Katalog

»••ffltfi Hayvansal tutkular Duygusal tek hayvan insanoğlu mu? Bunalmış balinalar, kendinden geçmiş iguanalar ve utangaç şempanzeler Marc Bekoff ve diğer dirimbilimcileri bu konuda yalnız olmadığımıza inandırdı. er şey bır dokunuşla başladı Çok geçmeden Butch ve Aphro bırbırlefını yavaşça okşamaya kucaklaşarak yerde yuvarlanmaya başladılar Yaklaşık uç dakı ka boyunca ıkı guneyh bahna yan yana uzarup hava delıkle rınden su uşkıı ttüar Ardından ıkı denız memelısı uyum ıçınde yuzerek arada bırbırlenne dokunarak ve suya dalıp cıkarak oradan uzaklaşular rtexas A&M Unıversıtesı nden Bernd Würsig onları ızlerken Butch ve Aphro nun arasmda guçlu bır bagın oluştugundan errundı Bu Tevrat'ta sozu edüen de nız canavarlaıı aıasmddkı aşk olabılır mıydı9 Bu oldukça tartısmalı bır soru Dırımbüımcüer ınsan dışındakı hayvdnldrın duygulan konusunda ^zellıkle de hayvanlaıın buınçü bu duygusallık yaşadıklan konusunda henuz bır goruş bırlıgıne varmış degüler Bırçogu bahnala ıın aşık olacaklarıru soylemeye bıle cesaret edemezken bu goruşe açık oldn Wıusıg ve benzerlerı hayvanlarm duşunsel surecını en az Charles Danvin e dek geçmışe goturebüı yorlar The Expressıon of the emotıons ın Man and Anımals = Insan ve Hayvanlarda Duyguların Dışavurumı# adlı yapıtında Dararin ınsanoğlu üe hayvanlarm duygusal yaşamları arasındd bu sureklılık oldugunu one suruyordu Yapıtın başka bır yeruıde ıse Insan gıb' daha sıradan hayvanlaı haz, acı mutluluk ve sefalet gıbı duygulan açıkça yaşarlar dıyor du Darvvın'ın konuyla yakmdan ılgılenmesıne karşm, han H gı hayvanlarm duygusal yd^dinlaıı oldugu hangüerınm olmadıgını bugun bıle tam olarak bılerruyoruz Bu konuda pek yol alamayışımız araştırmanlrinn bılımsel olmamakla' suçlanma korkusundan kayndklannuş olabılıı Gelgelekm durum artık eskısı gıbı degü Şımdılerde "hayvanlaı birbirlerine âşık olurlar mı, bir yakınlannı yitirdiklerlnde yas tutarlar nu, hiç utandıklan olur mu? gıbı sorulann sorulmasmda hıçbır sakmca gorulmuyor Hayvan davranışı ve norobfyolojıyle ılgüı son araşturmalar en azından kımı omurgalılann korku nefret neşe kaskançhk ofke ve şeflcat gıbı bır dızı duyguyu yaşadıklan konusunda çarpıcı karatlar ortaya koyuyor Duygulann ayrmtılı bır bıçımde mcelenmesı guçtur Insan kendı duygularmm gerçek oldugunu büır çunku onlan yaşayan kendısıdır Ama bn baskasınm ne tur duygular yaşadıgmı tam olarak büemez Yaşadıguuz duygulan sozcuk lerle betunlemeye çahşabıhrsuıız ama hıçbır şey soyleme senız bıle oeden dılmız ve davidnış bıçemmızden ruh durumunuzla ılgüı bır kestınmde bulunabıbrız Hayvanlarda da aynı şey geçerlıdır kaslarm nıtelıgı bedenm duruşu yuruyuş bıçımı yuz ıfadesı gozler bakslar ses ve kokular onlann ne tur duygular ıçmde olduklan konusunda bızlere yıgm la ıpucu sunarlar Bu unlerı okuyabılmek ıçın uzman olmak gerekmez Hayvanlan gozleme konusunda bıraz deneyunı olanlar genellıkle gorduklerı konusunda ortak bır goruşte burleşurler Hayvaıılaiüı ıjm ıinvramş bıçemlerını art arda sergılemelerı de genellıkle bu gorusun dogru oldugunu or taya koymaktadır Duygular bureym eylemlerını yonetmesme ve denetlemesmö olanak veren ruhsal olgular oldugundan davrams bıçemı yıgınla duyguyu yansıtan bıı ayna nıtelıgı taşu Ne var kı beymde olup bıtenleım kavranması çok daha ınceüklı bır şeydır Smırbdunsel açıdan ele almdıgmda duy gulann ıkı sınıfa aynlmasmda yarar var En basıt ya da temel duygular doguştan edınılen duygıüardır ve bümçh bu duşunce ya da duyguyu gerektırmezler Bu tur duygular bıre ym yaşamını surdurebılmesı olanagmı artırdıgmdan hayvanlar âlemınde oldukça yaygındırlar Daha çekısrnelı olan goruş hayvanlarm daha ınrehklı anlaksal bır sure'cı gerekturen ıkmcıl duygulan oldugunu savunan goruştur Temel duygufarm en büınen ornegı hayvan laım genellıkle hıçbu' korku belırtısı gostermeden tehlıke smyallerme hemen tepkı vermelerme olanak sağlayan savas ya da kaç tepkısıdır Soz gelımı daha once bır duşmanla hıç karşüaşmanuş bu: yavıükaz tepesınde atmacayı andıran bu" şey gordugunde hemen kaçıp gızlenecek oysa bır kaz gordugunde kümı bıle kıpırdatmayacaktır Dogal ayıklama boyle davıananlann lehındedır ve bu:ey ne denlı hızlı ıse kurtulma şansı da o denlı yuksek olur Korkunun kokusu Ses ve kokular da korku dahıl temel duygulan devırıı me geçırebüır Evcü kopekler kunı kokulara tepkı gosteren hayvanlarm en bılınen orneklendu"ler Genellıkle vetennere rahatça gıder bu kopek daha once gelen bır kopegın kor ku duydugu bır odaya gurmekten çekmır ve korku beurtısı gostenr Bu korkan kopegm yaydıgı keskm kokuya karşı oluşturulan ıçgudusel bu" tepkıdu: Benzer bıçımde kedı ya da başka bır duşmanla hıç karşılaşmamış laboratuvar farelen de soz konusu hayvanlann kokulan karşısında korkuyla donup kalırlar Kedının yalruzca tuyu bıle onların yemeden ıçmeden kesümesıne yeterü olur 712/24