Katalog

Güneş nasıl doğdu? Cüneşin "yaşam" öyküsü Güneşin tarihi çok geniş kapsamlı ve aynı zamanda da oldukça dramatiktir. I lk Buyuk Patlama Evrenın hâlâ sır do lu başlangıcı sırasında ortaya çıkan hıdro]en/helyum bıleşıgı evrenın te mel mdddesını oluşturur Bu hammadde den dogan en eskı yıldızlar ve hâlâ doğ makta olan yıldızların ıçmde bu bıleşım mevcuttur Ga? bulutldiı yogunlaştıkları her yerde çekım kuvvetlennden dolayı bır arada toplanırlar Ta la merkezletınde yogunlaşmış sıcak bır ga? topu oluşana dek İşte Guneş de bu şekılde bundan yaklaşık 4 5 mılydr yü once dogdu Guneş ortalama bır yıldızdır ve yıldızların % Çekırdek fuzyonunun ıkoncı aşaması ancak 7 mılyon derece sıcaklıkta ateşlendı Doteryum dıger bır protonla bırleşerek hel yuma donuştu ve bu reaksıyonla dev ener]i kutlelerı gamma ışın ları olarak serbest kaldı Guneş o zamandan bu yana ıçındekı hıd rojen rezervmı yakmaya devam edıyor Işte Guneşın bugunku durumu bu şekılde açıklanıyor Su recm hıdrojen tuketımı ıle ügüı aşaması bır yıldızın yaşamı ıçın oldukça onemlı bır evredır Çunku uzun bır zaman dılımı helyumun sıcaklıgı 100 müyon dereceye kadar yukselecek Boylece krıtık bır smır atlatümış olacak Dev bır yüdırımın ıçınde helyum/karbon fuzyonu ateşlenecek Bu reaksıyonla beraber dev enerjı kutlelerı açıga çüctıgında Dunyanın sonu da gele cek Bu sureç sırasında şımdıkınden 400 mıslı daha buyuyecek olan Guneş gezegenımızı de yutacak Helyum rezervı ıyıce azalmıştır Guneşın Bırkaç yuzyü sonra dd helyum fınnı buyuk patlamayla sonecek Bır za marüarın dev yüdızı artü< kendı çekım gucunu koruyamaz hdle gelecek ve ıyıce buzuşecek Bu guçlu buzuşmeden dolayı açıga çıkan enerjı dev yüdızın dış kabuklarını uzayd savuracak Bu sureç sadece bır ıla üa bın yü devam edecek Guneşe benzeyen yıldızların artüc ları bugun gezegen bulutsularında ızle nebdıyor 56 mılyar yü sonra tukendıgınde çekır degınde yalnızca helyum kalacaktır Çe kırdek fuzyonundakı ışın baskısı Gravıtasyonu karşılayamaz hale gelecegınden Guneş gıtgıde buzuşmeye başlayacak Henuz bır mıktar hıdrojen banndıran çekırdek kabugunda hıdrojen fuzyonu baş layacak Guneş bugunkunden ıkı mıslı ırı Ipşecek Bırkaç yuzyıl ıçınde şımdıkı çapından yuz mıslı dahd buyuk olana kadar genışleyecek Guneş sonunda kızü bır deve donuşerek Merkür ve Venüs u yutacak Dunyadan baküdıgında bır kızıüık gogun 1/3 unu kaplayacaktır Ne var kı o zamana kadar bu olayı ızleyebılecek tum carüüar ortadan kalkmış olacaklar Her son yeni bir başlangıçtır... Fuzyon reaksıyonu esnasında şan tum elementler helyumdan daha İ agır olduklarından onemlı yapı taşları^ gezegen bulutsuları tarafmdan uza savrulur Bunlardan daha sonra yenı gu neşler ve gezegenler oluşabılır Bulutsu dan gerıde (yaklaşık) dunya buyuklugun dekı beyaz yıldız kalacaktır Bu beyaz cucedır Hıdrojen oranı çok duşuk oldugun dan çok kısa aralüdarla soluk beyaz bır ışın sdçacaktır Hıdrojen oranı ıyıce azal dıgında 4 5 mılyar yu ddha zayıf kırmızı bır ışık kumesı olarak parlamaya kırmızı cuce olarak devam edecek En sonunda tamamen sonecek ve yalnızca kuçuk bır helyum karbonundan oluşan kahverengı cuceye donuşecek İşte Guneşımızı bekleyen dramaük son 1 Yıldızlar doğuyor, gellflyor ve ölüyor. ölürken de yenl yıldız oluşumlanna yol açıyor. 'v 90 ı Guneş modelındedır Gaz kutlelerı nın bır araya toplanmasıyla parçacıklar arasında meydana gelen çarpışmalar so nucunda yogun bır enerjı açıga çıkü Yenı dogan yıldız koyu kızü rengınde parlama ya başladı ve bugunku Guneşımızden yaklaşık beş mıslı daha buyuk olan bır protoyıldız oluştu Bu yıldızın en belırgın ozellıgı guney ve kuzey kutuplarında gaz kutlelerının çarpışmalanyla meydana gelen gaz ışınlan (HerbıgHaro Jetlerı) Bu çarpışmalar esnasında gazın bır bolumu oylesıne ısmdı kı protoyıldızın devır eksenı uzermden kayarak yıldızı terk ettı Hubble teleskopu yogun gaz ve toz bu lutlarıyla kaplanmış boyle bır yüdızdan gaz ışınlannm kaydıgı anı goruntulemıştır Merkezdekı sıcaklıgı 1 mılyon dere ceye ulaşana kadar yogunlaşan yıldızın çekırdegınde fuzyon reaksıyonu başladı Ilk aşamada 2 hıdrojen protonu çekırdegınde bır notron ve bır proton barındıran agır bır hıdrojen ızotopu olan doteryuma donuştu Bu reaksıyonla açıga çıkan ener jı Guneşı hemen terk edemedı Gaz ku resının buzuşmesı ve harekete geçen çekırdek fuzyonu protoyüdızının dışındakı hıdrojen tabakalarını 500 000 dereceye kadar ısıttı Hıdrojen atomlan elektronlarını kaybettı ve bır hıdrojen plazması oluştu kı bu da Guneş çekrrdegınden yansıyan elekrromanyetık ışınları ıçın bır banyer meydana getırdı ıçınde Guneş te boylesıne dayanıklı şart lar olmasaydı gezegemmızde yaşam başlayamayacaktı Guneştekı hıdrojen rezervı yaklaşık Son perde... Ama Dunya nın yok olması ıçın bır aşama daha gereklıdır Dev gdz kutlesının çekırdegı buzuş meye devam ederken meydana gelen yuksek basınçla guneşın derınlıgındekı 646/16