Katalog

n eskı uygarlüdardan berı msanlık gokyuzundekı olaylan açıklama geregını duydu Mıtolojüerde dını tasvırler, yüdızlar ve gezegenlerle ıç ıçe geçmışür Buıüann arasında Guneş tannsı her zaman on planda yer alır Sen sonsuz Güneş! Yaşamın kaynağı E I Eski halkların efsaneleri Stonehenge'ln İ.ö. 18001400 yıllan arasında gokyuzu gözltmkri Ile llglll blr merkez olduğu sanılıyor Yazar Richard Erdoes 1967 yılında Guney Dakotaüa seyretügı Sta Kızıldenlılennın guneş dansını boyle anlatmışu Kuzey Amerıka Sıu Kızılderılerı tannlan Wakan Tanka'yı ("Buyuk gızem") guneş dansının kanh ntuellerlenyle yucelürlerdı Unlu şef Otnran Boğa 1876 yıhnda ABD ordusuyla yapacagı son anlaşmada kendısme gereklı ruhanı yardımı tum dını torenlenn en kutsalı olan bu dansta bulmaya çalışmışOrta ve Guney Amerıka uygarhklan da dınlennde Guneş'ı yuceltmışlerdı 3,60 metre çapındakı Aztek takvım taşının ortasında guneş tannsı Huitzilopochtli'nın yuzu gorulur Aztekler guneş tannsına ınsan kurban ederlerdı ve bu torende kurban canlıyken gogsu yanlıp kalbı çıkartıhrdı Taşın uzennde gokyuzu yonlenyle ılgüı semboller ve aylann ısımlerı yer alır lnkalarda da Guneş on planda yer alan bır tannsallıktı Hukumdar olan Inka Guneştanrısının oglu olarak yuceltılırdı Machu Pıcchu'nun en yuksek yennde bır kurban taşı bulunur, ınançlanna gore kışın guneş bu taşa zıncırle baglarardı Inkalar buradakı tapınaklann tepesınde " Intı"ye, Guneş'e, alt kısmında ıse "Pachamama"ya, toprak anaya, tapınırlardı "Genç bır kadını her gcce sevgıhsı zıyaret edıyordu Ama etraf her zaman karanhk olduğu ıçm onun yuzunu hıç gormemışü Bır gun ellennı ayaha boyadı ve ona sanldığı zaman sırtında ellennın ızlennı bıraktı Ertesı gun âşığının erkek kardeşı olduğunu gordu O gunden ben hz kardeş (Guneş), erkek kardeşının (Ay) onunde kaçar durur Bazen erkek kardeşı ona yetışır, ışte o zaman Guneş karanr" Bu efaane sadece Orta Avrupa ve Asya halklan arasında degü, Kuzey Amerıka yerlılen arasında da çok yaygındır Londra'nın 130 kılometre batisında bulunan Stonehenge t O 18001400 yülan arasında kurulmuştu ve buyuk ıhtımalle gokyuzu gozlemlerı ıle yakmdan ügüı bır merkezdı Her yü yaz gundonumunde Guneş tonlarca agırlıktakı taş bloklann tam uzerınden dogar ve ılk ışıklan gırış bolumundekı taş sutunlann arasından geçer Trandholm'dakı Guneş arabası, Kuzey Avrupa'nın IO 1500800 yıllan arasındakı Bronz çagından gelır Bır at, altın kaplı Guneş dıskını gokyuzune taşır Germenlerden kalan bazı gelenekler gunumuzde hâlâ yaşatılmaktadır ornegın bronz çagından berı, ılkbahar da gerı donen guneşın selamlanması ıçın kutlanan Gflndönttmfl Bayramı. Insanlann en eskı bayramlanndan bırısı olan Paskalya da Hırıstıyanlık oncesı çaglaıdan kaynaklanır Eskı Almanca 'da "ostra" kehmesı Guneşın tam dogu noktasından yukseldıgı gunu tanımlar Aynca eskı zamanlarda Guneş'ın guçlenmesıne duyulan sevın cın ışaretı olan Paskalya ateşı de Hırıstıyanlık tarafından M Amerika yerlileri Unlil fef Otunm Oturan BoğaUstte. Yandabe Günef'len gorkemll blçimiyle yucel ten Mısırlılann blr aylnl... sonra ardıllan arasında Tutankamon donemınde guneş tannsı Ra bu ustunlugu yenıden kazandı "Bır buyucu doktor dansçılarm etlermı tutar ve hızla denlennı keser Sonra yaraya, kayışa bağh bır kartal pençesı saplar ve kayışm dığer ucunu kutsal ağacın en ustune bağlar Dort adam ağacm etraunda dans ederek yavaş yavaş uzaklaşırlarken derılen ryıce