Katalog

rum ve yayın konulannda standartlan ogretmelı, uygulamalı ve denetimmı yapmalıdır 2. Her genç araştmcmın yeterınce danışmarüık alabılmesme ozen gostenlmesı ve danışmanlann sorumluluguna çok sayıda araştrncı adayı verümemesı uygundur Genelde akademık kurumlarda her bır danısman ıkı'den fazla ogrencının sorumlulugunu almamalıdır 3. Araştırma verılennın her zaman ıncelenmeye hazır, duzenlı ve eksıksız, kurumca tasdüdı defterlere yazılmdsı ve defterler üe dokumanlann Avrupa Bırlıgı Etk Kurul Standartlanni gore en az beş yıl sureyle saklanmasmın geregı uzermde onemle durulmalıdır. 4. Ven anahzlen ve ıstatücsel hesaplar üe danışmanlık hızmetlerının konunun uzmanlannca yapılmasına ozen gostenlmehdır. Araştıncılard erken donemde ozellikle büımsel etık ve ıstatıstık konularında etraflı bır egıüm venlmehdır 5. Araştrmalann yayına gonderümeden once verüerinın tamamının ust düzeyde ve araştırmanın yurutulmesınden sorumlu uyeler tarafindan ıncelenmesı gerekmektedır Yayında ısmı olan her bırey çalışmayı etrailıca ve tıtızlıkle okumalı, kanıtlayıcı bügılerı (Author's Copyrıght Form) ımzalamalı ve ılk yazara yayın hakkı ıçın yetkı vermelıdır. Yayınlarda uygun sitasyonlar açık bır ıfadeylp yapılmalı ve yaymldim seçırrune tıtızlıkle dıkkat edılmeh ve kaynak araştıncının dosyasında bulunmah ve mcelenmış olmalıdır 6. Araştırma veııierının yayınlarda ve metod kayıtlanndd dıger draştırıcüdr tarafindan da kolayhkla tekrarlanabümesıne ve bagımsız denetıme ımkdn verebılecek şekılde çok etraflı sunulması gerekır Ayrıca draştırmd yuruten kurumlarda yuksek bılımsel denetrm ve degerlendırme krıterlerının saptanmasının uygulanan araştırmaların kalıtesını olumlu etküeyecegı ve bılımsel yanıltmalan engellemede onemlı rol oynayacagı duşunulmelıdır (3) II. BİLİMSEL YALANCILIĞA NEDEN OLABİLECEK BAZI BASKILARIN AZALTILMASINA YÖNELİK TEDBİRLER: 1. Yayın yapma konusunda genç araşuncdara "gereksız" baskıdan kaçınılmalıdır. Bılımde gelısım ıçın yayının onemı hıç tartşılmaz ıken genç arastırıcüann dkademık yukselmelennde "olçut" olarak yayınları almdıgında konu bır "baslo" unsuru olabılmektedır. Bu nedenle, ozellıkle araştırmaya yenı başlayan gençlere spekulatıf konulann proje olarak verilmesı yenne, kurulu teknıklen kullanarak uygun bır zaman bırımı ıçınde sonuç alabıleceklen araştırmalara ozendırılmelerı gerçekcı bır yaklaşım olacaktır Araştıncı daha kaııyerının ılk donemınde gereksız baskıdan kurtanlmalı ve sonuç alabüecegı araştırma projelen üe bılımsel çdlısmalanna baslama ımkanı elde edebümelıdır 2. Kurumlarda araştıncüara' ve genç adaylara yayın sayılannm degü, yaytfüannın kalıtesının (rutelık) çok onemlı oldugunun egı timınin verümesi geregı ve onemı uzerınde durulmalidır Bu sorumluluk adaylann danışmanlarına ve büım dalı başkanlanna aıttır 3. Akademık yukseltmelerde adayın kendınce "onemlı" goıdugu yayınlan, omegın 5 üa 10 adet belırlemesı ve junye sunması ıstenebüır Bırçok