Katalog

Güneş lekelerinin sırrı aydınlandı P rotuberanttar, Güneş'teki salınım halindeki halkalardan savrulan muazzam hidrojen büeşikleridir. Oysa 10 milyon hidrojen bombası gücünde patlamalarla meydana gelen Flare yansımalan, Güneş yüzeyindeki en esrarengiz oluşumlar olarak kabul edümekte. Güneş'teki lekeler 300 yıl önce Galileo Galilei tarafmdan keşfe manyetik alanlann ani kınlmalan sonucunda meydana gelen güçlü protuberans patlamalan dilmişti. Bugün artık bunlann nasıl oluştuklannı biliyoruz. olarak açıklanıyorlar. Bu oluşum "Pürüzsüz" Güneş yüzeyindeki granüller, konveksiyon hücrele esnasmda milyarlarca ton madde, saatte 2000 küometrelik bir ridir. Güneş'teki kızgın gaz bunlann içinden yükseliyor. hızla uzaya savrulur. Bu dev gaz Elektromanyetik girdap Güneş'in üzermdekı lekeler oldukça dikkat çekicidir. Bunlar, Güneş yüzeyindeki 5400 derecelik sıcaklıktan 1500 derece daha soguk olan karanlık bölgeler olarak algüanır. Küçük lekelerin yaşam süreleri yalnızca birkaç gün, daha büyüklerin ise birkaç haftadır. Lekelerin sıklıgı 11 yüda bir artmakta. Lekelerin minimum döneminde Güneş yüzeyi pürüzsüz görülür. 11 Agustos 1999'da izlenecek olan Güneş tutulmasında, lekeler maksimum düzeye ulaşmış olacaklar. Ancak Güneş lekelerinin neden her on bir yüda bir çogaldıklan bugüne kadar açıklanabümiş degüdi. Fakat araştırmacılar bu sırrı artık çözdüklerine inanıyorlar. Uzun süreden beri lekelerin üzerinde, Dünyamızrn manyetik alanındakinden 10.000 kez daha güçlü manyetik alanlann bulundugu biliniyor. Bunlar Güneş'in derinligindeki bir "jeneratör" tarafmdan, oldukça güçlü elektrik akımlarıyla üretiliyor. Alan çizgi leri, Güneş yüzeyiyle çarpışüklan bölgede, kızgın gaz kütielerinin yükselmesine engel olurlar. Çekim gücünün en yogun oldugu yer, karanlık çekirdek bölgesıdır (Umbragölge). Güneş lekesinin kenanndaki daha az karanlık bölgedeki (Pen u m b r a ) manyetizma daha zayıfhr ve leke merkezine dogru hareket ederler. Böylece gaz, saatte 7200 km hızındaki bir girdap gibi aşagı çekilır. Bu güçlü çevri, sıcaklıgın ve ışıgın bu bölgelere yansımasına engel oldugundan, karanlık lekeler oluşmakta. Pozıtıf ve negatif manyetik alanlı leke grupları, çift halinde ortaya çı karlar. balonlan ve manyetik alanlar Dünya'ya ulaştüdannda Dünya manyetosferi de harekete geçer: Kutup ışıklan daha güçlü yansır, radyo yayinlan anzalanır ve hatta elektrik dagıtımında bile aksaklüdar meydana gelir. Güneş'teki sarsıntılar Ani patlama genellikle birkaç dakika sürerken, Flare etkileri çok daha güçludür. Yogun rmktarda elektrüc yuklü parçacüdar ışık hızına yakın bir süratle uzaya savrulurlar. Bir kısmı Güneş'in manyetik alanı tarafindan yakalanarak, spiral biçimlı bir yörüngeye süaştınlrr. Bu durumda yogun radyo dalgalan yayar. Bu dalgalar Dünya'da telsiz haberleşmesini etkiler. Tekrar yüzeye düşen parçacıklar, Güneş'in en üst tabakasmdaki gazlan ısıtırlar. Bu bölgeler Güneş'in üzerinde aydınlık lekeler olarak seçiliyor. Patlamanın etkisiyle Güneş'te oldukça güçlü sarsümalar meydana gelir, (Dünya üzerindeki 11 Richter büyıüdügüne denk.) yogunlaşmış şok dalgalan saatte 100.000 küometrelik bir hızla Güneş yüzeyinde hareket ederler. Cüneş üzerindeki çeşitli olaylar. fazladır. Yuz üa bın km. arasında degışen hücrelerin içindeki kızgın gazlar yükselerekpatiadıklannda, enerjilerini ışın olarak dışan atarlar. Gazlar karanhk bölgelerde tekrar aşagıya çökerler. Gazlann alçalıp yükselme süreci konveksiyon saatte yaklaşık bir küometrelik bir hızla gerçekleşir. Yüzeyde, granüller tarafindan dışan atılan enerji, Güneş fotosferinde, elektrik yüklü hidrojen atomları tarafindan görülebilır ışıga donüştürülür. Bu ışık Dünya'ya sıcaklık olarak ulaşır. Ne var ki, SOHO uydusuyla gerçekleştirüen yeni gözlemlere göre bu » . modelde » ^ bir sorun '; var. Konveksiyon sınırı daha önce tahmin edildigi kadar derine inmiyor. Demek ki konveksiyon hücrelerı, Güneş'in parlak yüzeyine ener]i aktaran tek unsur degil. Dev gaz halkaları Güneştekı en büyük oluşumlar olarak bilinen protuberanslar, Güneş'in yüzeyinde 100 bin küometrelik bir alana ya Flare hareketlerinin sıklıgı, Güneş lekelerinin ortaya çüoşlanyla baglantüıdır. Çünkü enerjüerini, Güneş lekelennden çıkan manyetik alanlardan saglıyorlar. Ancak ani patlamanın nasü çözüldügü henüz açıklanamıyor. Flare tarafindan uzaya fırlatılan elektrik yüklü parçacıklar Dünya'ya ulaştıklarında, Dünya atmosferinin en üst tabakası da ısınmaya başlar. Bu ani sıcaklık degişikligi sonucunda atmosfer yukan dogru genişler ve hava akırrüan çogalır. Ani sıcaklık oynamalan ve atmosferin genişlemesi, uydu yörüngelerini ve elektronigini de etküeyebüir. Konveksiyon hücreleriyle enerji aktarımı Tüm Guneş yüzeyinde izlenen granüllerm açıklı koyulu örnekleri, büyük sıcaklık farklüıklarına işaret eder. Aydınlık bölgelerdeki yüzey sıcaklıgı, aradakı karanlık bölgelere göre 400 derece daha yüarak neredeyse Güneş'in yarısıru kaplayabüiyorlar. Tam Güneş tutulmasında bunlar çıplak gözle büe görulebümekte. lçınde soguk gazlan banndıran protuberans halkası, manyetik alanlann çizgüerını takip ederek biçimlenir. Yaşamlan buna baglı olarak, haftalarca veya aylarca sürebüir. 4000 derecelik bir sıcaklıga sahip olan protuberanslar, kızgın Guneş yuzeyınden ışık tellerı (Filament) olarak ayrüırlar Koronadan yansıyan savrulmalar, 646/19