gerıhr Sonunda buyuk bır ırade gucu ve çabayla etlermı kopararak kurtulurlar Guneş dansı arüksona ermıştır" Görgü şahitleri anlatıyor Avusturyah yazar Adalbert Stifter'ın 8 Tbmmuz 1842 yıhnda Vıyana'da gozlemlenen tam Guneş tutuknası uzerme yazdığı makale şımdıye dek bu doğa olayının en etkıleyıcı tasvırı olarak kabul edıhyor " Oyle şeyler vardırkı, elh yü boyunca ne ve nasıl olduğunu bılırsınız, ama elh bırmcısmde onun buyukluğu ve urkunçluğu karşısmda dehşete duşersınız Işte 8 Temmuz 1842'de Vıyana'da sabahın erken saatlermde yaşanan Guneş tutulmasmda ben de Tnındholm daki Cıinef araban, Kuzey Avnıpanın İ.ö. aynen bunlan hıssetüm Butun olayı tum detaylanyla kâğıda çızebıhr 1500800 yıllan arasındaki Bronz çagından gelir. gerekh tum hesaplan yapabıhrdım, ve bu olayla ugıh her şeyı, Ay'ın şu saatte Guneş'ın onune geçeceğını, Ay'ın yorungesındeh hareketı benımsenmıştır. ve Dunya'nın kendı eksenı etraimdakı donuşuyle Ay'ın golge konısının yeryuzeyı uzerınde sıyah bır kuşak oluşturacağını, farkh yerMısır'da Güneş'in yüceltilmesi lerde farkh zamanlarda Guneş'ın sante sıyah bır dıskle tamamen " Tum gorkemınle gokyuzunun aydınhk dağmda 1 yuksehyorsun, sen sonsuz Guneş, yaşamın kaynağı Parlak ortuluyormuş gıbı goruneceğını, yeryuzunun gıttıkçe karanp, sonra Ay dıshnın kayması ve Guneş'ın yavaş yavaş tekrar ortaya çıkmasıyla yenıden hğın doğudan yukselmeye başladığı zaman dunya senın guzelhğınle aydınlanır, ve ışıklann, yarattığm her şeyı ku aydınlanacağını bıhyordum Her şey hakkmda onceden bügım vardı ve sarüa gormuşum gıbı bır tam Guneş tutulmasının nasıl olacağını Kepler CUn*f tutulmaum Izlerken caklar Tum mevsımlerı sen yaratün, yarattığm dığerherşeuzun uzun anlatabıhrdım Ama olay gerçekleştığmde, şehrın yukan Parasım f ı m " ' '• ye can vermesı ıçın, bşlan onîan soğutması ıçm ve sıcaksmdakı gozlem yerınde dururken ve her şeyı gozlerımle gorduğumde aklımdan hıç geçmeyen, hayal bılan senı hıssetmelen ıçm Senden doğmuş her şey ıçm yale edemeyeceğım ve bu mucızeye tanık olmamış hmsenın asla duşunemeyeceğı şeyler yaşadım. ratün dunyayı Gunduz gokyuzunde Guneş olarak yukselHayatımda hıç olmadığım kadar sarsüdım, heyecanlandım ve urperdım Sanh o ıh dahka ıçmde Tann dığm zaman tum gozler, onlermde sadece senı gorurler" gerçekten anlaşılır bıçımde açık, net bır soz soyledı ve ben onun soyledığım anladım Sankı bınlerce, Fıravun Amenofiı IV Guneş'e karşı olan çoşkulu bınlerce yıl oncesmde Musa'nın yanan dağdan ınmesı gıbı şaşkm ve sersemlemış olarak gozlem yermınancını bu ılahıyle ıfade etmıştı Eskı uygarlıklar ıçmde den aşağıya mdım " Guneşı en gorkemlı bıçımde yuceltenler Mısırlılar oldu guneş tannsı Ra (veya Re) ınancını, fıravunun guneş tannsının oğlu olarak kabul edılmesıyle devlet dımnın en ust Pahalıya mal olan tutulma derecesme yukselttüer Aton Guneş ugruna fıravun Unlu astronom ve fılozofjohannes Kepler (15711630) 1600 yıhnda Graz'da matematıkprofesoru Amenofıs IV adını Akhenaton (Aton un hoşuna gıden) olarakçalışırken bır tam Guneş tutulması gerçekleştı Michael Maesthn'e yazdığı mektupta Kepler olarak degıştırdı IO 1364 1347 yılları arasındakı hu şoyle anlatır "Guneş'ın kararmasını ızlemek ıçm meydanda hassas aletlenmı kurmaya çalışırken bırısı kumdarlıgı suıesınce dıger tum tannları dışladı Daha de benım dunyamı karartma olanağı buldu, cuzdanımdan 50 gulden çaldı Tannm, bu tutulma ne kadar pahahya mal oldu1" 646/7