batı Avrupa ulkelerınde ve ABD unıversıtelennde bu yontem akademık yukseltmelerde başanyla. uygulanmaktadır. III. ARAŞTIRICILAR ÜZERİNDEKİ MALI BASKILARIN AZALTILMASI VE DÜZENLENMESİ: Son yülarda bazı farmasouk sanayı kuruluşlan araştıncüara ve unıtelere kbnık çalışmalar ıçın "destek" odemeler yapabümektedır Ozellıkle firmalann kurumlar içındekı araşürmalara verdüderı malı desteklenn ve butun sozleşmelerın kurumun malı ve ıdan organlannın deneümı altnda ve bügısı dahüınde olmasına ozen gostenlmehdır. Butun malı desteklenn kurumun etık ve ıdan yetküı gnıplannca onaylanması gerekmektedır Bır unıte, grup veya araştırmaaya yapüan odemeler büım dalı başka nı, anabüım dalı başkanı ve uygun kurum sorumlusu (dekan, v b ) dosyasında kayıtlı olmalıdır. ' BİLİMSEL YANILTMA (MISCONDUCT) YAPANLARLA İLGİLİ SORUŞTURMA PRENSJPLERİ Zümrütten akisler A. M. C. Şengör Paşayla 7 0 Kasım sohbeti Paşaml İki büyük deprem 30.000'e yakın vatandaşımızın canını, daha pek çoğunun yavrusunu, akrabasını, sevdiğini, malını aldı. Bunlara yakın büyüklükte bir veya iki deprem de en çok otuz sene içinde Marmara Denizi'nin kuzey sahillerini vuracak. Hayır, Paşam, daha önce olan depremleri, bunlar hakkında senin okusun da milletine faydalı olsun diye Almanya'ya yolladığın Ihsan Ketln'in ve diğer bazı yerli, yabancı jeolog ve jeofizikçi ve coğrafyacılann yazdıklannı pek dikkate almadık. Senin kurduğun araştırma kurumlan, politikacılanmız tarafindan "arpalık" tâbir edilen devleti soyma mekanizmalan haline getirildiler. Meselâ kendisinden milletimize pek çok faydalar beklediğin Maden Tetkik ve Arama Enstltüsü, içindeki yemekhane ve misafırhane imkânlan nedeniyle politik partilerimizce pek sevilirmiş, burada parti yemekleri, parti toplantılan yapılırmış. Bunu kullanabilmek için de başına partice kolay hukmedilebilecek adamlar atanırmışl! (MTA artık Enstitü değil, Paşam; Cenel Müdüriük oldu ki kolay ele gelsin; bunlan da eski bir Cenel Mudur anlattı bana). Biz yetmişli yıllarda MTA'nın hantallaştığından şıkâyetçi olurken, şimdi gene politik ümidimiz olan (!) zamanın bır bakanı personel mevcudunu üçe katlayıvermişti kısacık bir zamanda; hemen ardından gazeteler yemekhanede koro halinde Enternasyonal'in söylenmeye başladığını yazmışlardı! Ama bunlara rağmen MTA'da bir avuç kahraman yerbılımcı senin verdiğin görevi unutmadılar, Paşam. Tabiî depremle ilgili başka kurumlarımız da var Paşam. Buralarda da birer avuç kaliteli bilim adamımız da var. Ancak birkaç kişiyle olmuyor. Bu kurumların universite dışında olanlannı açık söyleyeyim ben izleyemiyorum. Bir yerbilimleri derneğimiz falan ise yok. Birjeoloji kurumu vardı. Pek guzel yıllık toplantılar yapardı. Yeten kadar politik olmadığından (kaşlarını çatma, Paşam! Çok ciddîyim) kapatıldı. Peki başka yok mu? Var, ama ne yalan soyliyeyim, ben bugüne kadar onlara gitmedim. En acısı da bunun araştırmalanmda herhangi bir olumsuz etki yapmaması! Halbuki sıkıysa Amerika veya Avrupa toplantılannı kaçır. İçinde çalıştığım için üniversiteyi biraz daha yakından tanıyorum Utanarak ifade ediyorum, Paşam, sen olsan 1933'u bir defa daha yapardın. 