Katalog

1Q10 Kl 7 ~ / Mftft Artapi M953 M 7 ? venr.ftnf>r¥»n M 6 3 r. 1957 M 7 1 RnlıvAI 1QJW 1999 Knr*»imft7rw I Şdal 3. Manmm BölgeamfcKueey AmtMuFaynn 1912 kollannda son yuzyüda (1910 1999) oluşan büyük yüacı 9 deprem (M 67) ardısıklı olarak gelişmiştir (Şekil 3). Kuzey ve Guney kollarda ortalama 1520 yü arayla oluşan deprem çiftleri her iki fay arasındaki stres aktanmının bir sonucu olmahdır. Bu depremlerden yalıuzca 1963 ÇınarcıkYalova ve 1964 Manyas depremlen bır yü arayla olmustur. Eger bu ardalanma gelecek yıllaıda da devam ederse Kuzey Anadolu Fayının Kuzey kolunda oluşan 1999 Kocaeli Düzce depremlerinden yaklasık 1520 yü sonra yıbcı bir depremin Kuzey Anadolu Fayının Güney Kolunda oluşması gerekir (Şekil 1). Marmara Bölgesi'nde deprem tahminleri Marmara Bölgesi nüfus açısından Türkiye'nin en yogun, sanayı açısından ıse en önemli bolgelerinden birıdir. Bu nedenden dolayı deprem tahmirüerin önemi artmaktadır. Şuıası bir gerçek ki bugünkü bilgi düzeyı ve teknoloji ile gelecekte olabilecek bır depremin yerini, zamanını ve şıddetını tam olarak bümek mümkün değildir. Olabüecek bır depremin önceden dogru tahmin edümesı veya dogruluk derecesi tahmini yapan ldşinin bilgi düzeyi, tecrubesi ve bolgenin jeolojik ve jeofizik verilerinin niteligine bagh olarak degişir. Bir bolgenin boşalülarak insan hayatının kurtarümasına karar verebilecek güvenli bir tahmini yapmak oldukça zordur. I.T.Ü den Aykut Barka, Celal Şengor Le Pıchon gibi yerbilimcüer 1939da Erzincan'dan başlayan depremselliğin Kuzey Anadolu Fayı boyunca batiya dogru göç ettigini ve 17 Agustos 1999 Yalova depreminden sonra gelecekte Marmara Denizi'nde olabüecek depremin 30 yü içerisinde gerçekleşebüecegmı duşunmektedirler. Bu varsayımı şu şeküde sorgulamak mümkündur. 1939 Erzincan depreminden sonra oldukça dar dogrulru aömlı bir fay zonunda elastik bir ortamda gerilmelerin ardısıklı depremlerle Bolu'ya kadar aktarüması mümkündur. Sırasıyla batıdan doguya doğru tek bir fay zonu üzerınde oluşan 1942 Erbaa (M 7), 1943 Ladik (M 7.2), 1944 Gerede (M 7,2), 1957 BoluAbant (M7.1) depremleri bu savı destekler niteliktedir. Ancak doğudan batiya dogru olan bu deprem goçu Bolu'nun batısında da geçerli ise 1963 ÇınarcıkYalova (M 6.3) depreminden sonra geçen 36 yü sure içerisinde deprem goçu aynı fay zonu ve aynı dogrultuda Marmara Denizi'ne neden goç etmemıştır? Oy sa ÇınarcıkYalova depreminden sonra deprem Kuzey Anadolu Fayının Kuzey kolunu terk ederek Güney kola geçmiştir (1964 Manyas depremi M 7). 1967'de tekrar Kuzey kola dönen deprem (Adapazarı M 7.2), 1983'de tekrar güney kola dönmüştür (Biga M 4.9). Son olarak 1999'da kuzey kola dönen depremsellik KocaeliDüzceBolu depremlerini olusturmuştur (Şekil3) Marmara Bölgesinde depremselliğin izledigi bu yol stres (gerüme) transferlennin dogubaüdan çok kuzeygüney dogrultusunda oldugunu ima eder. Kuzey Anadolu Fayının Kuzey ve Güney Kollan arasında alt kabuktaki viskoz akmalardan kaynaklandığı düşunülen kuzeygüney dogrultulu stres transferleri doguda 20 km'den az olan fay zononun Marmara Denizi ve çevresinde 100 km kadar gerüşlemesine neden olmuştur. Gelecekte , ,, , ,„ • • (*) Prof. Dr; K.T.ÜTrabzon; de bu kuzey güney doğrultusundaki depremsellik tekrar. '••• . v. (**)AGör. KTÜTrabzon. lanırsa önümüzdeki 1520 yü içerisinde Kuzey Anadolu Fayının Güney kolunda, Bolu ile Çanakkale arasında eski TarmrUuulaa kayaaklar depremlerin tekrarlanmasıyla oluşabilecek yeni biryıha Okay A.I., Demirbag, E., Kurt, H., Okay N., Kuşcu, I., 1999, deprem beklenebüir. An actıve, deep manne strüce slipıe basin along the North Anatoli ra kınlmanın Orta Marmara Bolgesini aüayarak sırasıyla 1963 (M 6.3) ve 1999 (M 7.4) ÇınarcıkYalova kınklannı oluşturması Marmara Denızi'nı boydan boya kateden fay boyunca (Kuzey Anadolu Fayının Kuzey Kolu) gerümelerin uniform dagümadıgını, kuılmayan kısımın farklı zamanlarda kırüan fay parçalan arasında bir bariyer oluşturdugunu belirtebilir. Bu görüş dogru ise gelecekte olacak olabüecek bir depremin Orta Marmarada kırümayan parça üzerinde değü daha once kırüan dogu ve batı kesimlerinde tekrarlanabüir. 