Katalog

2000 'sveç Krahyet Bılımler Akademısının açıkıasına gore bu yılın Nobel Fızık Odulu 'iletişim ve bılgı teknolo ]üerı"ndekı araşürmalanndan dolayı St Petersburg, AF Ioffe FızıkTeknolojı Enstıtusu'nden Rus Zhores I. Alferov Santa Barbara Kdlıforruya Unıversıtesı'nden Amenkalı Herbert Kroemer ve Texas Instruments'dan Jack S. Kilby arasında paylaştınldı İ Fizik Nobeli'ni , iletişim kazandı 2000 yılı Nobel Fizik Ödülü, iletişim teknoiojisine katkılarmdan dolayı Rus Zhores Alferov, Amerikalı Herbert Kroemer ve Jack Kilby'ye verildi Şekll I : Arvid Cariuon beynln bozal gangtto bölgeilnde çok yüksek dtizeyde klmyasal tnnsmtter dopamln oldugunu ortaya çıkarttı. Dopamln kas hareketlermln kontrolunaan sorumlu olan blr trammlterdlr. Parklnson hastahğında dopamln üreten sinlr hücrtlerl ölür. Bunun sonucunda hastada tltreme, hareket yMml, kımıldama zoHuluğu glbl semptomlar ortaya çıkar. Alferov Kroemer Kllby Hızlı sınaptık ıletıme ornek olarak konuşma hareketier ve duyusal algılamayı gosterebılınz Paul Greengaıd yavaş smaptık üetımde "fosforilaz" adı verılen kımyasal bır reaksıyonun soz konusu oldugunu orta ya çıkarttı Bu da fosfat grubuna baglı proteınlenn şekıl ve ışlevlerının değışügı anlamına gelmektedır Greengaıd'a gore dopamın hucre zanndakı bır reseptoru uyardıgı zaman hucıedekı ıkıncı habercının (AMP) duzeyınde bır artış meydana gelır Bu artış Protein Kinaz A'yı harekete geçırır Sonuçta sınır hucresındekı dığer proteınlere fosfat molekullen eklenır Protein fosforılazından etküenen proteınlenn bır grubu hucre zannda ıyon kanalları oluşturur Bunlar sınır hucresının uyanlma yetenegını kontrol altında tutar ve bunun sonucunda sınır hucresı aksonları boyunca elektrık smyallerı gonderebılır Her hucrenın ıyon kanalı farklıdır Iyon kanallanndan herhangı bır fosforüaz ışlemıne tabı tutuldugu zaman sınır hucresının ışlevı degışır Eric Kandel New York Columbıa Unıversıtesı Norobıyolojı ve Davranış Mer kezı nden Eric Kandel sınapslann guçlendınlmesıne ılışkın çalışmalan nedenıyle odullendırıldı Çalışmalanrn buyuk oranda denız sumuklubocegının sınır sıstemı uzerınde yuruten Kandel, ogrenme ve bellek konulanndd çok onemlı bulgulara ımza attı Temelde bellegın oluşmasında molekuler mekanızmaların nasıl ışledıgını araştıran Kandel ışe memelılerde ogrenme ve bellegın gelışımını ıncelemekle başladı Ogrenme surecının çok karmaşık bır mekanızmaya sahıp oldugunu fark eden Kandel, daha basıt mekanızmala n ıncelemeye karar verdı Bu nedenle denız sumukluboceklennın (Aplysıa) basıt koruyucu reflekslermı ele alarak ogrenme olgusunu ınceledı Boylece ogrenmenın hucreler arasmdakı sınapslann guçlenmesıne bağlı oldugunu ortaya çıkartü Kandel'ın bılıme en buyuk katkısı zayıf uyannın kısa vadelı bellege yol açügını gostermesı oldu Kısa sureh bellegın suresı dakıkalardan saatlere uzanan bır sureyı kapsar Bellegın oluşmasında Paul Gre engard'ın çalışmalanndan yararlanaıi Kandel daha guçlu ve daha uzun surelı uyanlann haftalarca suren uzun vadelı bellegı oluşturdugunu ortaya çıkarttı Guçlu uyarı habercı molekul (cAMP) duzeyının ve dolayısıyla kınaz A nın artmasına neden olur Sınyaller hucrenın çekırdegıne ulaşarak sınapstakı protein sayısını arttınr Nıhaı olarak sınapsın şeklı degışıı