Katalog

Güneşteki patlamalar Cüneşte meydana gelen patlamalan dünyadan da hissediyoruz. JaponAmerikanİngiliz güneş uydusunun ("Yohkoh") röntgen teleskobu, güvenilir hava tahminleri gönderiyor. zay ıklımı Cuneş'ın durumuna gore degışıyor Guneş uzerınde urtınalar estıgınde, dunyada ve ozellılde de dunyanın yorungesınde onemlı degışıklıkler yaşanıyor Guneş nızgârı firtınaya donuşur, bazı uydularda sınyaller soner Bu zamanlarda uzay yolculugu tehlıkeh olabılır Dunyada telsız trafıgı aksar, hatta koronadakı guçlu patlamalar sonucunda, dunyadakı elektrık ve haberleşme agları bıle felce ugrayabüır anlayabüıyoruz" dıyor Rıchard Canfield Güneş tacının gözlemlenmesi Koronaya aıt kutlesel puskurtmeler, modern koronograflann gelıştırümesıyle keşfedüebılmıştı 1980 yıhnın nısan ayında meydana gelen tam Guneş tutulması sı rasında Hıgh Altıtude gozlem aıacındakı koronografla el de edılen goruntude karartılmış Guneş'ın çevresmdekı manyetık alan çızgüeruıde meydana gelen kopmalar da gorulmekteydı Bu olayın daha oncekı Guneş tutulmalannda ızlenememesının sebebı, patlamaların aslında saatlerce devam .etmesınden kaynakldnıyor Bııkaç dahka devam eden Guneş tutulması sırasında kopma noktala nndakı ateş toplannda herhangı bır degışıklık takıp edı lemıyor U ... ve ayrıntılı incelemeler Guneş uydusu Yohkoh Agustos 1991'den bu yana Guneş'ı zayıf rontgen ışınlarının bulundugu bolgede gozlemlıyor Bu spektral bolgede koronaya aıt kutlesel savrulmalara neden olan oluşumlar oldukça ıyı ızlenebıbyor Yohkoh, Guneş dıskının çevresıru gozlemlerken, Guneş dıskını de takıp eder Guneş tacının rontgen go runtulerı gerçı tam Guneş tutulmasının zamanını açık layabılırler, ama uzay ıklımı ıçın koronadan gelen kutlesel savrulmalar daha onemlıdır Dogrudan dogruya dunyaya yonelık olan bu savrulma olayları, ancak Guneş dıskmden ıncelenebılıyor Yohkoh rontgen teleskobu, koronograflann Guneş tacından elde ettıklen manyetık yapüarı Guneş dıskınden de algüayabılmekte Koronaya aıt kutlesel savrulmalarla, gunlerce oncesınden ızlenebden S yapıları arasındakı baglantınm keşfı boyle bır olayı onceden oğrenebılmemızı saglamıştır Koronaya aıt kutlesel enerjının dışarı savrulması manyetık alan çızgılerırun anıden geruşleyıp açılmasıyla ortaya çıkan patlamalardır Bu olay sırasında mılyarlarca ton rnadde, saatte 2000 km hızla uzaya savrulur Patlamanın ortaya çüaşı artık onceden tespıt edılebüıyor Rıchard Canfield (Montana State Unıversıty) meslektaşlarıyla bırlıkte Guneş'm ust tabakasmdakı s bıçımlı yapüarla koronadakı buyuk patlamalar arasmda onemlı bır baglantınm oldugu nu keşfettı 'S bıçımh bır bolgeye rastladıgımızda bırkaç gun sonra orada buyuk patlamaların gerçekleşecegını Güneş rüzgârlan nereden geliyor? Güneş'ten sürekli olarak dışarı akan "hızlı" Cüneş rüzgârlarınm kaynağı sonunda bulundu: Science dergisinin Şubat sayısında uluslararası bir araştırma ekibinin yaptığı açıklamaya göre iyonlaşmış gazlardan oluşan akımlar, Cüneş yüzeyindeki taşmımsal hücrelerin kenarlarından çıkıyor. • Nükleer ateş r Astronomlar yüzyıllar boyunca, Güneş'i milyarlarca yıldan bu yana parlak bir yıldız gıbı ışıldatan, dev enerjı kütlesinin kaynağını merak etti. ızıkçıler Hiu Bethe ve Cari Friedrich von Weizsaecker, ancak 1938 yı I tfaiyeden daha huh: Guneş ve Helyosfer Rasathanesınm (Solar and Helıosphenc Observatory SOHO) gozlemlen, hızlı Guneş ruzgarlannın kaynagının, Guneş yuzeyınde (ışıkkure) bulunan petek bıçimh taşmımsal hucrelerı (bulgurcuklar) olduğunu ortaya çıkardı Bu granullerın ıçınden gazlar, kaynar su dolu bır tencerede oldugu gıbı yukarıya dogru yuksehyorlar, bırkaç gun sonra dış katmanlara erışıyorlar, soguyorlar ve tekrar gen donuyorlar Taşınımla bulgurcuklann yuzeylennde buyuk