuyuculardan bı Kalb Nıetzsche'nın bedensel varhgın nuşma yetenegı uzerıne soyledıklerın• bugunku medya dunyasına skeptık bır n ias açısı getıren bır teorı yaratır Nıetzsc'ran ınsan uzerıne uıetmış olduğu duşun ler aynı zamanda bugunku psıkologlaı hastalanha sanaüa kışüık bulma onenının de ne derece etküıgı olduğunu sordama olanagını verır ' Nıetzsche'nın bu nuda çok daha etküeyıcı dıyagnozlan rdı" dıyor Kalb. kahramanlar yaraüyordu Hatta bır tıyatro eserınde kendısını 'Kral Eıchhorn" olarak sadık yoldaşlan tarafından da selamlatır Babasını kuçuk yaşta kaybeden duşunur olumu nasü kavradıgını 'Yaşamımdan kesıtler" adlı yapıtında şoyle anlatır "Her ne kadar genç ve bılgısız de olsam olum hakkında bır fıkrım vardı Sevgılı babamdan her zaman ayn ol Nietzsche'nin "Boyle buyurdu Zarathustra (Zerduft)" çahftnau (1883) Duşunen Nietzsche portresi (1882) yanda. mak duşuncesı benı kahredırak gerçekten çekıcı mıydı pekı' yor ve surekh ağlıyordum Yıl 1858 ve NiNietzsche nın buyuk bestecıyı "hasetzsche o tarıhte Prusya'nın en ıyı yatüı talıklanmdan bırı" olarak kabul etmesı ve okulu Stıpendıatda 14 yaşında bır ogrencı "ıyüeşmesını' dâhıyane bır degerlendırAskerı dısıplın ıçınde egıtım goren meyle VVagner'e baglaması çok uzun zaogrencüere sabahrn erken saatlerınden ıtıman aldıktan sonıa buyuk eksıklerle dolu baren Latınce ve Yunanca ogretüıyoıdu Nitrajedı kıtabı da ortaya çıkaı Ne ügınçtır kı etzsche buna ragmen şıır yazma beste bugunku yorumcular da aynı baglantıyı kuyapma ve tınsel cesaretını olçmefirsatınıda ruyoılar 'Postmodern aydınlanma sureçleyakalayabılmıştı Ve papazın dındar oglu rınde d e " dıyor Christof Kalb bu tur sanatbeklenmedık bır bıçımde tann tanımaz bır sal ınançlar tumuyle 'tarıhsel kuruntularla" kışüığe burundu oluşur Nıtzsche'nın temelde tum krıük degerlendırmelı onceden yapmış olması VVagnerve Schopenhauer ıse o kadar kotu bır şey değüdı" hayranlığı îen yaşadığım çağın çok arisindeyim Vıyanalı füozof Paul Liessmann ıse îa sure once yayımlanan kıtabı Euvre'de etzsche'yı adeta polıtrka karşıtı bır filozof ırak yorumlamakta Bu yuzden de Lıesssnn, antıdemokratrk çüaşlann, kadın duşmlığınm veyahut da uretımle ügüı değerıdırmelerm aklanmasına gerek duymaz Zaten Nietzsche de kendını "Sakıncaduşuncelerın füozofu" olarak tanımlar ymaya çalıştığı felsefeyle gerçeğtn ıyıı ve guzelın uzerınde oynanan oyunları lanı, kotuyu ve çırkını ortaya çıkarana kaı bozmaya çahşır Bu nedenle Kalb ve Lıessmann'ın hîlan, Nietzsche uzerıne tarafsız duşunme mağı sunarlar Belh de onlar duşunurun e hoşuna gıdebüırdı Ben yaşadığım çaı çok üerısındeyım dıye yazmıştı duşurl882yüında 'çügınınsanlaı' aforızmaıda ve bu onun ustun ozsaygısına ışaret len ük sınyal de değüdı O yuva donemın• ıübaren "ben kaderın kendısıyim" sezn sının bâskısıyla yaşadı Kendısını ayncahklı kabul etmek ona ? de zor gelmemıştı Prusya krab üe aynı ınde doğdugu ıçın Friedrich VVühelm lını almıştı Annesının kucağında yatağa ıturulen kuçuk Friedrich aüenın gururuyı Buyuk bır zevkle pıyano çalan Nıetzsc• baladlar duzerüıyor, Yunanlı ve Alman Bır çalışma sırasında "Hrıstıyanlıgın aslında yalnızca varsayımlar uzerıne kurul muş olduğunu" fark ettıgınde aılesınden dogum gunu hedıyesı olarak dın eleşurmenı Ludwıg Feuerbach'ın eserlerını ıstemıştı Aılesı bunun dışında hıçbır şey ogrenememıştı Henuz 25 yaşındayken profesorluge yukselen duşunurun aklında karanlık duşunceler vardı Çunku Leıpzıg'dekı ogrencüık donemınde pesunıst Arthur Schopenhauer ın kıtaplan geçmışü ehne ve ardından da bır Schopenhauer hayranı olan Rlchard