ve sınaptık ışlev dana uzun omurlu olur Kısa vadelı bellegın ak sıne, uzun vadelı bellek yenı proteınlenn oluşumunu gerekh kılar Yenı proteınlenn oluşumu engeüenırse uzun vadelı bellegın yolu tumuyle tıkanır Denız sumukluboceklerınm uzerınde yurutulen ardştırmalardan elde edılen bulguları bır de fareler uzenndekı deneylerde ele alan Kandel uzun vadelı degışıklık teonsının memelüenn ogrenme surecın de de geçerlı oldugunu kanıtladı Aynı temel mekanızmaldnn ınsanlar ıçın de geçerlı oldugunu varsayan bıhm adamlan ogrenme konusunda Kandel ın ortaya çıkarttıgı hucresel ve molekuler mekanızmalardan yararlanarak bellegın ışlevını guçlendıren üaçlann gelıştırılebılecegını üerı suruyor Reyhan Oksay Kaynak Basın açıklamalan Elektronıkbılgısayar teknolojısı ıle üeüşım teknolojısını bırleştıren Bılgı Teknolojısı (IT) son 4050 yıldır toplumda koklu degışıklıklere neden oldu Bu gelışmelerın temelınde fizik dalındakı temel büımsel buluşlar fekll 3: Radyo vaMeri Ile baflayan modem elektronlğln gellşlm çlzglsl, tramls törler uzertnden entegre devre ve çiplere uzanan muazzam blr yol kat ettl. yatıyor Elektronık bılgı sayar teknolojısmdekı gekoşut bır bıçımde yol almaktadır Entegre devrelelışmeler 1960yıllanndabaskıhdevrenın, 1970 yülann bügısayar teknolojısının temelım oluşturması gırında mıkro ışlemcının ıcadı ıle hız kazandı bı, ultrahızlı transıstorler ve lazerler modem ıleüşıElektronık parça sayısındakı artış tanmınlen mı yonlendıren en onemlı unsurlardır Yan uetken "Moor Ya»a»ı''na koşut bır şeküde hesaplandı Bu lazerler yanıletkenlenn heterojen yapısının ozel yasaya goıe Bır çıp uzenndekı parça sayısı her 18 hklennden yararlanılarak gelıştırılmıştır Detken ayda bır ıkıye katlanır" 1960 yüından bu gune dek malzemeler ve ızolasyon malzemelennın ortasında bu yasa hukmunu hâlâ surdurmektedır Bugun uzebır yerde yer alan yan üetkenler elektronık parçarınde mılyonlarca parça bulunan çıplenn fiyatlannın ların yapımında çok onemlı bır yer tutar Heterojen hemen hemen hıç degışmemesının alünda bu yasa yapılar başlıca cep telefonlannda CD çahcüannda, yatmaktadır Çıp teknolojısındekı gebşmeler üeübarkod okuyuculannda fren lambalannda kullanılşım teknolojısındekı dınamık ve guçlu gelışmelere maktadır Yanüetken parçalann pek çogu sılı kondan yapılmıştır Ancak galyum arsenıd gıbı kompozıt yanüetkenler de gıderek onem kazanmaktadır Aralannda farklı band aralıklan olan çeşıtlı ınce tabakalardan oluşan yan üetkenlere heterojen yaniletken adı verılır Bu tabakalann kalınlıgı bırkaç atom ıle mıkrometre arasında degışır ve galyum arsenıd (GaAs) veya alumınyum galyum arsenıd den Şekll 1: Cep telefonu baz btasyonlanndakl hızlı translstörler yanlletken heterojen yapılardır. (AlGaAs) oluşur Bu tabakalann seçımınde knstal yapılannın bırbırıne uyum saglamasına ve yuk taşıyıcüa nnın baglantdar uzerınde ozgurce dolaşdbılmesıne dıkkat edılmelıdır Heterojen yapılar ışte bu ozellıgınden dolayı elektronık sanayınde çok genış bır kullanım alanı bulabdmıstır Heterojen transustorlerden yararlanan hafifgunıltulu yuksek frekans yuk seltıcılen uydu haberleşmesınde ve cep telefonlannda kullanılmaktadır fekll 2: CD çahalannm lazer dlyotlan yanlktken heterojen yapıhrdan yararlamr. Uttfen sayfayı cevMnlz 709/9