Katalog

Heterojen yapılara dayanan yanüetken lazerler ıse f±ıeroptık haberleşmede optık verı depolamada CD çalıcılarımn okuyucu kafalannda barkod okuyuculannda, lazer kalerrı gıbı cıhazlarda kullanüır Heterojen yapılara dayanan ışık saçan dıyotlar ıse araba örenı lambalannda, uyarı sınyallerınde ve elektnk ampullerınde (yakın gelecekte) kullanılacaktır Heterojen yapuar aynca bılımsel araşürmalarda çok buyuk onem taşımaktadır 2000 Plastik: Yepyeni kullanım alanları Cam Heterotransistör Heterojen yapılı transıstor üe ügüı ılk teorık araştırmalar 1957 yılında Herbert Kroemer tarafindan yapıldı O donemde RCA'da (Radıo Corporatıon of Amerıca) çalışan Kroemer, heterotransıstorun konvansıyonel transıstorlerden daha gehşmış oldugunu, ozellıkle yukselücı ve yuksek frekans uygulamalarında çok yaygın bır kullanım alanı bulacağını ılerı surdu 1941 yılında keşfedılen ılk transıstor modern yan üetken teknolojısırun başlangıç noktasını oluşturuyor du (1956 yılında Nobel Fızık odulu William B.Shockley, John Bardeen ve Walter H. Brattain) Entegre devre uzenne çok sayıda transıstoru lehımleme teknıgı sayesınde eletronık sanayınde dev atılımlar gerçekleştırüdı Ne var kı bu arada gehş mekte oları bılgısayar sanayınde tran sıstoı sayısırun kıaıtlayıcı bır etken oldugu anlaşüdı 1950'lere dayanan bır tanhte, bılım adamlan transıstor, rezıstans ve kondansatorlerı yanüetken malzemeden uretme fıkrını orta ya attılar O donemlerde entegre devre fikrını ortaya atan ıkı genç muhendıs Jack S. Kilby ve Robert Noyce bııbırlerınden bağımsız ve habersız bır şeküde araşürmalannı surdumyordu Patent hakkı ıçın ılk kez Kılby başvuruda bulundugu ıçın entegre devre nın mucıdı Kılby olarak bılınıyor Kaldı kı entegre devre fızık alanında bır ge lışme degıl teknık bır buluş olarak değerlendınlıyordu Entegre devrenın yaygm olarak kullanılabılmesı ıçın katıhal fbdgi konusunda çok genış araştırma ve gehstırme çalışmalanna gerek duyuldu Bu çaüsmalar yalnızca yanıletken teknolojısırun gehşmesıne değü, çok çeşıtlı araç ve gereç uretımıne de zemın hazırladı Sureklı mınyaturleşurme egılımlen nedenıyle fizıksel sınırlamalann kalcünlması ıçın çalışmalar hâlâ suruyor Aradan 40 yıl geçmesıne karşın dınamık geüşme donemı hala duraksama belırülerı gostermıyor Kılby bugun mucıt olarak meslekı yaşamını hâlâ surduruyor Bugune dek tam 60 patent sahıbı olan Kılby hesap makınelerının gelışmesınde çok onemlı bır rol oynadı Reyhan Oksay Plastiğin elekEpoksl tnk iletken olaAl bileceğini keşfi ile göz BIHeşlk yan lletken kamaştma pollmerter uygulama alanları açılıyor. ılımsel buluşların duşuncelerımız uzennde yogun bır eüa yarattıgına sureklı tanık oluyoruz Bu yılkı No bel Kımya Odulu de bu açıdan farklı bır du rum yaratmıyor Plastıkle dgılı olarak bızlere ogretüen onun ıyı bır yalıtkan oldugu Yoksa plastıgı elektrık kablolannda kullanmazdık Gelgelekm artık bu goruşumuzu degıştırmenın zamara geldı Gerçekten de plastik bellı koşullarda tıpkı metale ozdeş ozellıklere sahıp olabılır Işte Alan J. Heeger, Alan G. MacDiarmid ve Hideki Shirakavvaya 2000 yüının Nobel Kımya Odulu'nu kazandıracak olan da bu buluş "^üâL, Ca (Bektrod) dektron atıası lletken ve saydam pollmer (Clektrod) İTO (Indlum çlnko oksH) (lletken ve saydam) Cam B lırler • Dopıng surecınden geçınlmış pohanılın stauk elektrıgın engellenmesının can alıa bır onem taşıdıgı ofis ve üyatro haklannda kullanıldıgı gıbı elektromanyetık ışınımın engellenmesı amacıyla bılgısayar ekranlarında ve aşınım engelleyıcı olarak kullanılıyor • Pohfenüenevınılen turu malzemeler çok yakında cep telefonlannda kullanılabılır • Polıdıalküfloren'ler vıdeo ve televızyonlarda yenı renklı ekranlann urenmınde kullanüıyoı Göz kamaştırıcı uygulamalar Elektrıgı ıleten metal teller