Wagner üe tanışü "VVagner'de bana ne çekıcı gehyorsa, Schopenhauer'de de o çekıcı gehyor euk hava Faustçu koku haç olum ve mezar vb" dıye yazmıştı 1868'de bır okul arkadaşına Ogretıcüerı ınsan ruhunun ancak muzık sayesınde kurtulacagı goruşundeydıler Basel'e yerleştıgınde eskı Yunan edebıyatı derslerı verıyor, boş zamanlarda ıse Wagner le muzık çalışıyordu Wagner Franz Liszt'ın kızıyla bırlıkte yaşıyordu ve Cosima hamıleydı Wagner'ın evlılık dışı oglunun doğumundan sonra Nietzsche onlarla bırlıkte yaşamaya başladı Nıetsche burada 'daha cıddıve daha huzurlu bır ba kış açısmın atmosferını" yakaladıâfinı soy ler Hatta kendısını Wagner'e oylesıne kaptırmışü kı bestecının Musevılerle ügüı olumsuz duşuncelerıne dahı dıyecek bıt soz bulamamıştı Bunun yerme VVagner'ın amca rolunu ustienmıştı Kuçuk Sıegfhed ıçın edındıgı bır Yunan trajedısmde varolmanın, "ancak estetık bır fenomen olarak" katlanüabüır olduğundan soz edümekteydı VVagner'ın anılarını duzeltmek, esteük ola Gerçekten de o VVagner'ın elçüıgını oynamayı surdururken, duşuncelerı kavrama sınırını çoktan aşmıştı Füozof Düın tuzagına duşmuştur" güoı notiar almış sozlerınde de bazı çelışküer ortaya çıkmaya başlamışü "Yaşamaya deger olmayan, gerçek tarüı degüdır" Pekı yaşamaya değer olan nedır kı' Bıyolojirun ıçınden baküdıgında 'gerçek ve yalanın psıkolojık açıdan' ışlemesı gereken karmaşüc degerler olduğunu kurcalayıp dururken bunlan eşsız varhgm yaşam dayanagı olarak goruyordu "Doga ınsanı çeşıth kurgular ıçıne yerleşürmıştir" Ve dur durak demeden devam edıyordu duşunur Gerçekçılık ozsaygı, sagduyu tarıhsel objektıflüc Hrıshyanlık ve euk gıbı zamanın tum temel ükelerı, yaşamrn süacüıgına karşı bozulmuş bır oyun gıbı anlaşüıyordu Ve oyunun duş hrüchklarıyla ügüı bolumu ıçın tek bır çıkar yol vardı Benügın bır tur Nırvvana ıçınde çozulmesı Nietzsche uzmanı Manfred Riedel, profesorun henuz Basel'de yaşarken Budızm'e yaklaşmaya başladıgı kanısında (bkz ;oyleşı) Ancak salt dunyd bııkgı de yeterlı degüdı Yarulgüarın anlaşüması ve aşüması aıasında süacı bır ıküem kalıyordu Nietzsche Unzeıtgemaessen Betrachtungen'V Zamansız Duşunceler ' dızısıyle kendı çagının sıg optımızmını kuçumsemeye çalışıyordu "Kaotık zamanlarda veya yozlaşma lardakı yüolacak degerler ne kadar çok olursa' bır füozof o kadar yararlı olabüırdı Pekı ama bu ışkohk profesor bu kultur ıküemınde tek başına yol almaya çalışan kız kardeşınden çok fazla şeyler beklemıyoı 9 muydu Tum süantüara ragmen 1876 yazında ük Bayreuth pıyeslerı ortaya çıktı Wag ner'ın bencülıgı ve Cosima nın yobazlıgı onu çoktan terk etmıştı Wagner'ler üe Napoh korfezınde bır tatü suasında tekrar karşüaştıysa da bu beraberhk bu sefer pek uzun surmedı Bundan boyle Nietzsche ve Paul Ree huzur ıçınde çahşıp tartışabüeceklerdı Nietzsche buyuk bır çalışma ıstegıyle bıraz racokal olan esen uzerıne çalışmaya başla dı "Menschlıches Allzumenschlıches'V'Insanca, Pek Insanca" Burada artık umutsuz bır romanük olan Wagner'' Sanatın Akşam Kızülıgı '("Abendrothe der Kunst") ıçın bır duşuş ornegı olarak ortaya çıkar Fakat asü mesele bu degüdır Gırış bolumunun "Ûk ve son konular" adlı başbgıyla gayet cesur bır bıçımde Ruyanın manüğını" yorumlarken "Yaşam uzerındekı yanılgıyı" da yaşamın mutlak gereksınımı olarak sunar Ve sırada etık dın sanat egıtım,, aıle veya ozel yaşam gıbı toplumsal faktorler vardı Duşunur her yerde etık dını ve metafızü< duşuncelerın mantücsız yanügüanna ulaşıyordu Nletzsche'nln blr okunına yazmıs olduğu mektup (1889): Dtinya aydınlıktır, çünkü...NittzscheannestykbMlkte(1891) 712/lî