manyetık alanlar yaru Guneş ruzgarlannın motoru oluşuyor Cambrıdge Unıversıtesı'nden Dr Helen Mason'ın açıklaması şoyle "Eğer taşmımsal hucrelen bır avludakı parke taşlanna benzetıısek, Guneş ruzgarlan da parke taşların arasından çıkan otlar gıbıdır, tabıı kı Guneş yuzeyınde hızlan 30 000 km/h'den 3.000 000 km/h kadar çıkabüen ruzgârlar otlaıdan daha hızlı buyuyorlar" Arastırmacılar Guneşm morotesı ışınlanra ızleyerek ruzgârlann ızını surduler Guneş ruzgânnrn çıkngı bolgedekı sıcak gaz belırlı bır dalga boyunda ışık yayar Ancak ıncelemede ışıgın daha kısa dalga boylarma dogru kaydıgı tespıt edıldı Doppler etkısı üe oluşan karakterıstik bır "mora kayma" durumu oluştu Bır ıtfaıye aracıran sıren sesmın bıze yaklaşırken yukselmesı gıbı ışık dalgalan da hızla yaklaşırken daha yuksek frekanslara kayarlar "Guneş ruzgarlannın kaynagını aramak bana sankı Nü'ın kaynagını aramak gıbı geldı" dıyor ekıbm başkanı olan, Colorado araştırma Enstıtusünden Dr Don Hasslcr "30 yddır astronomlar, ' korona (taç) delıklen denılen, açık manyetık alan şentlerınden oluşan bolgelerden çıkan hızlı Guneş ruzgârlannı gozlemledıler. Şımdı artik SOHO'nun gozlemlenyle ruzgârlann kaynaklandıgı bolgenm aynntüı yapısını daha dogru olarak olçebüıyoruz" Guneş ruzgânnın araştırılması SOHO'nun temel gorevlerınden bınsı "Yayüan ışınımlann mor otesı olçumu teleskobu" üe (Solar Ultravıolet Measurements of Emıtted Radıatıon TeleskopSUMER) Guneş'ın Kuzey kutup bolgesındekı granullerm kenar kısımlannda Doppler etkısıran oluştugu göruldu hnda çoztime ulaşabılmışlerdı Tıpt dığer yüdızlar g±n Guneş de enerjısını (uzyondan sorumlu olan atom çehrdeklennden elde edıyordu1 Guneş'm sı cdk ve yoğun merkezmdela hıdrojen atomlan oylesme suratlı harekei ederlerh, guç lu çarpışmalarda iuzyona uğrarlar, yanı kaynaşırlar Bırkaç aşamadan sonra dort hıdrojen (atom) çekırdeğınden bır helyum çekudeğı meydana gelır Fuzyon sırasında kullanılmayan madde, safenerjıye donuşur Bu sıstem, ener ji uretımının en etkıh turudur Çehrdeklerın luzyona uğramalanyla helyuma donuş turulen hıdrojenın 250 küogrammdan, yaklaşık 250 mtiyon hlovat ener/ı açığa çıkar Bu oran, 30 000 tonluk loş komurunun kalonsıne eşıttır Guneş'teh atom çehrdeklerının luzyonu, bundan 4 5 muyaryıl once başladı O zamanlar Guneş genç yıldızken merkezınde 10 mılyon derecelık bır sıcaklığa ulaş mışü O zamandan ben Guneş merkezınde, sanıyede 500 mılyon tondan fazla hıdro jen, helyuma donuşmekte ve bu reaksıyondan dolayı Guneş sanıyede yaklaşık 4 mılyon ton madde kaybetmekte Buna rağmen, Guneş doğduğundan bu yana maddesının yalnızca on bmde bırını kaybetü Guneş'm merkezmdela fuzyon reaksıyonunu •sağlayan hıdrojenın ıse, bugune dek yaklaşık % 4O'ı eksümış durumda Hesaplara gore Guneş'te en az gelecekteh S mılyar yü ıçm yeterlı enerjı kaynağı var 5 rrulyar yıl sonra, merkezdeh hıdrojen kaynaşması sona erecek ve Guneş yalnızca ınce bır halka bıçımmdepaüamaya devam edecek Guneş'm çehrdeğmde bırçokme olacak, sonra yoğunlaşmaya başlayacak ve sıcakhğı artacak 100 mılyon dereceye ulaştığında, çebrdek füzyonunun dıger bır aşaması olan helyum ateşleyıcüen devreye gırecek Daha once oluşan helyumun bırparçası karbon ve oksıjene donuşurken, ye nıden devreye gırecek Daha once oluşan helyumun bır parçası karbon ve oksıjene donuşurken, yenıden buyuk mıktarda enerjı ortaya çıkacak Yoğunluklan Güneş'ten fazla olan yüdızlann elementlerı, dığer fuzyon aşamalanndan geçerek, demır gıbı dahd ağırkımyasal elementlere donuşebıhrler Supernova patlaması sonucunda, ge lışımın son aşamasmda olan yoğun bır yıldız olarak uzaya fırlatılacaklar ve boylece yenı yüdızlann ve gezegenlerm hammaddelermı oluşturacaklar Dunyamız da, sonmuf bır yıldmn elementlermden oluşmuştur 646/9