70 kadar universitemiz var (Paşam gülme! Lâtife etmiyorum). Bunlann nufus baskısıyla kurulduğu soyler niyor. Universite yenne çeşitli meslek okullan, iki yıllık önlisans mektepleri falan açıp geniş bir kesime iş sağlayamaz mıydık? Hayır, Paşam, çunku Turkıye'de eşitlık artık kanun karşısında eşitlik değil, hak etsin etmesin herkesin herşeye herhangi bir emek sarfetmeksizin ulaşması diye anlaşılıyor. Dolayısıyla herkes universite dıpbması istiyor. Akademik mesleği seçen herkes profesör olmak istiyor. Dil bilgisi, mesleki beceri, bilimsel yaratıcılık, bunlan soran, daha doğrusu sorabilen kalmadı, çunku biraz bastınrsan, Meclis bir kanunla kullandığın kıstası kaldınveriyor (Sen yoksun ki Efendiler! diye başlcyıp hepsini aklın yoluna davet edesin!). Universıtede kilit kelime demokratik olmak. Bunun altında bilim hariç yap yapabildiğini (bilim yapmak tehlikeli; belli bir kalite duzeyi gerektirdiğinden antidemokratik oluveriyor). Inanmayacaksın ama, "istemezük" boylece geri geldi. Kurucularından olmakla ovunduğüm Akademimizin ıse bu konularda pek faal veya etkili olduğunu soyleyemeyeceğim (Emirle kurulduk da Paşam, yalnız emrin geldiği yer Mustafa Kemâl değildi, dolayısıyla varoluş nedenimizi henüz pek anlayabilmiş değiliz). TUBİTAK bilimi desteklemek için elinden geleni yapıyor, ama kalite kontrollan konusunda herhagi bir baskı veya bu baskıyı yapanlara destek sağladığını duymadım. Araştırmada hızla artan makale sayımızla pek övünüyoruz, ama etki olarak çok gerilerdeyiz. Nastl olmayalım? Universite yok, universite dışı araştırma kurumu yok, toplumdan araştırma için, eğitim kalitesi için baskı yok. Varsa varsa diploma avcılığı ve dostlar alışverişte gorsunler usulü işler. 7946'dan sonra devlet yönetimi çoktü Paşam. Tabîi cahil kutlelerin devlet yonetimini ellehne geçirmelerinin doğal bir sonucu bu. 1946'dan sonra senin aydmlanma idealine tam sahip çıkan tek bir hükumetimiz olmadı. Bazılan demokratik yaşamı böyle düşe kalka oğreneceğimizi söylüyor. Ben ise eğitımde kaliteyi yukseltmezsek bir gun duşüp ondan sonra bir daha kalkamayacağımız kanaatindeyim Osmanlı'yı çökerten cehalet değildi de neydi? Ne garip ki bu iki. deprem ve hele gelmekte olan "Istanbul depremi" bu konuda galiba biraz faydalı oldular. Halk anlasın anlamasın deprem haberlen okuyor ve dinliyor. Kim bilim adamıdır, kim değildir, hangi profesör titrine lâyıktır, hangisi değildir, bunlann tartışılmasına şâhit oluyor. Evi için, fabrikası için bizzat muhendislerle muhatap oluyor, bunlara para ödüyor. "MTA ne yapıyor?, Âfet Işleri ne yapıyor, Kandilli büyüklükleri yanlış mı hesaplıyor" diye sormaya başlıyor. Bu sorular hemen sonuç almayacak elbet, ama kurtuluşun itk adımı sorgulamaktır. Bu depremler bizi soru