yeterınce guçlu bır akım verüdığmde ışık saçabüır ler Pohmerlerın de ışık saçmalan sağlana bılır ama bunun ıçın fotodıyotlarda kullanılan "elektroışüdama' (Elektro lumınesans) olarak bılınen başka bır kuraldan yararlanılır Fotodıyotlar temelde, ampulden çok daha az enerjı çok daha az ısı uretırler Elektroışüdama ışık bır elektrık alanı tarafindan devınıme geçen ınce bır polımer katmamndan yayılır Fotodıyotlarda genel kkle galyum fosfıt gıbı ınorganık yanüetkenler kullanılır Ancak, bundan boyle yanüetken polımerlerden de yararlanılabılır Bu muthış plasngın bırçok kullanım alanı vardır Ornegın, bırkaç yü ıçınde LED filmıne dayalı yassı televızyon ekranlan ısünlı trafık ışaretlerı ve bılgı levhalan gerçek yaşamımızın bır parçası durumuna gelecek Plasukten buyuk ve ınce katmanlar uretmek oldukça basıt olduğundan, evlerımızde ışık saçan duvar kâğıtları ve daha ruce donanımlann uretümesı de ısten degıl Plastik nasıl bir iletkene dönüşebilir? Plastıkler uzun zıncırler oluşturan ve tıpkı bır gerdanüga dızüı ıncıler gıbı kendılerını ymeleyen, polımerlerdır Elektngı ıleten bır nıtekk kazanması ıçın polımerm tıpkı bır metal gıbı davranması bır başka deyışle elektronlann ozgurce devmebılmelerı ve atomlara baglı olmamalan gerekır Bunun ılk koşulu ıse polımerın, bırleşık çıft baglar adı venlen ard arda tek ve çıft baglardan oluşmasıdıı Asetılen hıdrokarbonunun polımerızasyonu sonucunda ureülen polıasenlen ışte boyle bır yapıya sahıpür mış olup daha "kımyasal" bır ornege ılende degınılecektır Heeger, MacDiarmid ve Shirakamra'nın ortaklaşa buldukları şey ınce bır pohasetüen zarının ıyot buharıyla oksıde edılebılecegı boylelıkle de elektrık ılet kenlıgının bır mılyar katına çıkabüecegıydı Bu çarpıcı buluş onlarm etkıleyıcı çalışmalannm bır urunu oldugu denlı bır olçude de rastlantı ve kaza sonucu elde edılen koşullann bır urunuydu Şımdı gunumuzun en buyuk kımyasal buluşlanndan bırı sayılan bu buluşun oykusune kısaca degınelım BİLİMDE BİR KAHVE MOLASININ ÖNEMİ Bu oykunun baş kahramanı karbonhıdrat pohasetüen yanı bagları arasında 120 derecehk bır açı olan bu nedenle de sıspohasetüen ve transpolıasetüen ızomerlen olarak ıkı bıçımde var olan yassı bır molekuldur 70 lerın başlannda Japon kımyacı Shixakawa tepkıme kabının ıçınde oluşan sıyah polıasenlen zannın ıçındekı farklı ızomerlerın oranı degıştırüerek polıasenlenın yepyeni bır yontemle sentenze edüebüecegme tanık oldu Bır kezınde, yanlışlıkla bın kat fazla katahzor eklemış, sonuçta ortaya olaganustu guzelhkte gumuşumsu bır zan çıkmışü Shırakavva bu olaydan son derece etkılenerek durumu ıncelemeye koy ul d u Gumuşu andıran zar transpolıasetılendı ve aynı tepkıme farkh bır sıcaklıkta bakır ren Poliasetilen Ne var kı, bırleşık çıft baglara sah^> olmak yeterlı degüdır Elektrık ıletkenhgı nıtehgını kazanması ıçın plasngın duzsninin, ya elektronlar çıkarülarak (oksıdasyon) ya da elektronlar yerleştınlerek (ındırgeme) bozulması gerekır Bu surece "dopıng" adı venlır Yandaki oynnda goruldugu uzere duzenı bozulan ya da "dopıng" surecınden geçen bır pohmerde parçalar en az bır boş "delık" olmadıkça devınemezler Polımerde her parça bır başkasının aç tıgı dehge sıçrayan bır elektrondur Bu molekul boyunca bır devınıme bır elektrık akımına yol açar Bu ornek buyuk olçude basıtleştınl Başka uygulamalar Detken pohmerlerın pıyasaya surulen, ya da henuz deneme aşamasında olan başkaca kullanım alanları • Polıüofen turevlerı Fotograf çekımınde kullanılan filme antıstaük bır ozelhk kazandırmak amacıyla kullanılan bu turev aynca supermarketlerde urunlerın ışaretlenmesınde de kullanılabılır Boylece, go revhler muşterüerının market arabalanndakı rum urunlerı otomatık olarak kaydedebı Kaynak Nobel basın açıklamalan 709/10 '. I . ı .