3. Uzun zamandan beri deprem uretmeyen Orta Marmara fayı esasında tek bir fay olmayıp bir fay agıdır. Bu tür bölgelerde stres dagüımı fay parçalannın birbirini etküemelerinden dolayı son derece karmaşücür (Roy ve Royden 2000). Yersel stres birikimleri Orta Marmara kmk agının kınklanndan herhangi biri üzerinde zaman içerisinde birikerek gelecekteki bir depremi üretebüir. 4. Orta Marmara Fayı boyunca yeterli elastik deformasyon birikmemiştir. Fay hareketi SanAndreas Fayının bazı kesimlerinde oldugu güoi (Tlırk, 1993; Nishigami, 2000) oldukça yavaş fakat sürekli bir harekettir (creep) veya biriken elastik deformasyon kuçuk depremlerle geçistirilmekte, boylece buyuk bir deprem oluşmamaktadır. Eğer geçmişte Istanbul'u tahrip eden 1509 depremi gerçekten de Ambraseys ve Jackson (2000) ın iddia ettigi gibi Orta Marmara Fayından kaynaklanmıssa bu teon geçersiz olur. Gelecekte Le Pichon ve Şengor grubunun yapacak olduklan Orta Marmara Fayının davranışı hakkuıdaki çalısmalann daha doyurucu bügüer saglayacagı umudundayız. Neden deprem bekleniyor? Ote yandan Kuzey Anadolu Fayının Kuzey Kolunun Orta Marmaradaki kesimi depremsellik açısından gizemlüigini korumaktadır. Marmara'nın dogusunda ve güneyinde 1520 yü arayla büyük depremler oluşmasına karşın Orta Marmara bolgesindeki fayın en az 100 yüdan ben deprem uretmemesi şu olasüüdarla açüdanabilir. 1. Orta Marmara Bolgesi sismik bir boşluk oluşturur. 100 yüdan daha fazla bir zaman ıçensinde fay zonunda birikmiş olan elastik deformasyon fayın kırümasına ve buyük bır depremin oluşmasına neden olabüir. Bu göruşu lstanbulda tahrüDat oluşturan 1509 ve 1766 depremleri destekler ıse de bu depremlerin Orta Marmara fayının kmlmasıyla olustuğunu gosteren fay uzermde tespit edümiş paleosismolojik verüer yoktur. 2. 1912 SarosGazikoy depreminden (M 7.3) son an Fault, "nırtey, Ttectonics, 18,129147. Ambraseys, N.N., 1970, Sorae characteristic features of the North Anatolian Fault Zone, Tectonophysics, 9, 143165. Barka, A, 1996, Slıp dıstnbuüon along the North Anotolian Fault associated with the laıge earthquakes of the penod 1939 to 1967, BuU, seism. Soc. Am; 86, 12381254. Barka, A., Kadinsky Cade, 1988, Strike slıp fault geometry ın "Hırkey and ıts influence on eartquake actmty, TectonıcsJ, 663684 Hül, D. R, J. P Eaton, and L M. Jones, 1990, Seısmicıty 198086, in the SanAndreas FSult System, California, U.S.Geol. Surv. Rrof. Pap, 1515,115151. Lemıszkı, P J., Brovvn, L. D., 1988, Variable crustal structure of strikeslıp fault zones as obşerved on deep seısmıc leüectıon proules OeolSoc of Amenca Bulleün, 100,665676. Pfister.M., Rybach,L, Şımşek. Ş.,1998, Geothermal rccon naısance of the Marmara Sea region (WN 1\ırkey) Surface heat flow densıty ın an area of actıve conünental extensıon. Tfectonophy sıcs, 291,7789 Roy, R., Royden, L.H., 2000, Crustal rheology and faultıng at stnkeslıp plate boundaries 2. Effects of lower crustal flow ]our Of Geophysıcal Research. 105,55995613. Nishigamı, K , 2000, Deep crustal hetorojenity along and around the San Andreas fault system ın central California and its reatıon to the segmentation 2000, Jornal of Geophysıcal Research, 105,79837998. Straub, C, Kahle, EG., 1995, Active crustal deformation in the Marmara Sea Region, Northwestern Anatolıa, ınferred from GPS measurement. Geophysıcal Res Lett 22 (18) "ftymaz, T, ]. Jackson, and D McKenzie, 1991, Acuve tectonıcs of the north and central Aegean Sea, Geophys.] Int, 106, 433490 Turk, T., 1993, ModemPhysıcal Geology Saunders College Publıhıng. TYırcotte, D.L., J.Y.Lıu, and EH Kulhawy, 1984, The role of ıntra crustal astehenospher on the behavıor of major strike slip fault, J.Geophys. Res. 89, 58015816. Şaroglu F, Etnre.Ö . Kuşçu.l, 1986, Türkiye Diri Fay Haritası. M T.A yayını, Ankara Bagcı, G, 2000, Deprem oncesi sismısıte Kuzey Anadolu Fayının ban kesımmın depremsellıgı (tarıhsel ve aletsel donem ve rıskı. 17 Agustos 1999 Izmıt Korfezı Depremi Raporu TC. Bayındırlık ve Iskan Bakanlıgı Afet Işlerı Genel Mudurlugu Deprem Araşürma Daıresı Başkanlıgı.Ankara. 709129