Katalog

Güneş sıcaklık kaynağıdır! Evrenin ısıtıcılan olan güneşler yaşamı mümkün kılan enerjiyi üretirler ılındıgı gıbı yaşdmın temelı ük baş ta karbona dayanmaktadır Çunku yalnızca karbon atomlarının etkısıyle amıno asıt gıbı dev molekul zmcırlerı oluşabüıyor Ornegın proteın gıbı yaşamın karmaşık yapıtaşlarının oluşumu ıçın sıvı halde su gereklıdır Su reaksıyona katılan maddelerın çozulumunu ve taşınmasını gerçekleştırır Dunya ıhtiyacı olan ısının buyuk bır bolumunu Guneş'ten alır Yogun enerjı yuklu kızılotesı ışınlar, ılk okyanusta kımyasal reaksıyonu başlatmıştır B Konvekslyon Bölgesl yar yıl boyunca yapmaya devam edıyorlar Ancak üettıklerı enerjı mıktdrı çok kısıtlı oldugundan bır gezegende çok ınce bır yaşam çızgısı oluşturulabılır Bu sıstemde bır gezegenın gorunme ıhtımalı oldukça zayıftır Sarı yıldızlar Guneş le aynı ozellıklere sahıp olan sarı yıldızlann sıstemlerı yaşamın oluşabümesı ıçın oldukça elverışlıdır 10 rnılyar yıl sonra sabıt ışınlara ve uygun bır ekosfere ulaştıklarında, etrafında gezegenler oluşa bümektedır Fotosfer Işın (Radyasyon bölgesi) Beyaz yıldızlar / Protobaram' Guneş'ten bırkaç mıslı daha buyuk olan bu dev parlak yıldızlann gezegenlennde belkı 1 mılyar yıl sonra yaşam başlayabdır Çeklrdek (Nükleer ateş) Süper granül Chıcago Unıversıtesı'nden Stanley Miller ve Harold C. Urey 1952'de deney ımbıgınde hıdrojen, amonyak ve metan büeşı mınden yapay bır okyanus atmosfen yaratmışlardı Yapay okyanusa gunlerce elektrık akımı veren araştırmacuar, suyun ıçınde çok sayıda hıdrokar bur ve ammo asıtlerın ortaya çıktıgını keşfettüer Kızılotesı ışınlarla yapüan deneyler de benzer sonuçlar vermıştı Miller, Yaşayan ve cansız doga arasındakı sınır" adlı araştırmasından dolayı Nobel odulune layık gorulmuştu Bır yüdızın gezegenınde yaşamın bdşlayabümesı ıçın bırçok aşamadan geç mesı gerekır Her şeyden once kendı çevresınde (ekosfer) suyun oluşabılecegı nokiaya ıstıkrarlı olarak parldmalı sıcaklık gonder melıdır Foton Mavi dev yıldızlar Mavı dev yıldızlar 100 milyon yü ıçınde "yakıt" rezervlerırnn tumunu tuketırler Bu yuzden bu sıstemde herhangı bır yaşamın gelışmesı mumkun degıldır Dünya neden şanslı? Dunyamızm sarı yıldızlara olan mesafesı, yaşam koşullarının oluşması ıçın son derece uygundur Dunyamız bu konumdayken, yaşarnı mumkun kılan yeterlı enenıyı alabümektedır Su olmasaydı dunyamızda yaşam da olrnayacaktı Oysa dunyamızda su 0100 derece arasında sıvı haldedır Bu derecelenn altında donar, ustunde ıse buharlaşır Sadece tuzlu su 4 derecede donar Dunyanın kutup çevrele rmdekı sıcaklık çogu zaman sıfınn altında oldugu halde bu bolgelerde de bırçok balık ve yengeç donmadan yaşayabılıyorlar Çunku bu hayvanlann kanlarında, donma larını onleyen koruyucu bır madde vardır Sıcaklık cetvelının en ust sevıyesınde bazı aşın sıcaklık koşullannda Archaea" turu canlılar ve bakterüer yaşarlar Bunlar 100 derecenın uzermde sıcaklıga bıle dayanıklıdırlar ' Methanophyrus kandlerı" baktensı 110 derece sıcaklıktakı volkanık yarıklarda yaşar Sıcaklık 80 derecenın altına duştugunde "soguktan" hareket edemez hale gelır Bırçok canlı ıçın 42 derece santıgrat sıcaklık en yuksek sınırdır Bunun nedenı