sormaya başlattı. Yakında gelecek olanlar da epey can yakacağı için, bu soru son\anın sertleşip derinleşerek devam edeceğini umuyorum. "Artık acı çekmeden, can mal yitirmeden de sorgulayın " dediğini görüyorum. Doğru, ama o yok olası 70 Kasırri yok mul Işie o olmasaydı bunlar frep olacaktı. Ama, Paşam, insan hayatının gidişini tesadüfler beliıier. Akıl, toplucao tesadüf' •tetprasında rotayı istediğin gibi tutturmaktır. Bunun da senden büyük omeği mi olur? Sen vrtık yoksun, ama senin sözlerin, yaptıklann var. Işte 7 0 Kasım çatlasa da patlasa iSo onları elimizden alamaz. Biz de yavaş da olsa, estek kostek de olsa oğreniyoruz bu 't&aditfler dunyasmda rotamızı tutmayı, Paşam. .L,^ i'ien bizi tarihımizin en buyuk sosyal felâketinden güçlendirerek çıkardm. Biz de •belkfefl buyuk doğal felâketi akılla karşılayıp ondan daha da güçlenerek çıkacağız; l$em a^e bu sefer sensiz! Senin hep istediğin bu değil miydi? Avrupa Bilimsel Dürüstlük ve Doğruluk Komitesi, bilimsel sahtekârlık olaylannda soruşturmada izlenecek yöntemler saptadı. Herhangı bır ıddıa varlıgında gereken yasal gırışımler kunım ıçmde başlatümalı soruşturmalar tam bır gızlıkk ıçınde ve çok hızlı bır şeküde yurutulmelıdır Soruşturma, sonuçlanan araştıncının saygınlıgını ve haysiyeunı zedelemeyecek şeküde olmdlidır Araştıncının büımsel yanütma ve saptırma yapügı belırlenecek olursa yasal cezaı hukumler muhakkak uygulanmalıdır Ornegın, 1983 yüında Darsee davasında oldugu gıbı araştıncının saptırma ve yalan ıfadeler kullandıgı tespıt edüen butun yayınları uluslararası literaturden daha once yayınlandıgı aynı mecmuaların aynı bolumlerm de üan edüerek büım dunyasından gerı çekümıştır (Retractıon), (ref NEJM) Boylece yanütma ıhtıva eden bır yayının sonuçlannın başkalarına ve hastalara zarar vermesı onlenmış ol maktadır. Bu kural yalancüık yapüdıgı ıspatlanan her büımsel makaleye uygulanmalıdır Yayının büımsel literaturden ve butun ındekslerden gen çekılmesı (RETRACTION) bır büım ınsanma büım dunyasının verüebüecegı en agır ceza şeklıdır Herhangı bır. kurumda büımsel araştırma surecınde yanütma, yalancüüc veya saptırma şuphesıyle soruşturma açüması karan verürruş ıse, ulkemızın de uyesı bulundugu "Avrupa Büımsel Durustluk ve Doğruluk Komıtesı"nrn bu konuda behrledıgı esaslar şunlardır a. Soruşturma, yazüı bır şıkâyet uzerıne şupheh büımsel yanütma veya yalancüıgın yer aldıgı kurum ıçınde yapümalıdır, b . Soruşturma Komısyonu bırden fazla uyeden oluşmahdır ve sorusturma buyuk bır gızlüık ıçınde yurutulmdıdır Suçlanan kışüer, ogretım uye ve elemanlan suçları ıspaüanana kadar "durust ve suçsuz" olarak kabıü edümelıdirler. •> c. Soruşturma Komısyonu tum soruşturma, mulakat ve araştırmalarını en hızlı bır. şeküde (tercüıan en fazla 3 ay) tamaMayarak yıne en kısa surede ügüı kurum yetkdısi^sorüj;; turma dosyasını sunmalıdırlar Suçlamalannve suçlanan kışüerın bıreysel haklanriiri yıgranDevamı 21. sayfada 712/*