tum hucrelerdekı en onemlı elementlenn proteın olmasıdır Vucut sıcaklığı 42 dereceyi aştıgında, enzımler pıhtılaşmaya başlar Bırçok organızma, kendısını aşın sıcaktan koruyacak bazı ımkânlara sahıptır Bazı boceklerın ışıgı ve sıcaklığı yan sıtıcı kabuklan vardır Insanlar terleyerek vucutlannddkı sıcaklık dengesını korurlar Dıger hayvanlann vucutlannda fazla sıcaklığı dışan atmaya yarayan ozel organlan bulunur Bu organlardan akan kan vucut sıcaklıgını dengeler Fıllerın ve çol tıl küennın kulaklan bu konuda oldukça et GUNEŞ'IN TABAKALARI Kırmızı cüceler Kıımızı cucelerm çok uzun bır yaşam surelerı vardır Ancak Guneş ten bınlerce kez daha zayıf ışın yansı tabüdıklerınden ekosfer alanları da oldukça kısıtlıdır Boyle bır yıldızm çekım kuv vetı, gezegenın sadece bır yarunı kendısıne çevırebılecek kapasıtede olacagından gezegenın bır yanı ateş gıbı yanarken, dıger yanı da buzlarla kaplı olacaktır Portakal rengindeki yıldızlar Guneş'ın yansı kadar maddeye sahıpler ve 30 mü Cüneş'ln merkezlnin dev bir nükleer reaktör glbl çahftığmı blllyoruz. Merkezde helyumun kaynaşması sonucu oluşan enerjileri Cüneş sürekli olarak yüzeyden dışan yansıtıyor. Atom reaktörü glbl çalışan çeklrdeğln mesafesl 700 bin km kadar. Merkezdekl 1015 mllyon derece sıcaklık lle blrllkte yoğunluk, nükleer ateş Içln gerekll ortamı yaratıyor. Çeklrdeğln üzerinde ışın bölgesi var. Bu bölge, yüzeyln 200 bin km kadar altında bulunuyor. Bu bölgedeki sıcaklık ve basınç, atom çekirdeklerlnin kaynaşması için elverlfll değil. Çekirdekte üretllen enerji bu bölgeden yukan doğru çıkarken, engellerle karşılaşır. Blr zlk zak çlzglsl Izler. Işınlann bu bölgeden kurtulup yukan çıkması ortalama 170 bin yıl sürer. Işın bölgeslnln üzerinde, enerji transportunun gerçekleşeceğl Konvekslyon bölgesl vardır. Bu bölge en çok 2 mllyon derece sıcaklıktadır ve bu sıcaklık ısımanın gerçekleşmesl Içln "soğuk" sayılır. Cazlar, alttan gelen ışınlan konvekslyon bölgesinin alt kısımlannda "yutar". Böylece gaz ısınır ve içinde su kaynayan tencere glbi dönmeye başlar. Sıcak gazlar yüksellr, blr kaç gün içinde yüzeye ulaşır, soğur ve tekrar içerl, gerlye döner. Bu düzen sürekttdir. Bu kaynaşmanın en lyl belirtisi Cüneş yüzeyindekl granüllerdlr. Konveksiyon bölgesl, blr kaç yüz km kalmlığındaki Fotosfer tarahndan sanlır. Burası Cüneşln san ışığının kaynağıdır. Fotosferin sıcaklığı 5800 derecedir (Çeklrdeğe kıyasla 3 mllyon kez daha az) Cazlar burada o kadar Incelmlştir ki, basınç, yüzeydeki basınca göre 10 bin kez daha azdır. fotosferin üzerinde 2 bin km kahnlığında Kromosfer ve uzayın derinllğlne doğru blr kaç milyon km kadar uzanan Korona vardır. Bu ikili, birlikte, Cüneş'ln atmosferini oluştururlar. Kromosfer, sürekll olarak kaynayan ve Cüneş yüzeylnden 10 km'den daha fazla yükselen sıcak gazlann gösterl alanıdır. Korona, elektrikle yüklü çok ince blr gazdan ibarettlr ve bu gaz manyetlk alanlar tarafından bir arada tutulur. Korona nın bir özelliğl, 1 milyon dereceyi aşan sıcaklığıdır. Yani, fotosferden daha sıcaktır. Manyetik alanlann bu sıcaklıkta etklll olduğu samlıyor. Kromosfer ve koronın ışıklan zayıftır. Ancak Cüneş tutulmaları sırasında gozlenebilir. 646/17